Đổi mới phương pháp dạy học các môn Lý luận chính trị theo định hướng phát triển năng lực

ăng lực tự học: là khả năng tự chủ, tự sáng tạo và tự chịu trách nhiệm của người 
học đối với hoạt động học tập và nhận thức khoa học, bao gồm các năng lực nghiên cứu 
giáo trình, tài liệu học tập; năng lực sử dụng các phương pháp học tập cho phép đạt kết quả 
học tập cao; năng lực sử dụng phương tiện học tập, đặc biệt là phương tiện nghe nhìn và 
công nghệ thông tin 
 - Năng lực tư duy: là khả năng sử dụng tri thức khoa học để giải quyết các vấn đề đặt 
ra dựa trên sự động não, suy luận, phân tích, so sánh, khái quát hóa, dự đoán 
 - Năng lực giao tiếp: là khả năng lựa chọn, sử dụng các phương thức, phương tiện 
giao tiếp nhằm giải quyết những vấn đề đặt ra trong quá trình chia sẻ thông tin giữa con 
người với con người. 
 Năng lực giao tiếp của sinh viên thể hiện qua hai mức độ: khả năng xác định mục đích, 
đối tượng giao tiếp trong các tình huống cụ thể (mức độ cơ bản); khả năng làm chủ cảm 
xúc và tạo ra môi trường giao tiếp hiệu quả (mức độ nâng cao). 
 - Năng lực hợp tác: là khả năng làm việc theo nhóm, thể hiện qua việc tham gia, 
đóng góp trực tiếp vào quá trình học tập nhằm đạt được mục tiêu đề ra. 
 Năng lực hợp tác thể hiện tinh thần trách nhiệm cá nhân đối với tập thể, thái độ tôn 
trọng ý kiến của người khác, tinh thần học hỏi, khả năng thuyết phục 
2.3. Biện pháp đổi mới phương pháp dạy học các môn Lý luận chính trị theo định 
hướng phát triển năng lực 
2.3.1. Cải tiến các PPDH truyền thống trong dạy học các môn Lý luận chính trị 
 Là các môn khoa học có nội dung mang tính khái quát và trừu tượng cao, các phương 
pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại luôn giữ một vị trí quan trọng trong 
dạy học các môn Lý luận chính trị. Bởi vậy, cần phải khẳng định rằng đổi mới PPDH 
không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học (PPDH) truyền thống mà bao hàm cả 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 84 
việc cải tiến để nâng cao hiệu quả, cũng như hạn chế nhược điểm của các phương pháp 
này. 
 Để nâng cao hiệu quả của các PPDH truyền thống, người dạy cần nắm vững những 
yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật như đặt vấn đề, kỹ thuật trình bày, giải 
thích trong khi thuyết trình, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm 
thoại Tuy nhiên, các PPDH truyền thống thường có mặt hạn chế nhất định, gây ảnh 
hưởng tới hiệu quả dạy học và khả năng hình thành năng lực ở người học. Vì vậy, cần đổi 
mới PPDH các môn lý luận chính trị theo hướng kết hợp các PPDH truyền thống với việc 
tăng cường các hoạt động dạy học trên cơ sở sử dụng các PPDH tích cực. 
2.3.2. Vận dụng các PPDH tích cực một cách phù hợp trong dạy học các môn Lý luận 
chính trị 
 Phương pháp dạy học tích cực là PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, 
tìm tòi khám phá và nhận thức của người học. 
 Phương pháp dạy học tích cực có một số đặc điểm cơ bản sau: 
 - Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập 
 - Dạy học chú trọng rèn luyện cách thức tự học. 
 - Tăng cường hoạt động học tập cá nhân, phối hợp với học tập hợp tác theo nhóm 
 Trong dạy học các môn Lý luận chính trị, có thể vận dụng một số PPDH tích cực sau 
đây: 
 a. Phương pháp dạy học nhóm (hay còn gọi là PPDH hợp tác) 
 Về bản chất, PPDH nhóm là phương pháp giảng viên tổ chức cho sinh viên làm việc 
theo nhóm nhỏ để thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao dưới sự phân công, dẫn dắt 
của giảng viên. Thông qua phương pháp này, sinh viên có thể được trao đổi, hợp tác để 
phát hiện, giải quyết và trình bày vấn đề; từ đó sinh viên tiếp nhận tri thức và rèn luyện kĩ 
năng một cách tích cực, chủ động. 
