Đổi mới kế hoạch, phương pháp giảng dạy và học tập tại học viện Phật giáo Việt Nam

ảng đường của Học viện. Chính vì
vậy, kế hoạch bố trí giảng sư của Học viện cũng cần hết sức chú trọng. Tuy nhiên, nội dung này đã
được các tăng ni sinh và giảng sư đánh giá Học viện thực hiện tốt.
131
Nguyễn Thị Thu Hằng, Cao Đại Đoàn
Nội dung thứ 3 là “Kế hoạch hoạt động ngoại khoá” X = 2.35. Mục tiêu đào tạo của Học
viện là tạo nên những người có đủ phẩm chất và năng lực để thực hiện công việc. Mặt khác, học
trong Học viện được đi đôi với hành, ngoài việc học lí thuyết trên giảng đường, các tăng ni sinh
còn được tham gia rất nhiều hoạt động ngoại khóa trong chương trình học nhằm trau dồi đức hạnh
trong tu học, đồng thời đảm trách sự nghiệp truyền bá Phật pháp, phục vụ lợi ích nhân sinh. Mặt
khác, vì các giảng sư kiêm nhiệm nhiều công việc như trụ trì các chùa hoặc kiêm nhiệm công tác
quản lí của các Ban, ngành, viện trực thuộc Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt
Nam hoặc các Ban Trị sự tỉnh thành hội Phật giáo. . . Do đó, các tăng ni sinh cũng có nhiều thuận
lợi trong các hoạt động ngoại khóa nâng cao kiến thức đã học ở Học viện.
Trong 6 nội dung trên thì nội dung xếp thứ 6 là nội dung “Kế hoạch thực tập” có điểm trung
bình X = 2.26 nhưng kết quả này vẫn đạt mức trên trung bình. Bởi vì, hoạt động thực tập của tăng
ni sinh cần bố trí hợp lí, các tăng ni sinh không thực tập theo đoàn mà mỗi tăng ni sinh về một
chùa thực tập vì vậy hoạt động hướng dẫn thực tập vẫn còn nhiều bất cập.
Đánh giá chung: Việc lập kế hoạch quản lí hoạt động dạy học, phòng Đào tạo đã thực hiện
đúng các nội dung và rất kịp thời. Song cần phải chú ý hơn nội dung “kế hoạch giáo dục tăng ni
sinh” để điều chỉnh hợp lí, đảm bảo kế hoạch lập ra khoa học và sát thực tiễn giúp cho việc quản
lí hoạt động dạy học đạt hiệu quả cao.
2.2. Đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập tại các Học viện Phật giáo Việt
Nam
2.2.1. Tình hình giảng dạy và học tập
Cũng như giáo dục đại học Việt Nam nói chung, giáo dục ở các Học viện Phật giáo Việt
Nam đang vấp phải những tồn tại và khó khăn:
- Phương pháp giảng dạy và học tập chưa hiệu quả: Giảng sư lệ thuộc vào giáo án, ít sử
dụng các phương pháp dạy học tích cực; tăng ni sinh có thói quen học kí ức, thụ động; lớp học sĩ
số quá đông, nhiều tăng ni sinh không tham dự đủ thời lượng ở lớp; học quá nhiều môn/ học kì và
hầu hết tăng ni sinh không có thời gian để làm bài tập ở nhà.
- Việc bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ còn hạn chế: Giảng sư không
hoặc ít có cơ hội và điều kiện để nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, giảng sư và tăng ni sinh thiếu
hiểu biết cơ bản về giáo dục và đào tạo, thiếu các kĩ năng nghề nghiệp thông thường; việc sử dụng
phương pháp dạy học hiện đại, thiết kế và phát triển bài dạy còn hạn chế.
- Cơ sở tổ chức hạ tầng, lạc hậu, không phù hợp: Thư viên học liệu, phòng học bộ môn, các
trang thiết bị điện tử phục vụ cho giảng dạy và học tập còn nghèo nàn, lạc hậu, không bắt kịp với
tiến bộ của xã hội và công nghệ khoa học trong giáo dục.
