Giáo trình Kỹ thuật chụp ảnh - Trương Công Tiến

nh bạn sẽ quan sát theo từng độ cao, xem chụp từ trên xuống hay từ dưới 
lên ... ở độ cao nào thì đẹp. Góc thu ảnh không chỉ phụ thuộc vào bông hoa mà còn chịu 
ảnh hưởng của yếu tố phông nền hậu cảnh.Để tránh làm loãng chủ đề không nên chọn một 
phông nền hỗn tạp. Gặp trường hợp mặt đất nhiều chi tiết lộn xộn thì bạn có thể giảm phần 
đất, thêm vào nền trời xanh... Chú ý chọn phông nền tránh sự trùng hợp màu sắc, ánh sáng 
với chủ đề. Cuối cùng là chú ý những chi tiết phụ làm hỏng nội dung bức ảnh như dây 
điện, thùng rác.... 
CỰ LY: 
18 
Cự ly hay khoảng cách chụp được tính từ bền mặt film đến điểm lấy nét trên chủ đề. 
Khỏang cách này càng gần thì kích thước bông hoa càng lớn, càng lui xa thì càng thu nhỏ. 
Tuy nhiên bạn chỉ tiến đến gần trong phạm vi tối thiểu mà ống kính còn có thể lấy nét 
được. Khi ảnh thu nhỏ thì số lượng hoa vào ảnh sẽ tăng lên. Tuy nhiên để có một cánh hoa 
ấn tượng thì bạn sẽ chụp hoa càng lớn càng tốt. Trước khi lấy nét, bạn đặt máy ở khỏang 
cách gần nhất còn lấy nét được. Chỉnh nét bằng chế độ AF vào điểm cần lấy nét trên hoa, 
dùng chức năng AF lock để giữ nguyên khỏang cách đã lấy nét. Đây là phần luyện tập lấy 
nét. 
Bố cục: 
19 
Chụp hoa theo bố cục 1/3 
Bố cục là vị trí để đặt chủ đề trong hình.Không chỉ có ảnh phong cảnh mới quan tâm đến 
bố cục. Ngay cả khi bạn chụp một bông hoa, nếu áp dụng đúng bố cục thì cũng làm cho 
bức ảnh khá lên.Thời gian gần đây máy chụp ảnh AF trở nên phổ thông, việc lấy nét ngay 
tại điểm trung tâm hình ảnh khiến cho người chụp có thói quen đăt chủ đề vào giữa ảnh để 
lấy nét rồi chụp,vô tình tạo ra bố cục trung tâm.Cách đặt chủ đề ngay trung tâm ảnh đôi 
khi cũng thích hợp nhưng phần lớn là không tạo ra ấn tượng. Để làm quen, chúng ta hãy 
bắt đầu từ bố cục 1/3. Trên khung ảnh, kẻ hai đường dọc và hai đường ngang chia ảnh 
thành 3 phần dọc và ngang bằng nhau. Bốn đường thẳng này giao nhau tại bốn điểm. Theo 
bố cục 1/3 thì người ta sẽ đặt chủ đề theo những đường thẳng hay những điểm này. Tuy 
nhiên chụp theo bố cục này thì bạn phải cẩn thận với chức năng AF vì chủ đề không còn 
đặt giữa ảnh,chức năng AF có thể lấy nét vào hậu cảnh phía sau. Bạn có thể xem lại cách 
lấy nét AF trong bài trước. Nếu chụp quen thì bạn có thể kiểm tra lại việc lấy nét qua ống 
ngắm bằng mắt của mình. Bố cục 1/3 áp dụng cho cả ảnh ngang và đứng. 
20 
10.Cách sử dụng đèn chớp 
21 
Sử dụng đèn chớp để bù ánh sáng mặt trời 
Đèn chớp thường gọi là đèn flash được dùng khá rộng rãi trong việc hỗ trợ ánh sáng 
nghịch trong chụp ảnh hay những trường hợp ánh sáng không đủ. Tốc độ chớp của đèn 
flash khoảng 1 phần vài ngàn giây. Ánh sáng được phát ra từ một bóng đèn khá nhỏ. Ánh 
sáng từ đèn flash gần như ánh sáng mặt trời nên thích hợp dùng cho phim lọai daylight. 
