Đề cương ôn tập môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin

hặng dư và các 
nguồn lợi nhuận khác ở các nước nhập khẩu tư bản. 
- Có hai hình thức xuất khẩu tư bản chủ yếu là : xuất khẩu tư bản hoạt động (đầu tư trực tiếp) và xuất 
khấu tư bản cho vay (đầu tư gián tiếp). 
 Xuất khẩu tư bản hoạt động (đầu tư trực tiếp) là hình thức xuât khẩu tư bản để xây dựng những xí 
nghiệp mới hoặc mua lại những xí nghiệp đang hoạt động ở nước nhận đầu tư, biến nó thành công 
ty mẹ ở chính quốc. 
 Xuất khấu tư bản cho vay (đầu tư gián tiếp) là hình thức xuất khẩu tư bản được thực hiện dưới hình 
thức cho chính phủ, thành phố, hay một ngân hàng ở nước ngoài vay tư bản tiền tệ có thu lãi. 
Thực hiện hai hình thức xktb trên, xét về chủ sở hữu ta có thể phân tích thành : 
 Xuất khẩu tư bản nhà nước là nhà nước tư bản độc quyền dùng nguồn vốn từ ngân quỹ của mình để đầu 
tư vào nước nhập khẩu tư bản; hoặc viện trợ có hoàn lại hay không hoàn lại, để thực hiện mục tiêu về 
kinh tế, chính trị và quân sự. 
 Xuất khẩu tư bản tư nhân là hình thức xuất khẩu tư bản tư nhân thực hiện. Thường đc đầu tư vào các 
ngành kinh tế có vòng quay tư bản ngắn và thu đc lợi nhuận độc quyền cao, dưới các hình thức công ty 
xuyên quốc gia. 
 XKTB là sự mở rộng quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra nc ngoài, là công cụ để bành trướng sự 
thống trị , bốc lột của tư bản tài chính trên phạm vi toàn TG. 
d. Sự phận chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chức độc quyền thế giới: 
Dưới tình hình XKTB của các nước ngày càng tăng  cạnh tranh quyết liệt giữa tổ chức độc quyền ngày 
càng gay gắt nhưng không thôn tính được nhau  Thỏa hiệp liên minh quốc tế  hình thành các tổ chức 
độc quyền quốc tế ( cartel, syndicat,)  Bắt tay nhau phân chia thị trường tiêu thụ hoặc vùng tài 
nguyên thiên nhiêngiữa các tổ chức độc quyền. 
e. Sự phận chia thế giới về lãnh thổ giữa các cƣờng quốc đế quốc: 
Sự phân chia thế giới về kinh tế được cũng cố và tăng cường bằng việc phân chia thế giới về lãnh thỗ. 
“Chủ nghĩa tư bản phát triển càng cao, nguyên liệu càng thiếu thốn, sự cạnh tranh càng gay gắt, và việc 
tìm kiếm các nguồn nguyên liệu trên toàn thế giới càng ráo riết, thì cuộc đấu tranh để chiếm thuộc 
đị acàng quyết liệt hơn” –LÊNIN 
Đến cuối tk XIX đến đầu thế kỷ XX, các nước đế quốc đã hoàn thành việc phân chia lãnh thổ TG.ĐQ Anh 
có nhiều TĐ nhất, sau đó đến Nga ( Nga Hoàng) và Pháp. Số dân thuộc đị a của Pháp lại nhiều hơn số dân 
thuộc đị a của ba nước Đức, Mỹ, Nhật cộng lại. 
Sự phân chia thế giới không đều đã dấn đến hai cuộc thế chiến đòi chia lại TG. 
 Năm đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa đế quốc có lên quan chặt chẽ với nhau, nói lên bản chất của CN 
đế quốc về mặt kinh tế là sự thống trị của CNTB độc quyền, về mặt chính trị là hiếu chiến, xâm lƣợc. 
Câu 8: Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp khác trong CM 
XHCN? 
1. Tính tất yếu: 
- Khi tổng kết thực tiễn phong trào chủ nghĩa ở Châu Âu, nhất là ở Anh và Pháp cuối thể kỷ 19. C.Mác và 
Awngnghen đã chỉ ra nguyên nhân chủ yếu của thất bại trong các cuộc đấu tranh là do giai cấp công nhân 
không tổ chức được mối liên minh với giai cấp nông dân. 