 Trong dạy học các môn Lý luận chính trị, có thể vận dụng phương pháp này trong các 
trường hợp: tổ chức thảo luận chuyên đề, liên hệ kiến thức bài học với một vấn đề thực tiễn 
có liên quan, giải quyết một tình huống có vấn đề liên quan đến bài học... Ví dụ, ở nội 
dung “Sự phát triển của các hình thái giá trị” thuộc chương IV- Học thuyết giá trị của học 
phần Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, thay vì thuyết trình, giảng viên 
có thể vận dụng PPDH nhóm với các bước tiến hành như sau: 
 - Bước 1: Chia lớp thành các nhóm 
 - Bước 2: Giao nhiệm vụ học tập: 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 85 
 Sinh viên trao đổi trong nhóm và giải quyết vấn đề sau: 
 + Trả lời câu hỏi: Hình thái giá trị là gì? Vì sao để làm rõ lịch sử ra đời và bản chất 
của tiền lại phải đi nghiên cứu sự phát triển của các hình thái giá trị? 
 + Phân tích các hình thái giá trị bằng cách điền thông tin phù hợp vào bảng dưới đây: 
 Các hình thái giá trị Điều kiện xuất hiện Đặc điểm Ví dụ 
 Hình thái giản đơn 
 Hình thái mở rộng 
 Hình thái chung 
 Hình thái tiền 
 - Bước 3: Theo dõi và hướng dẫn sinh viên thực hiện nhiệm vụ theo nhóm 
 - Bước 4: Tổ chức cho các nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung ý kiến 
 - Bước 5: Giảng viên nhận xét chung và đưa ra kết luận 
 Ở ví dụ trên, thông qua việc áp dụng PPDH nhóm, giúp sinh viên nắm được bản chất 
vấn đề, tiếp thu kiến thức một cách chủ động, đồng thời góp phần hình thành ở các em các 
năng lực cần thiết như năng lực hợp tác, năng lực tư duy, khả năng trình bày một vấn đề 
 b. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình 
 Về bản chất, nghiên cứu trường hợp điển hình là phương pháp sử dụng một sự kiện, 
một câu chuyện trong thực tiễn để minh chứng cho một vấn đề hay một nhóm vấn đề. Sự 
kiện hay câu chuyện, với tư cách là trường hợp điển hình có thể được truyền tải thông qua 
băng đĩa hình, một đoạn video hay một văn bản viết. 
 Phương pháp này có thể được thực hiện với các bước cơ bản như sau: 
 - Bước 1: Giới thiệu trường hợp điển hình 
 Giảng viên cho sinh viên đọc hoặc xem về trường hợp điển hình dưới các hình thức 
văn bản viết hay video... 
 - Bước 2: Phân tích trường hợp điển hình 
 Giảng viên tổ chức cho sinh viên thảo luận về trường hợp điển hình theo hệ thống các 
câu hỏi cụ thể liên quan đã được giảng viên chuẩn bị trước 
 - Bước 3: Giảng viên nhận xét và đưa ra kết luận 
 Trong dạy học các môn Lý luận chính trị, phương pháp này đặc biệt phù hợp với các 
môn học có đối tượng nghiên cứu liên quan đến những vấn đề thực tiễn như môn Đường 
lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam hay môn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Ví dụ, để 
vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh, 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 86 
giảng viên có thể giới thiệu một bài nói hay một bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh hay 
một câu chuyện được viết về Người; sau đó, tổ chức cho sinh viên thảo luận, tranh luận để 
phát hiện ra các quan điểm, tư tưởng của Người. Bằng cách này, sinh viên chủ động phát 
hiện tri thức mà không bị áp đặt nhận thức bởi giảng viên hay tác giả giáo trình, đồng thời 
được rèn luyện năng lực xử lý thông tin, năng lực sáng tạo và năng lực tư duy độc lập. 
 c. Phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề 
 Về bản chất, PPDH dựa trên giải quyết vấn đề là PPDH trong đó người dạy tạo ra 
những tình huống có vấn đề liên quan đến bài học, điều khiển người học tích cực, chủ động 
phát hiện và giải quyết vấn đề. Các vấn đề cần giải quyết là các vấn đề nhận thức có chứa 
đựng mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa biết, có khả năng kích thích người học tự lực, 
chủ động và có nhu cầu mong muốn tìm hướng giải quyết. 
 Phương pháp này có thể được tiến hành thông qua các bước cơ bản như sau: 
 - Bước 1: Giảng viên xây dựng vấn đề, các câu hỏi chính cần nghiên cứu, các nguồn 
tài liệu tham khảo liên quan 
 - Bước 2: Giảng viên tổ chức cho sinh viên giải quyết vấn đề (trả lời các câu hỏi) và 
trình bày cách giải quyết dưới các hình thức cá nhân hoặc nhóm. 