Mỗi đèn có một chỉ số phát sáng GN (guide number) khác nhau. Trị số GN càng lớn thì độ 
phát sáng càng mạnh, tầm phát sáng càng xa, ngược lại trị số GN càng nhỏ thì độ phát 
sáng càng yếu. Chỉ số GN = f/stop x khoảng cách từ đèn đến chủ đề. 
- Khi muốn tính độ mở ống kính ta lấy GN chia cho khoảng cách từ đèn đến chủ đề. 
GN ghi trên đèn được tính theo độ nhạy sáng 100 ISO. Khi độ nhạy sáng thay đổi thì chỉ 
số GN cũng thay đổi. Cụ thể là độ nhạy sáng tăng gấp 2 lần thì GN tăng 1,4 lần. Ngược lại 
độ nhạy sáng giảm một nửa thì GN giảm 0,7. 
Trên thân máy có lọai có đèn đi kèm, có loại không. Đèn trên máy sử dụng khá đơn giản. 
Chỉ cần mở đèn, đợi sau khoảng 10s cho điện nạp đủ là có thể chụp. Khi ấn nút chụp thì 
đèn sẽ tự động phát sáng. Tuy sử dụng đơn giản nhưng đèn trong máy thường có GN nhỏ, 
chỉ đủ chụp trong khoảng 3m trở lại. Trường hợp không có đèn trên máy hay đèn trên máy 
không đủ mạnh thì sử dụng đèn bên ngoài gắn vào. Trên thân máy có chỗ cắm đèn ngoài 
gọi là hot shoe. Chỉ cần cắm đèn vào hot shoe là đủ, các máy và đèn thế hệ sau này không 
còn dùng day nối. Ngoài flash thì có hãng còn gọi là speedlight. 
22 
Nguồn sáng là một phần rất quan trọng trong chụp ảnh. Ấn tượng một bức ảnh phụ thuộc 
vào hướng chiếu sáng lên chủ đề. Nguồn sáng từ phía sau người chụp chiếu sáng lên chủ 
đề gọi là nguồn sáng thuận. Nguồn sáng chiếu vào trước mặt người chụp gọi là nguồn sáng 
nghịch. 
Chụp một tấm ảnh chụp nhanh (snap shot) hay một tấm ảnh kỷ niệm thông thường... để có 
ảnh sáng toàn bộ chi tiết người ta thường chụp với ánh sáng thuận. Thế nhưng với nguồn 
sáng thuận hơi mạnh thì hình ảnh sẽ không có khối. Một nguồn sáng chếch hay ngược 
sáng thì dễ tạo khối. Nếu là chơi ảnh nghiệp dư thì bạn cứ thử chụp ngược sáng xem sao. 
Chụp ngược sáng thì bạn có thể gặp trở ngại. Khi nguồn sáng nghịch quá mạnh, phần sáng 
(phía sau) và phần tối (trên chủ đề) chên lệch nhau quá nhiều thì có thể chủ đề bị tối đen 
hay phông nền trắng xóa. Lúc này bạn sẽ sử dụng đèn flash để làm sáng chủ đề (fill flash). 
Như vậy đèn flash không chỉ dùng trong phòng hay buổi tối mà còn dùng cả cho lúc ban 
23 
ngày nữa. Ánh sáng mặt trời tự nhiên và ánh sáng đèn flash tương tự nhau nên sử dụng 
đèn flash với ánh sáng ban ngày hoàn toàn thích hợp. 
Dùng đèn flash trong phòng 
Chụp một bình hoa đặt ở cửa sổ trong phòng có dùng đèn flash. 
Chụp một tấm ảnh trong phòng đa số chỉ sử dụng đèn flash một cách đơn thuần. Thế 
nhưng có một cách sử dụng đèn khác.Để ý quan sát nơi cạnh cửa sổ. Cái này giống như 
một studio tuyệt hảo. Ánh sáng mềm mại từ bên ngoài chiếu vào tạo ra một nguồn sáng 
nghịch. Đặt chậu hoa chỗ này và chụp thử. 
Trước hết để nguyên như thế và chụp. Kết quả là tấm hình bị tối. Lý do là do ta chụp với 
nguồn sáng nghịch từ ngoài phòng chiếu vào. Sau đó chụp với đèn flash ta sẽ thấy rõ hơn. 
Ánh sáng từ bên ngoài chiếu vào phía sau chủ đề, kết hợp với ánh sáng đèn flash chiếu vào 
chính diện, tạo cảm giác lập thể rõ ràng. Hơn nữa độ tương phản trong ảnh cũng giảm 
24 
xuống phù hợp hơn. Ở đây nếu không chú ý đến vấn đề dùng đèn thì ảnh sẽ giống như là 
ta nhìn hoa khi tắt đèn trong phòng. 