- Theo V.I. Lênin, nguyên nhân quan trọng đưa tới thắng lợi CM tháng Mười Nga là thường xuyên chủ 
trương và thực hiện củng cố liên minh giữa giai cấp công nhân và giai cấp nông dân. 
- Như vậy, CM XHCN chỉ có thể thực hiện dựa trên cơ sở xây dựng khổi liên minh vững chắc giữa giai cấp 
công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp khác. 
2. Cơ sở khách quan: 
- Liên minh công – nông là nhu cầu nội tại của CM XHCN, nó vừa là động lực cách mạng vừa là điều kiện 
quyết đị nh sự thắng lợi của CM XHCN. 
- Liên minh công – nông xuất phát từ mối liên hệ tự nhiên gắn bó và sự thống nhất lợi ích cơ bản của các 
giai cấp tầng lớp. 
- Liên minh công – nông là do sự gắn bó thống nhất giữa sản xuất vật chất với khoa học kĩ thuật, trong điều 
kiện của cuộc CM KH – KT hiện đại, công nhân, nông dân dần được trí thức hóa. 
- Ngoài ra, liên minh công nông trí cũng như một yêu cầu của xã hội: 
 a CMVS; 
 a GCVS; 
 a GCVS; 
 c. 
Một bài học, 
. 
 Để xã hội vận động đi lên theo đị nh hướng xã hội chủ nghĩa thì liên minh công nông trí là một điều tất 
yếu. 
3. Nội dung liên minh công – nông – trí: 
- Về chính trị : Liên minh nhằm tạo ra khố đại đoàn kết toàn dân để giành chính quyền, xây dựng và bảo vệ 
vững chắc nhà nước XHCN. 
- Về kinh tế: Liên minh nhằm kết hợp đúng đắn lợi ích cho các giai cấp và tầng lớp để tạo ra động lực thúc 
đẩy KT –XH phát triển. 
- Về văn hóa xã hội: Liên minh nhằm xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, hình thành 
thế giới quan và nhân sinh quan, góp phần hình thành con người mới XHCN. 
- Về nguyên tắc: 
 Phải đảm bảo vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân: liên minh không phải là chia quyền lãnh đạo 
mà phải đi theo đường lối của giai cấp công nhân. 
 Phải tự nguyện: phải làm cho gc nông dân tự giác ngộ và tự nguyện đi theo giai cấp công nhân. 
 Kết hợp đúng đắn lợi ích: : G/c công nhân đại diện cho phương thức sx mới cộng sản chủ nghĩa, gc 
nông dân gắn với chế độ tư hữu nhỏ, chế độ tư hữu nhỏ lại mâu thuẫn với phương thức sx mới  
cần phải quan tâm các mâu thuẫn nảy sinh và giải quyết nó. 
4. Liên minh công – nông – trí trong quá trình xây dựng XHCN Việt Nam: 
Đặc điểm của giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức ở Việt Nam. 
a. Đặc điểm của giai cấp công nhân Việt Nam: 
- Khái niệm: GCCN là tập đoàn người lao động trực tiếp hoặc gián tiếp vận hành những công cụ sản xuất có 
tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại, có trình độ xã hội hóa ngày càng cao. 
 Trong phương thức sản xuất TBCN, GCCN có 2 đặc trưng cơ bản: 
 Thứ nhất, về phương thức lao động: GCCN là sản phẩm của nền đại công nghiệp. 
 Thứ hai, về đị a vị của GCCN: Người công nhân không có tư liệu sản xuất, do đó họ phải 
bán sức lao động để kiếm sống. Đặc trưng này khiến GCCN trở thành giai cấp vô sản. 
- Là một bộ phận của GCCN quốc tế GCCN Việt Nam có đầy đủ các đặc điểm của GCCN quốc tế . 
- Trong điều kiện Việt Nam, GCCN VN còn có các đặc điểm riêng: 
 + Ra đời trước GCTS. 
+ GCCN chủ yếu xuất thân từ nông dân nên dễ hình thành liên minh giữa GCCN và GCND và 
các tầng lớp khác. 
