Giáo trình Công nghệ phần mềm (Phần 2)

quả. Bằng cách tinh giản cấu 
hình phần mềm và triển khai, đóng gói phần mềm có thể giúp giảm bớt hỗ trợ phần 
mềm và chi phí quản lý. 
 Đóng gói phần mềm cũng có thể đƣợc thực hiện trong điện toán đám mây, đặc 
biệt là ở các cơ sở hạ tầng nhƣ một cấp độ dịch vụ. Ví dụ nhƣ phần mềm SmartCloud 
Enterprise hệ thống quản lý gói của IBM là một nền tảng hệ thống quản lý gói đa nền 
tảng giúp cài đặt phần mềm vào máy ảo đƣợc lƣu trữ trên đám mây trong khi trích lập 
dự phòng. 
 Vai trò một phần mềm đóng gói là thƣờng trong vòng hỗ trợ cơ sở hạ tầng và 
đội ngũ quản lý của một tổ chức. 
 Trong phần mềm, hệ thống quản lý gói, còn đƣợc gọi là quản lý gói, là một bộ 
sƣu tập các công cụ phần mềm để tự động hóa quá trình cài đặt, nâng cấp, cấu hình, và 
loại bỏ các gói phần mềm cho hệ điều hành của máy tính một cách nhất quán. Nó 
thƣờng duy trì một cơ sở dữ liệu phụ thuộc phần mềm và thông tin phiên bản để ngăn 
chặn các yêu cầu bất hợp pháp. 
 Gói là phân phối phần mềm, các ứng dụng và dữ liệu. Gói cũng chứa siêu dữ 
liệu, chẳng hạn nhƣ tên của phần mềm, mô tả mục đích của nó, số phiên bản, nhà cung 
cấp, kiểm tra, và một danh sách các phụ thuộc cần thiết cho các phần mềm để chạy 
đúng. Sau khi cài đặt, siêu dữ liệu đƣợc lƣu trữ trong một cơ sở dữ liệu gói địa 
phƣơng. 
 Các thành phần cơ bản trong bản đóng gói: 
 - Thông tin về sản phẩm (Add/Remove program) 
 - Tổ chức thƣ mục lƣu trữ (Program Files,) 
 - Components: DLL và ActiveX Control (OCX) 
 - Database file 
 - DB Script file 
 - DB Sample 
 - Registry 
 - Tài liệu hƣớng dẫn (User guide, Admin guide,) 
262 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.1. Các thành phần cơ bản trong bản đóng gói 
 Hình 9.2. Các thành phần trong ứng dụng Window và Web 
 Các bƣớc đóng gói sản phẩm: 
 Bƣớc 1: Tổ chức cây thƣ mục 
 Bƣớc 2: Tổ chức các thành phần cho ngƣời sử dụng chọn khi cài đặt 
 Bƣớc 3: Liệt kê danh sách các tệp tin DLL cần dùng 
 Bƣớc 4: Liệt kê danh sách các tệp tin OCX cần dùng 
 Bƣớc 5: Liệt kê danh sách các Dabatase Drivers cần cài đặt 
 Bƣớc 6: Liệt kê danh sách các Printer Drivers 
 Bƣớc 7: Liệt kê danh sách các Font cần cài đặt 
 Bƣớc 8: Soạn thảo tệp tin Readme, INI 
 Bƣớc 9: Liệt kê danh sách các Utilities Software cần cài thêm 
 Bƣớc 10: Liệt kê danh sách các Logo, hình ảnh giới thiệu trong quá trình cài đặt 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 263 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Bƣớc 11: Tạo file Script 
 Bƣớc 12: Tạo License Key 
 Bƣớc 13: Tạo Demo cho sản phẩm 
 Bƣớc 14: Tạo File Help 
 Bƣớc 15: Thực hiện đóng gói 
 Bƣớc 16: Viết tài liệu đóng gói 
 1) Tổ chức cây thƣ mục 
 Tạo một thƣ mục chứa tất cả các thƣ mục, file cần thiết trong quá trình thiết lập 
cài đặt: Backup Database, Database, Demo, DB Tempo, Help, Report, Program, Font, 
Printer Drivers, Production Management, 
 Hình 9.3. Tổ chức cây thƣ mục 
 2) Liệt kê danh sách các tệp tin DLL cần dùng 
 Thƣ viện liên kết động (Dynamic Link Library - DLL) là một thành phần của 
các phần mềm, đƣợc xem là một tổ hợp các hàm và dữ liệu mà có thể đƣợc sử dụng 
bởi nhiều ứng dụng khác nhau ở cùng một thời điểm. Đặc điểm của nó là có tính khả 
chuyển cao, nhờ đó mà một DLL có thể đƣợc gắn vào một hoặc nhiều phần mềm khác 
nhau. Thông thƣờng các tập tin DLL đƣợc cài đặt (lƣu trữ) vào các thƣ mục Windows, 
WinNT, System, System32,Ví dụ thƣ viện user32.dll hoặc kernel32.dll là các thƣ 
viện liên kết động mà mỗi ứng dụng Windows đều phải dùng đến. 
