Giáo trình môn học Hệ điều hành Linux

3 
Tài khoản tạo được 
nhưng không đăng 
nhập được 
Gõ sai câu lệnh để 
tạo adduser thành 
useradd 
Gõ đúng câu lệnh để tạo 
adduser 
THỰC HÀNH: SỬ DỤNG CÁC TRÌNH TIỆN ÍCH (CA 1) 
MỤC TIÊU CỦA BÀI: 
Sau khi học xong bài này người học có khả năng: 
Kiến thức: Trình bày được các tiện ích hay sử dụng trên hệ điều hành Linux. 
Kỹ năng: Sử dụng thành thạo các trình tiện ích VI trên hệ điều hành Linux. 
Thái độ: 
- Cẩn thận, tỉ mỉ, tuân thủ nội qui vệ sinh và an toàn phòng thực hành; 
- Tích cực vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I. Hướng dẫn ban đầu 
1. Chuẩn bị 
Thiết bị: Máy tính 
2. Sơ đồ, bản vẽ 
3. Trình tự thực hiện 
 86 
Xem bảng trình tự thực hiện đi kèm. 
4. An toàn lao động 
- Mặc đồ bảo hộ khi vào phòng thực hành. 
- Tránh cháy chập điện trong quá trình thực hành. 
- Lưu bài trong quá trình thực hành tránh mất bài. 
5. Thao tác mẫu 
Theo dõi giáo viên làm mẫu và thực hiện các thao tác mẫu khi giáo viên 
yêu cầu. 
6. Sai hỏng thường gặp 
Xem bảng sai hỏng thường gặp đi kèm. 
7. Phân công vị trí luyện tập 
Sinh viên luyện tập các bài tập do giáo viên giao theo cá nhân hoặc nhóm 2 
SV. 
II. Hướng dẫn thường xuyên 
BẢNG TRÌNH TỰ THỰC HIỆN 
STT 
Các bước 
thực hiện 
Thao tác 
Dụng cụ, 
thiết bị, 
vật tư 
Yêu cầu 
kĩ thuật, 
an toàn 
1 Đăng nhập 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
Chọn tài khoản -> Nhập mật khẩu. Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
2 Bật cửa sổ Chọn mục Center application -> Máy tính, Hiển thị 
 87 
Terminal Tìm kiếm phần mềm Terminal phần mềm 
Vmware 
workstation 
giao diện 
phần mềm 
Terminal 
3 Tạo file 
soạn thảo 
mới 
Gõ lệnh touch để tạo file mới Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Tạo thành 
công mới 
1 file để 
soạn thảo 
4 Mở file 
bằng phần 
mềm soạn 
thảo vi 
Gõ lệnh vi tên file Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Bật thành 
công file 
5 Soạn thảo 
và chỉnh 
sửa file 
Dùng phím ESC và phím i hoặc a 
để chuyển giữa chế độ dòng lệnh và 
chế độ insert để soạn thảo và chỉnh 
sửa nội dung của file 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Thực hiện 
soạn thảo 
được theo 
yêu cầu 
6 Lưu và tắt 
file đang bật 
Chuyển sang chế độ command của 
trình soạn thảo bằng phím ESC -> 
gõ lệnh :wq -> Enter 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Tắt và lưu 
file thành 
công 
BẢNG SAI HỎNG THƯỜNG GẶP 
TT Sai lầm Nguyên nhân Biện pháp phòng tránh 
1 
Không chỉnh sửa, 
dùng câu lệnh được 
file 
Chưa chuyển chế độ 
dòng lệnh và chế độ 
insert để soạn thảo và 
chỉnh sửa nội dung 
của file 
Dùng phím ESC và phím i 
hoặc a để chuyển giữa chế 
độ 
 88 
THỰC HÀNH: SỬ DỤNG CÁC TRÌNH TIỆN ÍCH (CA 2) 
MỤC TIÊU CỦA BÀI: 
Sau khi học xong bài này người học có khả năng: 
Kiến thức: Trình bày được các tiện ích hay sử dụng trên hệ điều hành Linux. 