Ở ánh sáng có một yếu tố gọi là nhiệt độ màu. Ánh sáng mặt trời và đèn huỳnh quang hoàn 
toàn khác nhau. Mỗi loại film được chế tạo để chụp ở một nhiệt độ định trước. Vì thế nếu 
chụp film dưới ánh sáng có nhiệt độ màu khác thì màu sắc in lên film sẽ khác với thực tế 
mắt ta nhìn thấy. Hiện tại thì film loại daylight dựa trên cơ sở nhiệt độ màu của ánh sáng 
mặt trời nên nếu như chụp dưới ánh sáng đèn huỳnh quang thì hình ảnh cuối cùng sẽ bị 
phủ màu xanh lục hay còn gọi là ám sắc xanh. 
Ngoài việc sử dụng đèn flash ra còn có thể dùng tấm phản quang để làm mất bóng đen do 
ánh sáng nghịch. Cách này là dùng chính một phần nguồng sáng nghịch được phản xạ lại 
để chiếu sáng lên chủ đề. 
Chụp ảnh ban đêm với chức năng slow synchro flash, người và hậu cảnh cả hai đều sáng. 
25 
Để hình dung chúng ta sẽ xem hai bức ảnh minh họa chụp chân dung ban đêm ở trên. Bức 
ảnh bên dưới hấu như không thấy được hậu cảnh. Người trong ảnh được đèn flash chiếu 
sáng đủ còn hậu cảnh thì đèn flash không thể phát sáng tới. Còn tấm đầu tiên ở trên cả hậu 
cảnh được chụp rõ. Kỹ thuật này gọi là Slow Synchro.Chụp tốc độ chậm với đèn flash. 
Thoạt nhìn chỗ tối chụp không có đèn flash, nhưng chụp với tốc độ chậm, thời gian màn 
chắn mở lâu ánh sáng vào film tăng dần dần khiến cho cảnh sáng lên. Lúc này đèn flash 
chớp kết hợp đồng bộ nên gọi là slow synchro. Nói tóm lại là muốn chụp hậu cảnh ban 
đêm sáng rõ thì chỉ cần chụp tốc độ chậm. Thế nhưng vì có người trong ảnh nên cần ánh 
sáng đèn flash giúp bắt đứng, vì thời gian phát sáng của đèn rất nhanh. Ngoài ra cần lưu ý 
đến chỉ số phát sáng GN của đèn để đặt chủ đề trong khoảng cách thích hợp. 
11.Chụp ảnh Khi di du lịch 
Áp dụng 3 yếu tố Góc độ, Cự ly và Bố cục 
26 
Khi đi du lịch, chụp lại những bức ảnh kỷ niệm ghi nhớ những nơi mình đã đến thật là thú 
vị. Thế nhưng khi nhìn những bức ảnh không đẹp thì những cảm giác lúc chụp ảnh của 
bạn sẽ bị mất đi.Và không phải lúc nào bạn cũng có cơ hội để chụp lại lần nữa.Một chuyến 
đi công phu vất vả, sự mong đợi thật lớn vào chiếc máy ảnh mà bạn mang theo. Chú ý một 
chút khi chụp hình thì bạn sẽ có được những tấm ảnh đẹp. 
Trước hết bạn phải nắm phương pháp chụp ảnh phong cảnh. Đầu tiên là chú ý đường chân 
trời nên đặt nằm ngang và theo bố cục 1/3, bầu trời trong ảnh là 1/3 và phần mặt đất là 2/3. 
Nếu trong ảnh có những chi tiết lớn như một cái cây một tảng đá to... thì không nên đặt ở 
ngay trung tâm ảnh. Mới bắt đầu nên bạn áp dụng hai điều cơ bản này trước cũng có thể 
chụp được những bức ảnh đẹp hơn. 
Chụp phong cảnh 
27 
28 
Khi đến một vườn hoa, công viên hay một nơi tham quan nào đó. Hẳn là bạn sẽ thấy rất 
nhiều hoa.Bạn sẽ chú ý những yếu tố sau khi chụp vườn hoa để có những tấm ảnh vừa ý. 