 STT Tên tệp tin Mô tả Thƣ mục Thành phần 
 1 
 STT Tên tệp tin Mô tả Thƣ mục Thành phần 
 1 MFC40.DLL Thƣ viện MFC SYSTEM32 A 
264 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.4. Đóng gói sử dụng DLL 
 Hình 9.5. Đóng gói có dữ liệu sử dụng DLL 
 3) Liệt kê danh sách các tệp tin OCX cần dùng 
 Một ActiveX Control (OCX) là một đối tƣợng liên kết và nhúng (OLE) điều 
khiển tùy chỉnh, một chƣơng trình hỗ trợ chuyên dụng có thể đƣợc tạo ra để sử dụng 
bởi các ứng dụng đang chạy trên hệ thống của Microsoft Windows. Nó là các đối 
tƣợng thành phần sử dụng công nghệ ActiveX. OCX thực hiện nhƣ thƣ viện liên kết 
một phần DLL năng động. 
 STT Tên tệp tin Mô tả Thƣ mục Thành phần 
 1 
 STT Tên tệp tin Mô tả Thƣ mục Thành phần 
 1 ABC.OCX Data Grid WINDOWS B 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 265 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.6. Đóng gói sử dụng OCX 
9.2. Công cụ đóng gói phần mềm 
 Sau khi hoàn tất quá trình lập trình cho một phần mềm, bƣớc cuối cùng là cần 
phải đóng gói phần mềm, tạo bộ cài phần mềm để ngƣời sử dụng ở mỗi máy tính khác 
nhau đều có thể sử dụng phần mềm. Một phần mềm chỉ chạy đƣợc trên môi trƣờng 
máy tính của mà nó đƣợc tạo ra, nếu đƣa phần mềm đó đến máy tính khác mà không 
cài đặt sẵn môi trƣờng phù hợp cho phần mềm (giống máy tính tạo ra nó) thì phần 
mềm đó sẽ không chạy đƣợc và báo lỗi. 
 Để làm tốt công đoạn cuối cùng này, có rất nhiều công cụ giúp đóng gói phần 
mềm, nó sẽ tập hợp tất cả các dữ liệu hệ thống có liên quan đến phần mềm thành một 
file bộ cài, khi đƣa đến máy tính khác, nó sẽ cập nhật dữ liệu hệ thống đã sao chép đến 
máy mới để phần mềm có thể chạy đƣợc. 
 Với mỗi ngôn ngữ lập trình đều hỗ trợ công cụ đóng gói phần mềm. Tuy nhiên, 
trên thị trƣờng hiện nay có các công cụ hỗ trợ đóng gói một cách chuyên nghiệp gồm: 
InstallShield, Project Management, Wise Install, .. 
 InstallShield là một công cụ phần mềm để tạo các bộ cài đặt hoặc các gói phần 
mềm. InstallShield cũng là tên công ty tạo ra nó trƣớc khi đƣợc Macrovision mua lại 
vào năm 2004. InstallShield đƣợc sáng lập bởi Viresh Bhatia và Rick Harold. Vào 
ngày 1 tháng 4, 2008, Software Business Unit (bao gồm nhãn hiệu InstallShield) đƣợc 
bán cho một công ty cổ phần riêng biệt, Thoma Cressey Bravo, thành công ty mới: 
Acresso Software Corporation. InstallShield thƣờng dùng để cài đặt phần mềm cho 
Microsoft Windows và các nền tảng máy chủ, nhƣng nó cũng có thể dùng để quản lý 
các phần mềm ứng dụng cho các thiết bị cầm tay và thiết bị di động. 