Kỹ năng: Sử dụng thành thạo các trình tiện ích fdisk trên hệ điều hành Linux. 
Thái độ: 
- Cẩn thận, tỉ mỉ, tuân thủ nội qui vệ sinh và an toàn phòng thực hành; 
- Tích cực vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I. Hướng dẫn ban đầu 
1. Chuẩn bị 
Thiết bị: Máy tính 
2. Sơ đồ, bản vẽ 
3. Trình tự thực hiện 
Xem bảng trình tự thực hiện đi kèm. 
4. An toàn lao động 
- Mặc đồ bảo hộ khi vào phòng thực hành. 
- Tránh cháy chập điện trong quá trình thực hành. 
- Lưu bài trong quá trình thực hành tránh mất bài. 
5. Thao tác mẫu 
Theo dõi giáo viên làm mẫu và thực hiện các thao tác mẫu khi giáo viên 
yêu cầu. 
6. Sai hỏng thường gặp 
Xem bảng sai hỏng thường gặp đi kèm. 
7. Phân công vị trí luyện tập 
Sinh viên luyện tập các bài tập do giáo viên giao theo cá nhân hoặc nhóm 2 
SV. 
II. Hướng dẫn thường xuyên 
 89 
BẢNG TRÌNH TỰ THỰC HIỆN 
STT 
Các bước 
thực hiện 
Thao tác 
Dụng cụ, 
thiết bị, 
vật tư 
Yêu cầu 
kĩ thuật, 
an toàn 
1 Đăng nhập 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
Chọn tài khoản -> Nhập mật khẩu. Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
2 Bật cửa sổ 
Terminal 
Chọn mục Center application -> 
Tìm kiếm phần mềm Terminal 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
phần mềm 
Terminal 
3 Liệt kê danh 
sách phân 
vùng 
Sử dụng câu lệnh sudo fdisk -l Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
4 Chọn tên ổ 
đĩa cần làm 
việc 
Sử dụng câu lệnh sudo fdisk 
/dev/sda 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
5 Xác định 
các tùy 
chọn trên ổ 
đĩa 
Gõ “m” và ấn Enter để xem danh 
sách các lệnh sẵn có 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị ra 
các tùy 
chọn. 
 90 
6 Ghi lại 
những thay 
đổi 
Gõ “w” để ghi lại những thay đổi 
vào đĩa. 
Gõ “q” để thoát mà không lưu lại. 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
BẢNG SAI HỎNG THƯỜNG GẶP 
TT Sai lầm Nguyên nhân Biện pháp phòng tránh 
1 
Không tạo được 
thêm phân vùng 
primary 
Tạo quá 4 phân vùng 
primary trong ổ đĩa 
Liệt kê danh sách các phân 
vùng, kiểm tra số lượng 
phân vùng primary trong ổ 
đĩa 
2 
Không chọn dung 
lượng khi tạo phân 
vùng mới 
Ấn phím Enter khi 
được hỏi dung lượng 
cho phân vùng. 
THỰC HÀNH: LẬP TRÌNH SHELL (CA 1) 
MỤC TIÊU CỦA BÀI: 
Sau khi học xong bài này người học có khả năng: 
Kiến thức: Trình bày được khái niệm, các câu lệnh shell sử dụng trên hệ điều 
hành Linux. 
Kỹ năng: 
- Tạo file shell script. 
- Sử dụng các lệnh cơ bản: if, elif, case, read để giải quyết các bài toán cơ 
bản. 
Thái độ: 
 91 
- Cẩn thận, tỉ mỉ, tuân thủ nội qui vệ sinh và an toàn phòng thực hành; 
- Tích cực vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I. Hướng dẫn ban đầu 
1. Chuẩn bị 
Thiết bị: Máy tính 
2. Sơ đồ, bản vẽ 
3. Trình tự thực hiện 
Xem bảng trình tự thực hiện đi kèm. 