+ GCCN VN sinh ra đã được kế thừa truyền thống đấu tranh bất khuất chống giặc ngoại 
xâm của dân tộc. 
b. Đặc điểm của giai cấp nông dân: 
 Khái niệm :Giai cấp nông dân là giai cấp của những người lao động sản xuất trong nông nghiệp 
(bao gồm cả lâm nghiệp và ngư nghiệp), trực tiếp sử dụng tư liệu sản xuất cơ bản và đặc thù, 
gắn với thiên nhiên (là đất, rừng và biển) để sản xuất ra sản phẩm nông nghiệp. 
 Đặc điểm: 
+ Là giai cấp có bản chất 2 mặt:lao động (là chủ yếu) và tư hữu. 
+ Không có hệ tư tưởng độc lập. 
+ i diện cho một phương thức sản xuất tiên tiến. 
- Nông dân Việt Nam có truyền thống quật cường chống thiên tai, đị ch họa; một lòng theo Đảng. 
Ngày nay số lượng giảm dần, nhưng chất lượng “tinh” hơn. 
c. Đặc điểm của tầng lớp trí thức: 
 Khái niệm:Trí thức là một tầng lớp xã hội đặc biệt : 
+ Có trình độ học vấn cao 
+ Phương thức lao động là lao động trí tuệ . 
+ Sản phẩm lao động trực tiếp là những giá trị lý luận, lý thuyết khoa học, những giá trị tinh 
thần. 
. 
 Đặc điểm: 
+ Xuất thân từ nhiều giai cấp, tầng lớ (Không phải là một giai cấp). 
i diện cho một PTSX riêng biệt. 
+ Không có hệ tư tưởng độc lập nên thườ ổ chức và hành động. 
- Trí thức Việt nam có nhiề ến và kiến quốc. Ngày nay, trí thức đượ
đị nh là đội ngũ của g/c công nhân 
 – – -
n nay. 
Câu 9: Thời kỳ quá độ lên CNXH? 
Thời kz quá độlà thời kì cải tiến cách mạng 1 cách sâu sắc và triệt để từ xã hội cũ thành xã hội mới XHCN, bắt đầu 
từ khi GCVS giành chính quyền, bắt tay vào xây dựng xã hội mới và kết thúc khi xây dựng thành công XHCN cả về 
LLSX và QHSX, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. 
Có hai hình thức quá độ : 
 Quá độ trực tiếp : theo Lênin để đi lên chủ nghĩa cộng sản, xã hội phải bước qua các giai đoạn lị ch sử của 
sự thay đổi các hình thái kinh tế xã hội. Khi xã hội đi đên CNTB phát triển, hàng hóa dư thừa nhiều nhưng 
đồng thời phân hóa giàu nghèo cao cũng như mâu thuẩn kinh tế gay gắt dẫn đến mâu thuẩn xã hội đối 
kháng ắt có đấu tranh, và xã hội sẽ bước đến thời kz quá độ đi đên xã hôi xã hội chủ nghĩa, và tiếp đến là 
đi lên xã hội cộng sản chủ nghĩa  đó là hình thức quá độ trực tiếp. 
 Quá độ gián tiếp: tương tự như hình thức quá độ trực tiếp, nhưng khác ở chỗ là khi xã hội chưa đi đên 
CNTB phát triển, chỉ ở CNTB trung bình thì bước sang thời kz quá độ để lên xh xã hội chủ nghĩa và bước 
đến xh cộng sản chủ nghĩa (quá độ đặc biệt) hay xã hội tiền tư bản chủ nghĩa, thì bước sang thời kz quá độ 
để đi lên xh xhcn rồi đến xh CSCN (quá độ đặc biệt của đặc biệt). 
Vd :Việt Nam là một nước đi lên xh xhcn bằng quá độ gián tiếp. Thật vậy, chúng ta đã đi lên xh xhcn nhưng 
đã bỏ qua hình thái kinh tế TBCN, nên VN đi lên xh XHCN bằng quá độ gián tiếp, hay chính xác hơn là quá 
độ đặc biệt của đặc biệt. 