 Wise Installation là một công cụ phần mềm để tạo các bộ cài đặt hoặc các gói 
phần mềm, nó bao gồm các trình biên tập mới cho phép tạo và chỉnh sửa các gói ảo và 
các gói cho các thiết bị di động. Windows Installer Editor cho phép tạo và chỉnh sửa 
266 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
Windows Installer (MSI)-các gói cài đặt. Wise Mobile Devices Editor tạo một file dự 
án với định dạng INF và biên dịch nó thành một hoặc nhiều file CAB mà nó đƣợc cài 
đặt một ứng dụng thiết bị di động. 
 Đóng gói phần mềm bằng công cụ InstallShield: 
 Hình 9.7. Giao diện chính của InstallShield 
9.2.1. Tạo dự án 
 Bƣớc 1: File/New 
 Hình 9.8. Tạo dự án 
 Bƣớc 2: Chọn loại dự án cần tạo bằng cách chọn Tab tƣơng ứng 
 - Basic MSI Project: Sử dụng các dịch vụ cài đặt của Window để đóng gói 
 - Merge Module Project: Cho phép tạo gói tập tin mô-đun phân phối hợp nhất 
 - InstallScript Project: Sử dụng công nghệ InstallScript để đóng gói 
 - Visual Basic 6.0 Wizard: Cho phép đóng gói từ dự án Visual Basic 
 - Visual Basic .Net Wizard: Cho phép đóng gói từ các giải pháp của Visual 
Basic .Net 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 267 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 - C# .Net Wizard: Cho phép đóng gói từ các giải pháp của C# 
 - Web Project: Cho phép đóng gói các ứng dụng Web 
 - MSI Database: Cho phép đóng gói Cơ sở dữ liệu (MSI file) 
 - Compact Project: Cho phép đóng gói sử dụng công nghệ InstallScript 
Compact 
 Bƣớc 3: Nhập tên dự án tại mục Project Name 
 Bƣớc 4: Chọn đƣờng dẫn chứa file dự án tại mục Location 
 Bƣớc 5: Chọn OK 
 Hình 9.9. Các giai đoạn đóng gói 
9.2.2. Thiết lập thông tin ứng dụng 
 Trang Application Information cho phép thiết lập các thông tin về ứng dụng 
đóng gói. Các thông tin này sẽ đƣợc sử dụng trong quá trình cài đặt ứng dụng. 
 Hình 9.10. Thiết lập thông tin ứng dụng 
 Bƣớc 1: Nhập tên đơn vị, công ty tại mục Specify your compamy name 
 Bƣớc 2: Nhập tên của ứng dụng tại mục Specify your application name 
268 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Bƣớc 3: Nhập số phiên bản của ứng dụng tại mục Specify your application 
version 
 Bƣớc 4: Nhập địa chỉ trang Web của đơn vị tại mục Specify your compamy 
Web Address 
9.2.3. Thiết lập kiến trúc ứng dụng 
 Trang Installation Archirecter cho phép tùy chỉnh kiến trúc cài đặt bằng cách 
cấu hình các tính năng trong gói ứng dụng. Các tính năng đƣợc ngƣời dùng lựa chọn 
khi cài đặt ứng dụng. Các tính năng này có thể bao gồm các phần mềm kèm theo khi 
cài đặt ứng dụng. 
 Hình 9.11. Thiết lập kiến trúc ứng dụng 
 Bƣớc 1: Chọn Yes 
 Bƣớc 2: Chọn nút New để thêm tính năng mới 
 Bƣớc 3: Nhập tên tính năng mới 
 Bƣớc 4: Chọn mục Setup Design 
 Hình 9.12. Thiết lập thuộc tính cho đặc tính cài đặt 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 269 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Bƣớc 5: Nhập các giá trị của thuộc tính cho đặc tính cài đặt 
9.2.4. Thiết lập tập tin ứng dụng 
 Trang Application files cho phép thêm các tệp tin ứng dụng để đóng gói. Các 
thƣ mục trong cây thƣ mục đích sẽ đƣợc hiện thị khi ứng dụng đƣợc cài đặt trên máy 
tính khác. 