4. An toàn lao động 
- Mặc đồ bảo hộ khi vào phòng thực hành. 
- Tránh cháy chập điện trong quá trình thực hành. 
- Lưu bài trong quá trình thực hành tránh mất bài. 
5. Thao tác mẫu 
Theo dõi giáo viên làm mẫu và thực hiện các thao tác mẫu khi giáo viên 
yêu cầu. 
6. Sai hỏng thường gặp 
Xem bảng sai hỏng thường gặp đi kèm. 
7. Phân công vị trí luyện tập 
Sinh viên luyện tập các bài tập do giáo viên giao theo cá nhân hoặc nhóm 2 
SV. 
II. Hướng dẫn thường xuyên 
BẢNG TRÌNH TỰ THỰC HIỆN 
STT Các bước Thao tác Dụng cụ, Yêu cầu 
 92 
thực hiện thiết bị, 
vật tư 
kĩ thuật, 
an toàn 
1 Đăng nhập 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
Chọn tài khoản -> Nhập mật khẩu. Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
2 Bật cửa sổ 
Terminal 
Chọn mục Center application -> 
Tìm kiếm phần mềm Terminal 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
phần mềm 
Terminal 
3 Xác định 
thuật toán 
giải quyết 
bài toán 
Vẽ lưu đồ để giải quyết bài toán Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Đưa ra 
được thuật 
toán để 
giải quyết 
bài toán 
4 Tạo file 
shell và 
soạn thảo 
Gõ lệnh touch để tạo file mới -> Gõ 
lệnh vi tên file 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Tạo thành 
công mới 
1 file để 
soạn thảo 
5 Phân quyền 
thực thi cho 
file shell 
Gõ lệnh chmod 755 tên file đề phân 
quyền thực thi cho file shell 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Người 
dùng có 
quyền 
thực thi 
file shell 
đó 
6 Chạy thực 
thi cho file 
shell 
Gõ lệnh ./tên file Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
Chạy 
chương 
trình và 
 93 
workstation hiển thị ra 
màn hình 
BẢNG SAI HỎNG THƯỜNG GẶP 
TT Sai lầm Nguyên nhân Biện pháp phòng tránh 
1 
Chương trình không 
thực thi được 
- Gõ không đúng 
đường dẫn đến file 
đó. 
- File chưa được 
phân quyền thực thi. 
Phân quyền, gõ đúng đường 
dẫn đến file shell 
2 
Không chạy ra kết 
quả đúng 
- Thuật toán giải 
quyết bài toán sai. 
- Chưa truyền tham 
số đầu vào cho 
chương trình. 
- Kiểm tra lại bài toán. 
- Truyền đủ tham số đầu 
vào cho bài toán. 
3 
Báo lỗi các dòng 
lệnh 
Gõ sai cú pháp câu 
lệnh trong file shell 
THỰC HÀNH: LẬP TRÌNH SHELL (CA 2) 
MỤC TIÊU CỦA BÀI: 
Sau khi học xong bài này người học có khả năng: 
Kiến thức: Trình bày được khái niệm, các câu lệnh shell sử dụng trên hệ điều 
hành Linux. 
Kỹ năng: 
- Tạo file shell script. 
 94 
- Sử dụng các lệnh: for, while, break, test,expr để giải quyết các bài 
toán cơ bản. 
Thái độ: 
- Cẩn thận, tỉ mỉ, tuân thủ nội qui vệ sinh và an toàn phòng thực hành; 
- Tích cực vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I. Hướng dẫn ban đầu 
1. Chuẩn bị 
Thiết bị: Máy tính 
2. Sơ đồ, bản vẽ 
3. Trình tự thực hiện 
Xem bảng trình tự thực hiện đi kèm. 
4. An toàn lao động 
- Mặc đồ bảo hộ khi vào phòng thực hành. 
- Tránh cháy chập điện trong quá trình thực hành. 
- Lưu bài trong quá trình thực hành tránh mất bài. 