I. Tính tất yếu: 
1. CNXH và CNTB khác nhau về chất nên muốn chuyển từ CNTB sang CNXH ta cần có một bước “đệm” khi 
chuyển qua. 
 CNTB được xây dựng dựa trên chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, dựa trên sự áp bức bóc lột. 
 CNXH được xây dựng trên chế độ công hữu về tư liệu sx, tồn tại dưới hai hình thức nhà nước và 
tập thể, không có đối kháng và áp bức. 
2. CNXH được xây dựng dựa trên nền tảng trình độ KHKT hiện đại. Do đó cần có một quá trình để xây 
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH. Đối với các nước đã bước qua thời kz TBCN, đã có nền tảng của 
khoa học kỹ thuật, tuy vậy nhưng cần phải sắp xếp, lập trình lại cho phù hợp với quan hệ sản xuất của 
xhXHCN. Đối với các nước chưa từng trải qua quá trình công nghiệp hóa đi lên xhcn thì cần có thời kz 
quá độ để tiến hành công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa. 
3. Phải xây dựng QHSX mới – QHSX XHCN. Các quan hệ xã hội của chủ nghĩa xã hội không tự phát hình 
thành nhưng đị nh hình trong chủ nghĩa tư bản. 
4. , hay nói cách 
khác việc xây dựng XHCN là một việc mới mẻ, cần có thời gian để giai cấp công nhân chuẩn bị , làm 
quen với công việc đó. 
II. Đặc điểm và thực chất của thời kì quá độ lên CNXH: 
1. Kinh tế: tồn tại nền kinh tế nhiều thành phần. 
2. Chính trị : Kết cấu XH giai cấp rất đa dạng, phức tạp. 
3. Tư tưởng – văn hóa: tồn tại nhiều yếu tố tư tưởng VH khác nhau. 
III. Nội dung : 
1. Kinh tế : nội dung cơ bản trên lĩnh vực kinh tế của thời kz quá độ lên chủ nghĩa xã hội là phát triển lực 
lượng sản xuất. Cải tạo QHSX cũ, xây dựng quan hệ sản xuất mới QHSX XHCN. Đối với các nước chưa 
thực hiện công nghiệp hóa thì nhiệm vụ hàng đầu trong TKQĐ là tiến hành CNH - HĐH để tạo ra nền 
tảng vật chất kỹ thuật đị nh hướng xã hội chủ nghĩa. 
2. Chính trị :nội dung cơ bản trong lĩnh vực chính trị của TKQĐ lên CNXH là tiến hành cuộc đấu tranh 
chống lại những thế lực thù đị ch. Tiến hành xây dựng cũng cố nhà nước và nền dân chủ xã hội. Xây 
dựng ĐCS ngày càng trong sạch, vững mạnh. 
3. Tư tưởng – văn hóa : nội dung cơ bản là thực hiện tuyên truyền, phổ biến những tư tưởng khoa học và 
cách mạng của giai cấp công nhân trong toàn xã hội. Xây dựng nền văn hóa mới XHCN, tiếp thu giá trị 
tinh hoa của các nền văn hóa trên TG. 
4. Xã hội : nội dung cơ bản là phải khắc phục những tệ nạn xã hội, thực hiện mục tiêu tiên bộ và công bằng 
XH. 
=>Tóm lại, tkqđ là một thời kz lị ch sử tất yếu trên con đường phát triển của hình thái kinh tế - xã hội cộng 
sản chủ nghĩa. Và chỉ có thế đi lên dựa trên các nội dung đó. 
Câu 11:Vấn đề dân tộc và những quan điểm của CN Mác – Lênin trong việc giải quyết vấn 
đề dân tộc. 
 Khái niệm dân tộc : 
 Nghĩa hẹp:là dân tộc – tộc người; dùng để chỉ cộng đồng người cụ thể nào đó có những mối liên hệ 
chặt chẽ, bền vững; có chung những một số đặc điểm : sinh hoạt kinh tế, ngôn ngữ, những nét đặc 
thù về văn hóa. 