 Hình 9.13. Thiết lập tập tin ứng dụng 
 Bƣớc 1: Chọn Add Files 
 Bƣớc 2: Tìm tệp tin ứng dụng/Chọn Open 
 Hình 9.14. Thêm tệp tin ứng dụng vào bộ cài đặt 
 Bƣớc 3: Chọn Yes All để thêm tệp tin ứng dụng vào bộ cài 
270 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.15. Thêm thành công tập tin ứng dụng 
9.2.5. Tạo Short cut cho ứng dụng 
 Trang Application Shortcut cho phép ngƣời sử dụng khởi động ứng dụng từ 
thực đơn Windows Start. Mặc định, InstallShield tạo ra các Short cut để chạy ứng 
dụng khi sau khi cài đặt xong ứng dụng. Có hai loại Short Cut: 
 - Create shortcut in Start Menu: Tạo Short cut từ thực đơn Start 
 - Create shortcut on Desktop: Tạo Short cut trên Desktop 
 Hình 9.16. Tạo Short cut cho ứng dụng 
9.2.6. Thiết lập bản quyền ứng dụng 
 Trang Application Registry cho phép tạo đăng kí bản quyền khi cài đặt ứng 
dụng nhƣ là các khóa đăng kí, đăng kí các liên động động (dll, ocx). 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 271 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.17. Thiết lập bản quyền ứng dụng 
 Bƣớc 1: Chọn Yes 
 Bƣớc 2: Chọn Import a reg file/Chọn Next 
 Bƣớc 3: Chọn tệp tin *.reg chứa khóa đăng kí 
 Hình 9.18. Chọn tệp tin *reg 
 Bƣớc 4: Chọn Finish 
9.2.7. Thiết lập các lựa chọn 
 Trang Installation Interview cho phép lựa chọn các hộp thoại sẽ hiện thị khi 
ngƣời cài đặt ứng dụng, gồm các hộp thoại: 
 - Licence Agreement: Nhập khóa đăng kí bản quyền 
 - Company and Use Name: Nhập tên công ty và tên ngƣời dùng 
 - Location: Cho phép thay đổi thƣ mục cài đặt ứng dụng 
 - Cho phép lựa chọn các phần cài đặt trong bộ cài. 
272 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Hình 9.19. Thiết lập các lựa chọn 
9.2.8. Đóng gói dữ liệu đi kèm ứng dụng 
 SQL Scripts View cho phép quản lý các kịch bản SQL trong các ứng dụng đóng 
gói. Nó hỗ trợ các hệ quản trị cơ sở dữ liệu Microsoft SQL Server, MySQL, Oracle. 
Trong SQL Scripts View, các kịch bản đƣợc tổ chức bằng kết nối bởi vì một kết nối 
phải đƣợc thực hiện trƣớc khi đoạn mã Script có thể chạy. Cần phải thêm một kết nối 
SQL để đóng gói ứng dụng có đi kèm dữ liệu. 
 Bƣớc 1: Chọn trang Installation Designer 
 Hình 9.20. Đóng gói dữ liệu đi kèm ứng dụng 
 Bƣớc 2: Chọn mục Server Configuration/ Chọn SQL Scripts 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 273 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Bƣớc 3: Chọn chuột phải vào SQL Scripts/Chọn New SQL Connection/Nhập 
tên kết nối 
 Bƣớc 4: Chọn chuột phải vào tên kết nối/Chọn Insert Scripts File 
 Bƣớc 5: Chọn tệp tin Script/Chọn Open 
 Hình 9.21. Chọn tệp tin Script 
 Trang Builder Installation cho phép tạo bộ đĩa cài đặt, có các loại sau: 
 - Single Excecuteable: Chứa các file ứng dụng và cài đặt, đƣợc chứa trong file 
Setup.exe. 
 - Internet: Tạo bộ cài trên Internet, ngƣời sử dụng sẽ khởi động bộ cài từ trang 
Web Install.htm. 
 - CD-ROM: Tạo bộ cài đặt trên CD-ROM. 
