Cần thống nhất trong đánh giá về tư tưởng F.W.Nietzsche

µ lý luËn tiªn phong cña chñ nghÜa 
ph¸t xÝt. L−u C¨n B¸o chøng minh 
r»ng, mçi tªn ph¸t xÝt ®Òu cã ®Çy ®ñ hai 
®Æc ®iÓm lµ ®éc tµi vµ theo chñ nghÜa 
S«vanh bµi Do Th¸i. Cßn Nietzsche 
trong rÊt nhiÒu t¸c phÈm cña m×nh ®· 
lªn ¸n hai ®Æc ®iÓm nµy. Ch¼ng h¹n, 
th¸ng 6/1886 trong th− göi mÑ m×nh, 
Nietzsche ®· ®¶ kÝch chñ tr−¬ng dïng 
b¹o lùc cña Bismarck, Thñ t−íng Phæ, 
®Ó më réng l·nh thæ. ¤ng viÕt: 
"Bismarck cã mét tr¸i tim l¹nh lïng tµn 
nhÉn, dòng c¶m vµ kh«ng dao ®éng 
nh−ng «ng ®¸nh gi¸ thÊp ®¹o nghÜa vµ 
søc m¹nh cña nh©n d©n" (1, tr.149). 
Theo Nietzsche, Bismarck ®ang theo 
®uæi nh÷ng môc tiªu tÇm th−êng v× 
"môc tiªu cao th−îng quyÕt kh«ng thÓ 
thùc hiÖn b»ng thñ ®o¹n gian ¸c" (1, 
tr.149). §èi víi ng−êi Do Th¸i kh«ng 
nh÷ng «ng kh«ng coi th−êng mµ cßn ®Ò 
cao tè chÊt cña hä: "Ng−êi ta, kh«ng tha 
thø cho ng−êi Do Th¸i v× hä cã trÝ tuÖ vµ 
tiÒn b¹c,... T«i chØ muèn ®em b¾n bá bän 
bµi Do Th¸i". ¤ng chñ tr−¬ng x©y dùng 
mét ch©u ¢u thèng nhÊt, mét ch©u ¢u 
cña nh÷ng ng−êi ch©u ¢u vµ «ng lµ 
thµnh viªn cña ch©u ¢u ®ã. Bëi thÕ 
Nietzsche kh«ng thÓ lµ kÎ chung ®−êng 
víi chñ nghÜa ph¸t xÝt vµ l¹i cµng kh«ng 
thÓ lµ nhµ lý luËn cña chñ nghÜa ph¸t 
xÝt. Thùc tÕ ®· cho thÊy râ Nietzsche vµ 
chñ nghÜa ph¸t xÝt lµ ®èi lËp nhau. 
Trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh, nhÊt 
lµ ý chÝ quyÒn lùc, Nietzsche ®· xem ý 
chÝ sèng (nguån gèc cña sù sèng) lµ nÒn 
t¶ng cña mäi ho¹t ®éng nh−ng «ng l¹i 
kh«ng ph¶i lµ kÎ coi träng quyÒn lùc cña 
giíi thèng trÞ. ý chÝ quyÒn lùc kh«ng 
®ång nghÜa víi søc m¹nh cña quyÒn lùc. 
¤ng chØ muèn kh¬i dËy c¸c søc m¹nh 
cña ý chÝ, ®ã chÝnh lµ quyÒn lùc chi phèi 
tÊt c¶. 
§iÒu nµy chøng tá r»ng, viÖc xÐt 
®o¸n vµ thÈm ®Þnh mét t− t−ëng kh«ng 
36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2012 
ph¶i lµ mét c«ng viÖc ®¬n gi¶n. Marx lµ 
ng−êi ®· ®Æt nÒn mãng cho c¸ch xem xÐt 
vµ ®¸nh gi¸ t− t−ëng cña mét triÕt gia. 
Khi nhËn xÐt vÒ c¸c nhµ duy vËt siªu 
h×nh thÕ kû XVII - XVIII, Marx ®· chØ ra 
r»ng : "ThËm chÝ nh÷ng nhµ triÕt häc ®· 
lµm cho c¸c t¸c phÈm cña m×nh mang 
mét h×nh thøc cã nh− hÖ thèng (vÝ dô 
nh− Spinoza) th× kÕt cÊu thùc tÕ bªn 
trong hÖ thèng còng hoµn toµn kh¸c biÖt 
víi h×nh thøc mµ trong ®ã «ng ta tr×nh 
bµy hÖ thèng mét c¸ch cã ý thøc" (2, 
tr.710). Tr−êng hîp Nietzsche còng ph¶i 
®−îc xem xÐt d−íi sù chØ ®¹o ®ã. NghÜa 
lµ ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng 
nguyªn t¾c cña phÐp biÖn chøng duy vËt 
khi ®¸nh gi¸ tõ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn 
cho ®Õn néi dung vµ sù th©m nhËp cña t− 
t−ëng ®ã vµo trong cuéc sèng. 