2.2.2. Phương pháp giảng dạy và học tập
Trong quá trình dạy học, phương pháp dạy học là một nhân tố cơ bản quan trọng. Cùng với
nội dung mà người học có thể chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng, kĩ xảo theo những phương pháp khác
nhau và kết quả đạt được cũng không giống nhau. Do tầm quan trọng đối với phương pháp và quá
trình dạy học, đã từ lâu phương pháp dạy học luôn luôn là trung tâm chú ý của các nhà giáo trên
thế giới và trong nước. Phương pháp dạy học là các bước thực hiện của thầy và trò trong giờ dạy
và là cấu trúc con đường lĩnh hội theo sự vận động của nội dung dạy học [9].
Người dạy (giảng sư): Chỉ người thầy tu hành, cần hội tụ đủ 3 tố chất cơ bản: Nhận thức
thông tuệ, đạo hạnh lớn lao, tại thế gương mẫu (thân giáo, khẩu giáo, ý giáo). Khi đó, người thầy
sẽ được kính nể và cảm phục của người học, họ là những tôn đức tăng ni có đầy đủ đức tài, có học
vị và đức hạnh, có tâm huyết, nhiệt tình, hy sinh để đảm nhiệm vai trò quản lí dạy học cũng như
giảng sư trong Học viện [5].
132
Đổi mới kế hoạch, phương pháp giảng dạy và học tập tại Học viện Phật giáo Việt Nam
Việc quản lí giảng sư cần coi trọng: chuyên môn, phẩm hạnh, năng lực sư phạm, năng lực
hướng dẫn Phật sự, hướng dẫn nghiên cứu khoa học...thông qua đánh giá của nhà quản lí qua hồ
sơ giảng sư, qua đánh giá giờ giảng, quan phản hồi của tăng ni sinh, đồng nghiệp, đặc biệt là các
sản phẩm dạy học: kết quả học tập, rèn luyện của tăng ni sinh. Bên cạnh đó, nhân tố giảng sư cần
được đề cao trong việc góp ý, xây dựng, phát triển chương trình để đảm bảo tính chuyên môn, thực
tiễn của chương trình dạy học.
Tăng ni sinh (người học) cần được chọn lựa kĩ lưỡng từ đầu vào, xác định rõ mục tiêu học
tập, xây dựng có động cơ học tập đúng đắn, có phương pháp học tập tiên tiến, kết hợp giữa tu và
học, học đi đôi với hành, dấn thân vào các Phật sự ngay trong quá trình học tập.
Quản lí hoạt động học tập của tăng ni sinh cần coi trọng quản lí giờ học trên lớp, giờ tu
thiền, trong môi trường nội trú, tác nghiệp trong các sự kiện Phật sự và thực tập cần được quy định
rõ ràng bằng hệ thống các văn bản có tính pháp lí. Bên cạnh đó cần có cơ chế đảm bảo quản lí
thực hiện hoạt động học tập của tăng ni sinh theo đúng yêu cầu, kế hoạch đã đề ra. Việc tăng ni
sinh chấp hành nghiêm kỉ luật học tập cũng là một thành công trong quản lí dạy học, nhưng biến
thành ý thức tự giác để không ngừng nỗ lực sáng tạo, hình thành động cơ học tập đúng đắn góp
phần phụng sự sự nghiệp Phật giáo là việc cần tính đến và luôn khuyến khích. Vì thế, cần có cơ
chế chính sách phù hợp với tăng ni sinh trong quá ttrình học tập: ưu đãi, khen thưởng, xây dựng và
nhân rộng các điển hình trong học tập, tu luyện...
Khuyến khích sự sáng tạo, tăng cường học hỏi ở tăng ni sinh; tạo cơ hội để tăng ni sinh có
thể tương tác với đồng môn, giảng sư và các nhà quản lí, lắng nghe phản hồi về học tập của tăng
ni sinh trên nhiều phương diện, nhiều kênh để có điều chỉnh kịp thời.