5. Thao tác mẫu 
Theo dõi giáo viên làm mẫu và thực hiện các thao tác mẫu khi giáo viên 
yêu cầu. 
6. Sai hỏng thường gặp 
Xem bảng sai hỏng thường gặp đi kèm. 
7. Phân công vị trí luyện tập 
Sinh viên luyện tập các bài tập do giáo viên giao theo cá nhân hoặc nhóm 2 
SV. 
II. Hướng dẫn thường xuyên 
BẢNG TRÌNH TỰ THỰC HIỆN 
STT 
Các bước 
thực hiện 
Thao tác 
Dụng cụ, 
thiết bị, 
Yêu cầu 
kĩ thuật, 
 95 
vật tư an toàn 
1 Đăng nhập 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
Chọn tài khoản -> Nhập mật khẩu. Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
hệ điều 
hành 
Ubuntu 
2 Bật cửa sổ 
Terminal 
Chọn mục Center application -> 
Tìm kiếm phần mềm Terminal 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Hiển thị 
giao diện 
phần mềm 
Terminal 
3 Xác định 
thuật toán 
giải quyết 
bài toán 
Vẽ lưu đồ để giải quyết bài toán Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Đưa ra 
được thuật 
toán để 
giải quyết 
bài toán 
4 Tạo file 
shell và 
soạn thảo 
Gõ lệnh touch để tạo file mới -> Gõ 
lệnh vi tên file 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Tạo thành 
công mới 
1 file để 
soạn thảo 
5 Phân quyền 
thực thi cho 
file shell 
Gõ lệnh chmod 755 tên file đề phân 
quyền thực thi cho file shell 
Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Người 
dùng có 
quyền 
thực thi 
file shell 
đó 
6 Chạy thực 
thi cho file 
shell 
Gõ lệnh ./tên file Máy tính, 
phần mềm 
Vmware 
workstation 
Chạy 
chương 
trình và 
hiển thị ra 
 96 
màn hình 
BẢNG SAI HỎNG THƯỜNG GẶP 
TT Sai lầm Nguyên nhân Biện pháp phòng tránh 
1 
Chương trình không 
thực thi được 
- Gõ không đúng 
đường dẫn đến file 
đó. 
- File chưa được 
phân quyền thực thi. 
Phân quyền, gõ đúng đường 
dẫn đến file shell 
2 
Không chạy ra kết 
quả đúng 
- Thuật toán giải 
quyết bài toán sai. 
- Chưa truyền tham 
số đầu vào cho 
chương trình. 
- Kiểm tra lại bài toán. 
- Truyền đủ tham số đầu 
vào cho bài toán. 
3 
Báo lỗi các dòng 
lệnh 
Gõ sai cú pháp câu 
lệnh trong file shell 
Bài tập lập trình shell: 
7.1. Chương trình tính tổng 1-> n 
- Minh họa các cấu trúc while do done, và cách sử dụng [], $(()). 
- Tập tin tong1.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh tinh tong 1- $1” 
index=0 
tong=0 
while [ $index -lt $1 ] 
do 
 97 
index=$(($index + 1)) 
tong=$(($tong + $index)) 
done 
echo "Tong 1-$1= $tong" 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x tong1.sh 
./tong1 100 
7.2. Chương trình tính giai thừa của một số 
- Minh họa các cấu trúc while do done, và cách sử dụng [], $(()). 
- Tập tin giaithua.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh tinh $1!” 
index=0 
gt=1 
while [ $index -lt $1 ] 
do 
index=$(($index + 1)) 
gt=$(($gt * $index)) 
done 
echo "$1!= $gt" 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x giaithua.sh 
./giaithua 5 
7.3. Chương trình đếm số dòng của một tập tin 
- Minh họa các cấu trúc if then fi, while do done, và cách sử dụng [], $(()). 