Nguyªn nh©n vÒ sù ®¸nh gi¸ nµy cã 
thÓ ph¶i bµn luËn thªm nh−ng phÇn lín 
c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt lµ ë 
em g¸i cña Nietzsche. Khi Nietzsche r¬i 
vµo ®êi sèng thùc vËt, dù ®o¸n ®−îc 
nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ vµ tinh thÇn cña 
c¸c t¸c phÈm cña Nietzsche trong t−¬ng 
lai, tõ n¨m 1891, bµ ®· t×m c¸ch thu 
thËp c¸c b¶n th¶o vµ ghi chÐp cña 
Nietzsche vµ b¾t ®Çu chØnh lý theo ý cña 
m×nh. Toµn bé t− t−ëng cña Nietzsche 
®−îc bµ s¾p xÕp thµnh 19 tËp vµ cho 
xuÊt b¶n. ViÖc nµy ®· mang l¹i cho bµ 
kh«ng chØ lîi Ých to lín mÆt kinh tÕ mµ 
cßn ®−îc chÝnh quyÒn ph¸t xÝt trao tÆng 
b»ng TiÕn sÜ danh dù. 
Tuy cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ thËm chÝ 
lµ sai lÇm nh−ng vÉn cã thÓ kh¼ng ®Þnh 
r»ng triÕt häc Nietzsche ®· ®Æt ra ®−îc 
mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh dù b¸o, phª 
ph¸n tõ bªn trong x· héi t− b¶n (hay 
cßn gäi lµ phª ph¸n tõ phÝa h÷u). Khi 
t×m hiÓu sù phª ph¸n cña Nietzsche ®èi 
víi x· héi t− b¶n kh«ng thÓ ®ßi hái «ng 
ph¶i nªu ®−îc b¶n chÊt cña chÕ ®é ®ã, 
chØ ra tÊt yÕu ph¶i lµm c¸ch m¹ng ®Ó 
xãa bá x· héi ®ã. C¸ch m¹ng x· héi ®èi 
víi häc gi¶ t− s¶n lu«n lµ mét c¸i g× ®ã 
rÊt kiªng dÌ. B¶n th©n Nietzsche còng 
chØ muèn ®¶o ho¸n gi¸ trÞ vµ dõng l¹i ë 
®ã. V× vËy, khi nãi Nietzsche phª ph¸n 
x· héi ph−¬ng T©y th× còng cã nghÜa lµ 
Nietzsche kh«ng ®ång t×nh víi hiÖn 
tr¹ng cña x· héi ®ã vµ dù b¸o t×nh tr¹ng 
®ã sÏ ngµy cµng lµm cho con ng−êi bÞ 
tha hãa. 
MÆc dï ®Ò cao ý chÝ quyÒn lùc 
nh−ng Nietszche l¹i cã c¸ch nh×n nhËn 
vÒ nhµ n−íc t− b¶n kh«ng mÊy thiÖn 
c¶m bëi v× nhµ n−íc t− b¶n lµ hiÖn th©n 
cña lý tÝnh. Theo «ng, quyÒn lùc chÝnh 
trÞ lµ hiÖn th©n cña c¸i ¸c, lõa dèi, ®¸nh 
c¾p nh−ng l¹i ®−îc kh¾c d−íi c¸i mÆt n¹ 
s¹ch sÏ vµ nh©n tõ. V× vËy, «ng gäi nhµ 
n−íc lµ mét Idola kiÓu míi (Idola theo 
tiÕng Hy L¹p cæ lµ sù ph¶n ¸nh xuyªn 
t¹c nªn ®−îc dÞch ra tiÕng ViÖt lµ ngÉu 
t−îng hoÆc ¶o ¶nh) cÇn lo¹i bá ®Ó cã con 
ng−êi (tõ cña Nietzsche - ¸m chØ nhµ 
n−íc lµm tha ho¸ b¶n chÊt ng−êi). 
Nietzsche viÕt: "Nhµ n−íc lµ c¸i g× 
thÕ? Nµo! H·y dáng tai lªn, ta sÏ nãi cho 
anh em. Nhµ n−íc lµ con quû l¹nh lïng 
nhÊt trong sè nh÷ng con quû l¹nh 
lïng,... Nhµ n−íc th× dèi tr¸ trong tÊt c¶ 
c¸c ng«n ng÷ vÒ thiÖn vµ ¸c, trong tÊt c¶ 
c¸c lêi lÏ nhµ n−íc ph¸t biÓu, Nhµ n−íc 
®Òu nãi dèi,... ChØ khi nµo Nhµ n−íc 
chÊm døt n¬i ®ã míi khái sù cã con 
ng−êi kh«ng d− thõa" (4, tr.98-101). 