Các Học viện Phật giáo Việt Nam là những trung tâm giáo dục và đào tạo cấp đại học của
Giáo hội Phật giáo Việt Nam, vì vậy, giáo dục đại học không phải là trang bị cho người học một
lượng kiến thức càng nhiều càng tốt, mà cần cung cấp cho người học những khái niệm căn bản với
những kĩ năng xử lí vấn đề đặt ra trong cuộc sống. Sau khi rời ghế nhà trường tăng ni sinh sẽ có
kĩ năng căn bản để xử lí vấn đề trong cuộc sống tại nơi mình quản lí. Đặc biệt sẽ giúp tăng ni sinh
nhìn nhận rõ hơn về con đường mình đang đi và mang những điều gặt hái được tại những năm ở
Học viện giúp cho tăng ni tu tập tốt hơn, đạt đến sự an lạc giải thoát hiện tại, cũng như truyền trao
kiến thức tới Phật tử và nhân dân tại nơi mình trụ trì. Việc truyền trao kiến thức giữa giảng sư với
tăng ni sinh là việc làm rất cần thiết nên việc giảng dạy của Học viện cần thay đổi theo các phương
pháp giáo dục phù hợp. Tìm hiểu các phương pháp dạy học hiệu quả sẽ là những gợi ý thiết thực
để chúng tôi chọn lựa và vận hành phù hợp trong quản lí dạy học tại Học viện Phật giáo Việt Nam
trong nghiên cứu và đề xuất giải pháp thực hiện. Chúng tôi thiên về dạy học tương tác và phát triển
năng lực thực hiện trong dạy học nhưng không áp dụng cứng nhắc mà chọn lựa để tạo ra các thành
tố mới, mang nét đặc thù của Học viện.
Trong phương pháp này, giảng sư với tăng ni sinh cùng tương tác nhau trong truyền đạt và
tiếp thu kiến thức. Giảng sư chủ động truyền đạt kiến thức cơ bản và theo hướng gợi mở, luôn có
những khoảng không gian cần thiết cho tăng ni sinh phát triển tư duy sáng tạo, cũng như chủ động
thiết kế chương trình, hoạt động, kiểm tra và hướng dẫn tăng ni sinh những nguồn học liệu thích
hợp. Tăng ni sinh chủ động tham gia vào quá trình giáo dục trong lớp cũng như ngoài lớp: chủ
động tiếp thu kiến thức bằng cách tham gia phát biểu ý kiến, tranh luận trong lớp, cũng như nghiên
cứu thêm ngoài lớp, dưới sự gợi ý và điều phối của giảng sư [7].
Phương pháp giáo dục tương tác dựa trên 3 bình diện, đó là hoạt động giảng dạy, học tập và
hoạt động thực hành [1].
Hoạt động giảng dạy: Giảng sư đóng vai trò chủ đạo
- Giảng bài (lectures): Giảng sư trình bày một chủ đề trong chương trình học, bằng nhiều
hình thức, giảng sư có nhiệm vụ trình bày và tăng ni sinh có nhiệm vụ lắng nghe và ghi chép. Như
vậy, một sự tương tác nhất định giữa giảng sư và tăng ni sinh được diễn ra trong khi giảng dạy.
133
Nguyễn Thị Thu Hằng, Cao Đại Đoàn
- Thuyết trình (seminas): Thường là sự trình bày của một tăng ni sinh hay một nhóm tăng
ni sinh về một chủ đề hay một đề tài dưới sự hướng dẫn của giảng sư
- Hướng dẫn (tutorial): Giảng sư cho tăng ni sinh những phản hồi, nhận xét hay hướng dẫn
thêm về bài học của tăng ni sinh. Hoạt động này có thể được thực hiện chung ở trong lớp học, hoặc
ngoài lớp học.
- Thảo luận (workshop): Thảo luận bàn về một đề tài hay vấn đề cụ thể nào đó giữa tăng ni
sinh và giảng sư hay với một chuyên gia.