Chụp cảnh vườn hoa hay cảnh tương tự, nên để phần bầu trời trong ảnh thật ít. Kế đến 
chọn lựa góc chụp thích hợp, không nên để máy ở một độ cao nhất định mà có thể bạn 
nâng cao hay hạn thấp để tìm ra góc chụp thích hợp.Sau cùng chú ý đến hướng của ánh 
sáng, chọn hướng sao cho ánh sáng tạo cảm giác lập thể trên ảnh. 
Chụp ảnh kỷ niệm có người. 
Trong những bức ảnh kỷ niệm trong một chuyến đi thì không phải chỉ có ảnh phong cảnh 
mà còn có những ảnh chụp có người trong đó. Những tấm ảnh này dù không mang tính 
nghệ thuật nhưng bạn cũng thử chú ý đến những yếu tố căn bản ở trên xem sao. Tất nhiên 
những bức ảnh này sẽ khác với những tấm chỉ chụp đơn thuần là quang cảnh hay hoa lá. 
Phần đầu tiên chúng ta hay gặp đó là nhân vật trong hình bị nhỏ. Liên quan đến vấn đề này 
là khoảng cách chụp. Thông thường người được chụp hay có thói quen đứng gần một cái 
gì đó để chụp như một ngôi nhà chẳng hạn. Thế nhưng ngôi nhà thì lại lớn hơn người được 
chụp rất nhiều. Vì thế khi chụp được hình ảnh có ngôi nhà thì người được chụp sẽ rất nhỏ. 
Trong trường hợp này người cầm máy sẽ chọn khỏang cách chụp sao cho lấy được quang 
cảnh phía sau, sau đó đặt người được chụp vào phía trước ống kính với khỏang cách thích 
hợp để người được chụp có độ lớn như ý. Tất nhiên khi nhân vật tiến gần ống kính hơn thì 
lớn hơn và bị cắt mất một phần. Và người chụp sẽ chọn khoảng cách sao cho chỗ cắt hợp 
lý với khuôn hình. Kế tiếp sau là bạn sẽ quan sát xem có những chi tiết nào ở hậu cảnh làm 
ảnh hưởng đến nhân vật trong hình như một cái cây hay cột điện lộ ra ngay trên đầu, bị 
một tảng đá đè xuống... Sau cùng là chú ý đến nguồn sáng chiếu vào nhân vật. Ánh sáng 
thuận quá mạnh có thể làm bẹt hình hay tạo những chỗ tối sáng trên khuôn mặt. Những 
nguồn sáng từ trên đỉnh đầu chiếu xuống hay từ dưới hắt thẳng lên tạo ra một khuôn mặt 
không đẹp. Để tránh những khuyết điểm này bạn có thể dùng miếng phản quang hay đèn 
flash bù sáng khi chụp. 
29 
Chụp lễ hội 
30 
Ảnh chụp lễ hội cũng trở thành một lọai ảnh mang một số tính đặc thù riêng và bạn sẽ hay 
gặp khi đi du lịch.Chụp ảnh lễ hội trước hết bạn phải chụp được bầu không khí và chu vi 
của lễ hội. Trong ví dụ ở trên là hình ảnh một lễ hội của người Nhật trong mùa đông. Thật 
là thiếu sót nếu trong ảnh mà không thể hiện đượcái cảm giác lạnh. Trong hai tấm ảnh ở 
trên. tấm bên dưới chỉ đơn thuần thể hiện một người đang dội nước. Tấm bên trên nhờ vào 
màu da ửng đỏ, trời mù sương mà người xem có thể cảm nhận được được cái cảm giác 
tắm nước lạnh vào mùa đông. 
Xét ở tấm ảnh chụp lễ hội đốt lửa ban đêm. Tấm bên trên người chụp đã chụp khi còn sót 
lại một ít ánh sáng tự nhiên, cộng thêm khoảng cách xa hơn nên nên đã thu vào ảnh được 
quang cảnh xung quanh rộng hơn. Cho ta thấy được bầu không khí lúc đó. 
31 
Những tấm ảnh chụp nhanh giúp ta có được những sắc thái, những khuôn mặt rất tự nhiên 
trong lễ hội cũng là điều không thể thiếu. Bạn cũngnên lưu ý là có thể có một vài người 
không thích khi bạn hướng ống kính vào họ. Điều quan trọng nhất là tìm đối tượng để 
chụp. Cần tìm những đối tượng thích hợp với bầu không khí lễ hội. 