- Tập tin demdong.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh dem so dong cua tap tin $1” 
 98 
{ 
n=0 
while read line 
- 22- 
do 
n=$(($n + 1)) 
done 
echo “So dong cua tap tin $1 la : $n” 
}<$1 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x demdong.sh 
./demdong bai1.txt 
7.4. Chương trình đếm số từ của một tập tin 
- Minh họa các cấu trúc for do done, while do done. 
- Tập tin demtu.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh dem so tu cua tap tin $1” 
{ 
n=0 
while read line 
do 
for wd in $line 
do 
n=$(($n + 1)) 
done 
done 
echo “Tong so tu cua tap tin $1 la : $n” 
}<$1 
 99 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x demtu.sh 
./demtu bai1.txt 
7.5. Chương trình tìm dòng có độ dài lớn nhất trong một tập tin 
- Minh họa các cấu trúc if then fi, while do done. 
- Tập tin dongmax.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh tim dong dai nhat trong tap tin $1” 
{ 
n=0 
max=0 
dong=”” 
while read line 
do 
n=`expr length “$line”` 
if [ $n –gt $max ] 
then 
dong=”$line” 
max=$n 
fi 
done 
echo “Dong trong tap tin $1 co do dai max = $max la : $dong” 
}<$1 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x dongmax.sh 
 100 
./dongmax bai1.txt 
7.6. Chương trình tìm một xâu trong một tập tin 
- Minh họa các cấu trúc if then fi, while do done. 
- Tập tin timxau.sh 
#!/bin/sh 
echo “Chuong trinh tim xau $1 trong tap tin $2” 
{ 
wordlen=`expr length “$1”` # Do dai tu can tim 
while read textline 
do 
textlen=`expr length “$textline”` # Do dai cua dong vua doc 
end=$(($textlen – wordlen + 1” 
index=1 
while [ $index –le $end ] 
do 
temp=`expr substr “$textline” $index $wordlen 
if [ “$temp” = $1 ] 
then 
echo “Tim thay $1 tai dong $textline” 
break 
fi 
index=$(($index + 1)) 
done 
done 
}<$2 
exit 0 
- Chạy chương trình : 
chmod a+x timxau.sh 
./timxau abc bai1.txt 
- Tìm số lớn nhất trong dãy số nhập vào 
 101 
#/bin/bash 
# input an array of elements 
function input() 
{ 
echo -n "n= " 
read n 
for ((i=0; i<n; i++)) 
do 
echo -n "a[$i] " = 
read a[$i] 
done 
} 
#max of two numbers 
function max2nums() 
{ 
if [ "$1" -gt "$2" ]; then 
max1=$1 
echo $1 
else 
max1=$2 
echo $2 
fi 
return $max1 
} 
#max of an array 
function maxs() 
{ 
max=${a[0]} 
for ((i=1; i<n; i++)) 
 102 
do 
max=$(max2nums ${a[$i]} $max) 
done 
echo "max = $max" 
} 
input 
maxs 
exit $? 
7.7: Viết 1 chương trình Shell đọc từng dòng trong 1 file văn bản. Giữa mỗi lần 
hiển thị dòng 
text thì có 1 câu hỏi từ Shell: “bạn có muốn đọc dòng kế tiếp ko ? y/n” nếu trả 
lời là “y” hoặc 
“Y” thì in dòng kế tiếp, trong trường hợp ngược lại thì kết thúc chương trình 
đọc. 
Code: 
#!/bin/sh 
echo – e “ nhap ten file:” 
read filename 
if [ ! –f “$filename” ]; then 
echo “ $filename not exists” 
exit 1 
fi 
answer=”” 
count=0 
numlines=`wc –l $filename|sed ‘s/^ *//’|cut –d “ “ –f 1` 
echo “ so dong: $numlines” 
while [ “$answer”!=”n”] 
do 
echo –e “tiep tuc(y/n)?” 
 103 
read answer 
if [ “answer” = “y” ]; then 
echo “doc het file rui” 
exit 0 
fi 
count=$(($count+1)) 
sed –n ${count}p $filename 
done 
exit 0