 Nghĩa rộng: C chỉ n đị nh, bền vững làm thành t quốc 
gia. Với 4 đặc trưng sau : 
 Có lãnh thổ quốc gia 
 Có nền kinh tế thống nhất 
 Quốc ngữ thống nhất 
 Chung bản sắc văn hóa 
 với hai khái niệm với nghĩa rộng và nghĩa hẹp như thế đã cho thấy khái niêm dân tộch và khái niệm quốc gia có 
sự gắn bó chặt chẽ với nhau, dân tộc bao giờ cũng ra đời trong một quốc gia nhất đị nh. Thực tiễn lị ch sử chứng 
minh rằng, những nhân tố chính muồi dẫn đên hình thành dân tộc luôn gắn với những nhân tố chín muồi dẫn đến 
hình thành quốc gia. 
c XHCN. 
ị nh mọ
i. 
 Xu hướng phát triển của dân tộc: 
 Xu hướng thứ nhất:Hình thành cộng đồng dân tộc độc lập. 
Các cộng đồng dân cư muốn tách ra để thành lập các quốc gia dân tộc độc lập. Việc tách ra này 
được biểu hiện bằng phong trào đấu tranh chống áp bức dân tộc để tiến tời thành lập quốc gia độc 
lập ở các quốc gia, khu vực có nhiều cộng đồng dân cư với nguồn gốc tộc người khác nhau trong chủ 
nghĩa tư bản. Họ ý thức được rằng, chỉ có đấu tranh để thành lập quốc gia độc lập mới có thể tự 
quyết con đường phát triển của dân tộc mình. 
 Xu hướng thứ hai:Liên hiệp các dân tộc. 
Các dân tộc ở từng quốc gia, kể cả các dân tộc ở nhiều quốc gia muốn liên hiệp lại với nhau. Đó là 
kết quả tất yếu của sự phát triển của lực lượng sx, của quá trình giao lưu kinh tế, văn hóa trong chủ 
nghĩa xã hội. Quốc tế hóa nền sx và trao đổi hàng hóa cùng sự du nhập văn hóa là các dân tộc dần 
xóa bỏ biệt lập, khép kín  thúc đẩy xích lại gần nhau. 
 Cương lĩnh của Lênin về vđ dân tộc: 
Nội dung cương lĩnh bao gồm ba phần chính: 
1. Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng: 
 Quyền bình đẳng là quyền thiêng liêng của các dân tộc. Tất cả các dân tộc đều có quyền lợi và 
nghĩa vụ như nhau. 
 Các quốc gia có nhiều dân tộc, quyền bình đẳng phải được pháp luật bảo vệ. 
 Trong mối quan hệ giữa các quốc gia - dân tộc, quyền bình đẳng dân tộc gắn liền với quá trình 
đấu tranh chống phân biệt chủng tộc, chủ nghĩa bá quyền nước lớn, chống ách áp bức bóc lột 
của các nước tư bản đối với các nước chậm phát triển. Mọi quốc gia đều bình đẳng trong quan 
hệ quốc tế. 
2. Các dân tộc được quyền tự quyết: 
 Quyền tự quyết là quyền làm chủ của mỗi dân tộc, quyền tự quyết đị nh con đường phát triển 
kinh tế, chính trị - xã hội của dân tộc mình. 
 Quyền tự quyết bao gồm: quyền tự do phân lập thành cộng đồng quốc gia dân tộc độc lập; 
quyền tự nguyện liên hiệp lại với các dân tộc khác trên cơ sở bình đẳng. 
3. Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc: tư tưởng này là sự thể hiện bản chất quốc tế của giai cấp công 
nhân, phong trào công nhân và phản ánh tính thống nhất giữa sự nghiệp giải phóng dân tộc với giải 
phóng giai cấp. 
Đoàn kết giai cấp công nhân có vai trò quyết đị nh đến việc xem xét, và thực hiện quyền bình đẳng dân 
tộc và quyền tự quyết dân tộc và đây cũng là yếu tố để đảm bảo cho sự thắng lợi của phong trào đấu 
tranh của giai cấp công nhân trên toàn TG chống lại chủ nghĩa đế quốc. 
 Nguyên tắc ủng hộ các phong trào dân tộc: 
1. Tự nguyện. 
2. Phù hợp với xu thế lị ch sử. 
3. Không ảnh hưởng đến lợi ích các dân tộc khác.