Hoạt động học tập: Chủ thể của hoạt động này là tăng ni sinh.
Tăng ni sinh được yêu cầu chủ động trong việc học tập của bản thân; học ngoài lớp học,
ngoài bài giảng, thảo luận hay hướng dẫn của giảng sư gồm:
- Đọc tài liệu: Tăng ni sinh đọc tài liệu do giảng sư cung cấp hoặc gợi ý, chuẩn bị trước khi
vào lớp học, học để mở rộng thêm kiến thức sau khi học.
- Ghi chép: Giảng viên giảng bài và chốt những điểm quan trọng trong thảo luận, tăng ni
sinh lắng nghe và ghi chép. Tăng ni sinh cũng cần ghi lại những điểm quan trọng từ tài liệu, hoặc
những ý tưởng nảy sinh trong quá trình đọc tài liệu.
- Tư duy: Giảng sư cần tạo điều kiện và khích lệ tinh thần tư duy phê phán của tăng ni sinh
- Lập kế hoạch: Để việc học tập có kết quả mong đợi, giảng sư cần hướng dẫn tăng ni sinh
những kĩ năng nghiên cứu, gợi ý những đề tài nghiên cứu cho tăng ni sinh và tăng ni sinh luôn có
tinh thần sẵn sàng tham gia nghiên cứu.
- Viết báo cáo: Viết báo cáo khoa học luôn đòi hỏi những chuẩn mực nhất định về thể thức,
cấu trúc, văn phong, trình bày. Tăng ni sinh cần nắm vững và thành thạo thao tác viết báo cáo
khoa học.
Hoạt động thực hành
- Làm việc nhóm: Tinh thần và kĩ năng làm việc cộng tác, tập thể cũng cần được nhấn mạnh
ở Học viện.
- Thực hành thí nghiệm: Tăng ni sinh cần nắm vững những kĩ năng, quy trình và thao tác
bắt buộc tại phòng lab - phòng thí nghiệm.
- Thực tập thực địa: Thực tập thực địa luôn là một phần bắt buộc trong chương trình đào tạo
của bất kì ngành học nào. Ở các Học viện Phật giáo, phần quan trọng này vẫn chưa được thực hiện.
Như vậy, cả ba mảng hoạt động giảng dạy, học tập và thực hành vừa có tính phân biệt độc
lập vừa có tính giao thoa tương tác: giao thoa trong hoạt động và tương tác giữa giảng sư và tăng
ni sinh. Trong đó, giảng sư và tăng ni sinh là chủ thể trung tâm của mọi hoạt động học tập và thực
hành. Giảng sư - là chủ thể trao truyền kiến thức, giảng dạy, và hướng dẫn. Sự tương tác giữa giảng
sư và tăng ni sinh bao gồm cả môi trường lớp học lẫn môi trường ngoài lớp học. Ngày nay, với sự
hỗ trợ của công nghệ thông tin, internet, điện thoại. . . sự tương tác giữa giữa giảng sư và tăng ni
sinh rất thuận lợi và dễ dàng.
Giải pháp hướng đến phương pháp giáo dục “tương tác”
Nhằm hướng đến một phương pháp giảng dạy và học tập hiệu quả, các Học viện Phật giáo
Việt Nam, cần thực hiện các giải pháp:
- Cải thiện thiết chế tổ chức: Chương trình đào tạo cần được thiết kế lại sao cho thời lượng
học tập tại lớp được giảm tải, nâng thời lượng làm việc ngoài lớp cũng như sao cho chất lượng
mang tính chiều sâu hơn là chiều rộng, cải tiến và nâng cao cơ sở hạ tầng, thư viện, phòng học và
trang thiết bị giảng dạy, học tập theo hướng công nghệ hóa, tin học hóa.
- Nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ: Đội ngũ giảng sư và đội ngũ quản lí, điều
hành Học viện cần được nâng cao nghiệp vụ sư phạm và chuyên môn. Mở và tạo điều kiện cho
giảng sư tham gia các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, quản lí giáo dục; hợp tác với các trường
134
Đổi mới kế hoạch, phương pháp giảng dạy và học tập tại Học viện Phật giáo Việt Nam
đại học khác trong nước và ngoài nước nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ giảng sư,
hạn chế tối đa những nhiệm vụ không thuộc chuyên môn để giảng sư, cán bộ quản lí có thời gian
tập trung cho việc giảng dạy, nghiên cứu và điều hành. Ngoài ra, cần có cơ chế lương thưởng thích
đáng, ổn định tâm lí và kích thích tinh thần phấn đấu của họ [8].
3. Kết luận
Trong đạo cũng như ngoài xã hội, giáo dục là một hiện tượng đặc biệt của xã hội. Giáo dục
trước hết giúp cho người học được phát triển hoàn toàn, hài hòa và đầy đủ những tiềm năng của
mình. Phát huy tối đa vai trò chủ thể của người học, sử dụng các phương pháp tích cực, kích thích
người học thông qua hoạt động và giải quyết vấn đề chiếm lĩnh tri thức, kinh nghiệm, giá trị. Trong
giai đoạn mới của giáo dục tại Học viện Phật giáo, mục tiêu, nội dung và phương pháp giảng dạy
cũng có nhiều biến đổi. Và theo đó cần củng cố nhiều góc độ nhận diện vấn đề và cách thức tiếp
cận để giải quyết vấn đề. Học viện Phật giáo Việt Nam tuy đã và đang phải đối diện với nhiều khó
khăn khách quan và chủ quan của lịch sử và hoàn cảnh nhưng vẫn luôn đã và đang trong ý thực tự
nâng mình lên để bắt nhịp với bước tiến của thời đại.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đỗ Ngọc Đạt, 1997. Tiếp cận hiện đại hoạt động dạy học. NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.
[2] Giáo hội Phật giáo Việt Nam, 2012. Giáo dục Phật giáo Việt Nam định hướng và phát triển.
NXB Tôn giáo, Hà Nội.
[3] Giáo hội Phật giáo Việt Nam, 2012. Văn kiện Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ
VII (nhiệm kỳ 2012-2017).
[4] Phạm Minh Hạc (chủ biên), Trần Kiều, Đặng Bá Lãm, Nghiêm Đình Vỳ, 1996. Giáo dục thế
giới đi vào thế kỉ XXI. NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
[5] Thích Thiện Hoa. Phật học Phổ thông (trọn bộ 12 tập). NXB Tp. Hồ Chí Minh.
[6] Trần Văn Cát, 2015. Quản lí quá trình đào tạo theo hướng đảm bảo chất lượng tại Học viện
Phật giáo Việt Nam. Tạp chí Thiết bị Giáo dục, Số 124-12/2015, trang 90.
[7] Thích Nguyên Đạt, 2012. Phương pháp giảng dạy và học tập tại các Học viện Phật giáo Việt
Nam. Nhà xuất bản Tôn giáo.
[8] Trần Đăng Khởi, Ngô Quang Sơn, 2015. Quy trình quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên
THCS theo tiếp cận năng lực. Tạp chí Thiết bị Giáo dục, Số 125 – 1/2015, trang 81.
[9] Nguyễn Văn Tuấn, 2009. Tài liệu bài giảng Lý luận dạy học. Trường Đại học Sư phạm Kĩ
thuật Tp.Hồ Chí Minh.
ABSTRACT
Renewal plans, teaching and learning at the Vietnam Buddhism Academy
The education sector, and education in Buddhism in particular, needs a uniform, systematic
definition of objectives, plans, construction of methods and deployed education. In order
to improve the quality of teaching, gradually improve qualifications and professional, and
increasingly strengthen, stabilize and develop teams of professors and monks to meet the
requirements of teacher innovation in Buddhist education, this paper proposes teaching plans and
teaching and learning methods at the Vietnam Buddhist Academy.
Keywords: Plan, instruction methods, interactions education, Buddhist Academy.
135