 - Bước 3: Giảng viên nhận xét chung và đưa ra kết luận 
 Ví dụ, trong chương III của học phần Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt 
Nam, khi bàn về tình hình cách mạng Việt Nam sau cách mạng Tháng tám, giảng viên có 
thể đặt vấn đề với sinh viên: Sau cách mạng tháng Tám năm 1945, vì sao Đảng ta ví tình 
hình cách mạng Việt Nam lúc này như “ngàn cân treo sợi tóc”; Đảng đã đưa ra chủ 
trường gì để khắc phục tình hình?. Bằng việc nêu vấn đề và tổ chức cho sinh viên giải 
quyết vấn đề, giảng viên có thể kích thích tính tích cực, chủ động suy nghĩ, tìm tòi, đóng 
góp ý kiến vào bài học, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. 
2.3.3. Ứng dụng CNTT để nâng cao hiệu quả sử dụng các PPDH trong dạy học các môn 
Lý luận chính trị 
 Các môn lý luận chính trị là môn khoa học xã hội, có tính học thuật cao nếu biết khai 
thác đúng mức những tính năng ưu việt của công nghệ thông tin, người dạy có thể tạo ra 
những bước đột phá trong việc đổi mới PPDH theo hướng tích cực. 
 Trong dạy học các môn Lý luận chính trị, người dạy có thể tranh thủ sự hỗ trợ của các 
phương tiện dạy học hiện đại trong các trường hợp sau đây: 
 - Sử dụng công nghệ thông tin để khai thác thông tin, tư liệu phục vụ giảng dạy môn 
học 
 Một đòi hỏi đối với việc giảng dạy hiệu quả các môn Lý luận chính trị là người dạy 
phải luôn quan tâm đến việc liên hệ thực tiễn nhằm làm rõ những vấn đề mang tính lý luận 
vốn khô khan, trừu tượng, gây khó hiểu đối với người học. Để làm được điều này yêu cầu 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 87 
người giảng viên phải không ngừng cập nhật những kiến thức mới, những vấn đề đang đặt 
ra từ thực tiễn nhằm tăng thêm vốn hiểu biết cho bản thân, chọn lọc và bổ sung những kiến 
thức đó vào nội dung bài giảng. Bên cạnh việc tìm kiếm tài liệu từ các thư viện truyền 
thống, tra cứu thông tin từ Internet đang là một lựa chọn phổ biến và hiệu quả của nhiều 
người do sự tiện lợi, nhanh chóng, tính cập nhật mà nó mang lại. 
 Có thể nói nguồn thông tin, tư liệu được cung cấp trên internet dưới nhiều hình thức: 
văn bản, hình ảnh, phim tư liệulà kho tri thức vô tận giúp người dạy có thể tìm kiếm, 
khai thác nhằm làm giàu kiến thức cho bản thân, mặt khác có thể bổ sung những kiến thức 
mới mang tính thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng các PPDH. Trong quá trình 
khai thác thông tin phục vụ bài giảng các môn Lý luận chính trị, cần lưu ý: những thông 
tin, tư liệu được lựa chọn đưa vào bài giảng phải có nguồn gốc từ những bài viết của các 
tác giả có uy tín và được đăng trên những trang web đáng tin cậy. 
 - Tham khảo sách điện tử, giáo trình điện tử, bài giảng điện tử trên internet 
 Hiện nay, nguồn học liệu mở trên internet cũng là kho kiến thức vô hạn mà các giảng 
viên nói chung, giảng viên môn lý luận chính trị nói riêng có thể tận dụng khai thác phục 
vụ cho công tác giảng dạy của mình. Bằng cách đăng ký thành viên, truy nhập vào một số 
địa chỉ trực tuyến, giảng viên có thể tham gia những diễn đàn nhằm trao đổi, chia sẻ với 
đồng nghiệp về những vấn đề quan tâm hoặc tham khảo những cuốn sách, giáo trình, bài 
giảng, đề cương, chương trình môn học được đăng tải trên các trang web đó của đồng 
nghiệp ở khắp nơi trên cả nước một cách nhanh chóng và hiệu quả. 
 - Ứng dụng CNTT trong việc thiết kế bài giảng điện tử 
 Bài giảng điện tử được hiểu là một hình thức tổ chức bài lên lớp mà ở đó toàn bộ kế 
hoạch hoạt động dạy - học được chương trình hóa nhờ một phần mềm tin học. Bài giảng 
điện tử có thể được thiết kế dựa vào các phần mềm trình diễn sẵn có như Fontpage, 
Publisher, Lecture Maker hay Microsoft Powerpoint Trong đó, thiết kế bài giảng điện tử 
trên Microsoft Powerpoint là sự lựa chọn phổ biến và đơn giản nhất. 