Chụp ảnh lễ hội bạn phải chụp trong đám đông vì thế trang phục rất quan trọng. Nếu mang 
theo túi đựng máy quá lớn bạn sẽ rất khó di chuyển. Bạn nên mặc lọai áo khoác có nhiều 
túi lọai dành cho thợ để đựng các thứ cần thiết. 
12.Cách sử dụng và chọn lựa chân 3 càng. 
32 
Loại chân nhẹ dùng sợi Cacbon (Cacbon fibre) 
Thông thường khi chụp ảnh ta sẽ cầm máy bằng tay. Tuy nhiên trong những trường hợp 
chụp với tốc độ chậm thì ảnh sẽ bị rung nhòe.Vì thế trường như vậy ta phải dùng đến chân 
máy hay còn gọi là chân 3 càng. Một chân ba càng chia làm 2 phần chính: phần để giữ 
máy chụp (panhead) và phần chân đứng. Để có chân ba càng cứng cáp thì thường kéo theo 
trọng lượng khá nặng và rất vất vả khi mang đi xa. Với những loại chân nhỏ nhẹ thì lại yếu 
không bảo đảm tránh rung máy khi chụp. Để chụp với ống kính từ 300mm trở xuống thì 
bạn nên chọn cho mình một chân máy có trọng lượng khoảng 2kg là an toàn nhất. Nhưng 
với lọai chân dùng sợi cacbon thì trọng lượng sẽ nhẹ hơn và bạn có thể an tâm với loại 
33 
chân máy nhẹ hơn 2kg. Với đầu gắn giữ máy panhead bạn sẽ có hai loại: loại có cần chỉnh 
và loại tự do (ballhead). Loại có cần chỉnh phù hợp với hình ảnh đóng khung theo dạng 
ngay ngắn,thao tác hơi gò bó.Với đầu gắn loại ballhead bạn có thể xoay máy chụp đủ mọi 
hướng dễ dàng, thao tác đơn giản. Các chân 3 càng thường bán có kèm luôn đầu giữ, 
nhưng thường là loại có cần chỉnh. Loại tự do ballhead thường bán riêng để thay vào. 
Chọn lựa chân ba càng : xem xét cả độ cao và độ thấp 
Chọn lựa chân máy, ngoài yếu tố trọng lượng thì ta sẽ quan tâm đến độ cao khi kéo chân 
máy ra. Bạn sẽ chọn sao cho độ cao cao của chân máy khi gắn camera vào, nâng trục 
chính lên thì tầm cao của ống ngắm finder sẽ ngang tầm với mắt của bạn là được. Kế đến 
là khi chụp những vật dưới thấp như những bông hoa dại chẳng hạn bạn sẽ cần đặt máy rất 
thấp. Vì thế yêu cầu chân máy lúc này phải dang rộng ra được và trục chính có thể tháo ra 
được. Ngoài ra thì bạn có thể lưu ý đến các chốt khóa độ cao của chân.Yếu tố này không 
quan trọng nhưng cũng yêu cầu phải chắc chắn cứng cáp. 
34 
Để sử dụng chân máy ba càng (tripod) hiệu quả, trước hết chúng ta xem qua một vài thủ 
thuật căn bản sau. Đầu tiên ta mở khóa và kéo tầng thứ 1 của chân đầu tiên ra.Sau khi kéo 
ra thì khóa chặt lại. Tầng thứ 1 ở đây là phần chân trên cùng, to nhất. Tiếp theo kéo tầng 
thứ 2 ra tương tự như tầng thứ 1. Thao tác tương tự cho 2 chân còn lại. 
35 
Sau khi kéo chân ra thì gắn thân máy vào. Thông thường thân máy sẽ gắn trực tiếp lên đầu 
ball head. Có loại chỉ có một con ốc xiết chặt thân máy, có loại có thêm một vòng xiết phụ 
để khóa chặt hơn. 
Với loại đầu có quick release thì việc tháo lắp sẽ cơ động hơn.Thân máy sẽ được gắn lên 
một bộ phận tháo rời khỏi đầu ball head. 
Khi sử dụng chân máy nên mở rộng chân. Vị trí đứng chụp sẽ lọt vào giữa hai chân, chân 
còn lại hướng theo hướng camera. Trường hợp phải chụp ở vị trí thấp, nên thu phần nhỏ 
của chân máy vào để sử dụng phần chân to cứng, chân máy sẽ vững chắc hơn.Phần trục 
chính có thể tháo bớt khi hạn chân máy xuống thấp. 
36