 Hình 9.22. Tạo bộ đĩa cài đặt 
 Bƣớc 1: Chọn loại tạo bộ đĩa 
274 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
 Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 Bƣớc 2: Chọn nơi chứa bộ đóng gói 
 Bƣớc 3: Chọn Build Installation 
9.3. Viết tài liệu hƣớng dẫn 
 Triển khai phần mềm là dịch vụ kỹ thuật phần mềm của nhà phát triển phần 
mềm nhằm nghiên cứu giải pháp kỹ thuật, thiết lập các quy trình, tổ chức tập huấn, cài 
đặt, hƣớng dẫn sử dụng, hỗ trợ khách hàng trong việc cài đặt, hƣớng dẫn sử dụng, 
chuyển đổi dữ liệu và đƣa các hệ thống phần mềm vào hoạt động trên diện rộng. Do đó 
để triển khai đƣợc phần mềm, một giai đoạn cũng hết sức quan trong đó là viết tài liệu 
hƣớng dẫn bao gồm: Tài liệu hƣớng dẫn cài đặt phần mềm, tài liệu hƣớng dẫn cấu hình 
hệ thống, tài liệu hƣớng dẫn sử dụng phần mềm,  
 Hình 9.23. Các loại tài liệu hƣớng dẫn 
 Khi viết tài liệu hƣớng dẫn thƣờng dùng các định dạng: 
 - Dạng tập tin DOC, PDF 
 - Dạng tập tin CHM: HTML Help, Robo Help, DocToHelp 
 - Dạng tập tin HLP: Help Workshop, Robo Help, DocToHelp 
 - Dạng tập tin HTML (Web help): Robo Help, DocToHelp 
Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 275 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP CHƢƠNG 9 
 1. Nêu các công cụ đóng gói một sản phẩm phần mềm. 
 2. Hãy thực hiện đóng gói các phần mềm quản lý: 
 - Quản lý điểm 
 - Quản lý tuyển sinh 
 - Quản lý lƣợng 
 - Quản lý sinh viên 
 - Quản lý thƣ viện 
 - Quản lý mua bán hàng. 
276 Phạm Hùng Phú -Nguyễn Văn Thẩm 
Tập bài giảng Công nghệ phần mềm 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 [1]. Trần Ngọc Bảo. Bài giảng Nhập môn công nghệ phần mềm. Đại học Sƣ Phạm 
 T.p Hồ Chí Mính. 2009. 
 [2]. Nguyễn Xuân Huy. Kỹ nghệ phần mềm. Nhà xuất bản Giáo dục. 1999. 
 [3]. Khoa Công nghệ Thông tin. Bài giảng về nhập môn công trình học phần mềm. 
Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội. 2008. 
 [4]. Lê Đức Long. Công nghệ phần mềm. Đại học Sƣ Phạm T.p Hồ Chí Minh. 
2006. 
 [5]. Lê Đức Trung. Công nghệ phần mềm. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật. 
2002. 
 [6]. Viện Khoa học Kỹ thuâṭ Bƣu điêṇ . Đánh giá sản phẩm phần mềm. Bộ thông 
tin và Truyền thông. 2010. 
 [7]. Ngô Trung Việt. Kỹ nghệ phần mềm - bản dịch. Nhà xuất bản Giáo dục. 1999. 
 [8]. ISO IEC 9126-4 - Software engineering - Product quality - Part 1 – Quality 
model. ISO/IEC JTC1 /SC7. 
 [9] ISO IEC 9126-4 - Software engineering - Product quality - Part 4 - Quality in 
Use metrics. ISO/IEC JTC1 /SC7. 
 [10]. Roger S. Pressman Ph.D. Software engineering a practitioner's - 5th, 
McGraw-Hill book Co.-Singapore. 2001. 
 [11]. Yourdon, E. Software reuse, Application development strategies, Vol. 6, No. 
12, December 1994, pp.1-16. 
 [12]. Sommerville I. Software engineering - 4th. Addison Wesley. 1995. 
 [13]. Eldon Wig. Industry Software engineering course - VCIT project. Intellitec 
Consulting Inc., Hà Nội. 10/1999. 
Phạm Hùng Phú-Nguyễn Văn Thẩm i