 Dạy học bằng bài giảng điện tử có nhiều ưu điểm, đó là cho phép truyền tải một khối 
lượng kiến thức lớn một cách trực quan sinh động thông qua việc tích hợp âm thanh, hình 
ảnh, mô hình, sơ đồ giúp sinh viên tiếp nhận kiến thức dễ dàng hơn; góp phần giảm bớt 
việc thuyết giảng, tạo điều kiện để giảng viên kết hợp hiệu quả nhiều PPDH khác nhau 
nhằm tạo hứng thú và kích tích tính tích cực của người học. 
 Trong quá trình thiết kế bài giảng điện tử đối với các môn Lý luận chính trị cần chú ý 
các vấn đề sau: Sử dụng phông chữ, khung, nền hợp lý; tránh sao chép nguyên văn nội 
dung bài dạy, chỉ nên đưa những ý chính vào mỗi trang trình diễn (Slide); các hình ảnh, âm 
thanh, đoạn phim, hiệu ứng sử dụng trong bài dạy cần được lựa chọn cẩn thận với ý đồ sư 
phạm phù hợp, hướng tới mục tiêu bài học; có thể áp dụng phương pháp mô hình hóa, sơ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 88 
đồ hóa với các đơn vị kiến thức, có mối liên hệ lôgic, chặt chẽ với nhau; cần thể hiện bố cục 
bài giảng một cách rõ ràng trong suốt quá trình giảng dạy 
3. KẾT LUẬN 
 Tiếp cận theo hướng phát triển năng lực trong tổ chức dạy học các môn Lý luận chính trị, 
không chỉ phù hợp xu hướng của giáo dục hiện đại mà còn là cách để kích thích sự chủ động, 
tích cực và thu hút sự quan tâm của sinh viên đối với các môn học vốn được cho là “hàn lâm, 
kinh viện”. Tuy nhiên, để việc đổi mới PPDH các môn Lý luận chính trị theo định hướng phát 
triển năng lực đạt hiệu quả, đòi hỏi người dạy không chỉ có kiến thức chuyên môn vững vàng, 
mà còn cần ở họ sự tâm huyết, không ngừng tìm tòi, đổi mới và sáng tạo. 
 Trong dạy học các môn Lý luận chính trị, các PPDH truyền thống như thuyết trình, đàm 
thoại vẫn được coi là các phương pháp cơ bản, nhưng nếu người dạy biết kết hợp với các 
PPDH hiện đại, biết tranh thủ những lợi ích từ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy 
học một cách hợp lý, sẽ cho phép mang lại nhiều kết quả tích cực. Mặt khác, các yếu tố bên 
ngoài như điều kiện cơ sở vật chất, quy mô lớp học cũng là những điều kiện quan trọng, thậm 
chí là quyết định đối với tính khả thi của việc đổi mới PPDH các môn Lý luận chính trị theo 
định hướng phát triển năng lực. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Nguyễn Thanh Sơn (2015), “Phát triển năng lực người học đáp ứng yêu cầu xã hội tại các trường 
 Đại học Việt Nam”, Bản tin Khoa học và Giáo dục. 
2. Vương Thị Bích Thủy (2015), “Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực 
 người học”, Tham luận Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế “Phát triển năng lực người học trong 
 bối cảnh hiện nay”, Tr.158-162. 
3. Phạm Đỗ Nhật Tiến (2015), “Đổi mới quản trị nhà trường theo định hướng phát triển năng lực 
 người học”, Tạp chí Quản lý Giáo dục, số 4, Tr.20-26. 
4. Nguyễn Văn Tuấn (2010), Tài liệu học tập về phương pháp dạy học theo hướng tích cực (Chuyên 
 đề bồi dưỡng sư phạm), Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. 
 INOVATING TEACHING & LEARNING METHODS IN POLITICAL 
 THEORY SUBJECTS: A COMPETENCY-BASED EDUCATION 
 APPROACH 
 Abstract: In the trend of educational innovation in higher education, innovating teaching 
 and learning methods in political theory subjects has been an imperative need. 
 Competency-based education approach in innovating teaching and learning has been 
 receiving much attention from educators and society. In this article, we mention the 
 concept of competency-based teaching methods, then proposing means to apply 
 competency-based education approach to innovate and increase the efficiency of teaching 
 and learning in political theory subjects. 
 Key words: Teaching & learning innovation; competency-based education; Political 
 theory subjec