Nietzsche nh×n x· héi ph−¬ng T©y 
víi con m¾t cña mét ng−êi trong cuéc, 
kh«ng gièng nh− nh÷ng ng−êi kh¸c vå 
vËp hay ®¾c chÝ víi c¸i bÒ ngoµi hµo 
nho¸ng mµ tõ trong lßng nã, «ng ®· dù 
b¸o con ng−êi, con ®Î cña hoµn c¶nh ®ã 
sÏ ngµy cµng thiÕu hoµn chØnh, lÖ thuéc 
CÇn thèng nhÊt trong ®¸nh gi¸ 37 
vµo hoµn c¶nh sèng. VÒ ®iÓm nµy, 
Nietzsche ®· ®Æt nÒn mãng cho c¸c 
quan niÖm cña c¸c trµo l−u triÕt häc 
hiÖn ®¹i ph−¬ng T©y nh− chñ nghÜa 
hiÖn sinh, chñ nghÜa nh©n vÞ. C¶ hai 
trµo l−u triÕt häc nµy ®Òu lªn ¸n chñ 
nghÜa t− b¶n ®· lµm tha ho¸ con ng−êi. 
Víi chñ nghÜa hiÖn sinh, m¸y mãc kü 
thuËt ®· biÕn con ng−êi thµnh nh÷ng 
c¸i m¸y v« hån, ®¸nh mÊt chiÒu s©u 
t©m linh, cuéc sèng cµng hiÖn ®¹i th× 
con ng−êi cµng c« ®¬n. Víi chñ nghÜa 
nh©n vÞ, x· héi ph−¬ng T©y lµ mét céng 
®ång r«-bèt, v× vËy con ng−êi kh«ng t×m 
thÊy c¸i t«i cña m×nh. 
 Vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XIX, 
Nietzsche ®· kh¸i qu¸t c¸c ®Æc ®iÓm 
cña con ng−êi ph−¬ng T©y hiÖn ®¹i tõ 
ba mèi quan hÖ: m«i tr−êng x· héi, kinh 
tÕ vµ t©m lý. Theo «ng, con ng−êi 
ph−¬ng T©y hiÖn t¹i tån t¹i trong m«i 
tr−êng ø thõa kü thuËt, lÊy kü thuËt lµ 
th−íc ®o sù ph¸t triÓn cña trÝ tuÖ nªn 
mäi gi¸ trÞ cña cuéc sèng chØ ®−îc ®Þnh 
®o¹t ë bªn ngoµi. §ã lµ con ng−êi kh«ng 
cã chiÒu s©u t©m linh, khÐp kÝn trong 
c¸i vá bäc cña c¸c tiÖn nghi vËt chÊt! Hä 
gièng nh− nh÷ng hép s¬n ®−îc ký hiÖu 
b»ng nh÷ng b¶ng mµu s¾c loÌ loÑt. 
"Ng−êi hiÖn ®¹i cã h×nh d¹ng kú dÞ, 
gièng nh− nh÷ng hép s¬n. Thµnh phè 
v¨n minh lµ quª h−¬ng cña mäi hép s¬n, 
n¬i ®Êy ng−êi ta dïng ®å trang søc loÌ 
loÑt trang ®iÓm nh− hép s¬n, gi¸ trÞ cña 
cuéc sèng x©y dùng trªn nh÷ng vËt 
phÈm bªn ngoµi. Bªn ngoµi ®−êng vÖ, 
mÆc ¸o quÇn loÌ loÑt, tinh thÇn trèng 
rçng, sù sèng thiÕu néi dung" (1, tr.138). 
Kh«ng chØ vËy, con ng−êi ph−¬ng T©y 
hiÖn ®¹i ngµy cµng r¬i vµo xu h−íng 
ch©y ú trong ho¹t ®éng vµ vËn ®éng vÒ 
mÆt sinh häc. Thñ ph¹m g©y nªn t×nh 
tr¹ng nµy còng chÝnh lµ c¸c ph−¬ng tiÖn 
kü thuËt vµ sù lÖ thuéc cña con ng−êi 
vµo chóng. Nietzsche dïng h×nh ¶nh con 
rÖp ®Ó so s¸nh. Khi con rÖp sèng trªn 
nh÷ng chiÕc ghÕ ph«t¬i th× nã kh«ng cßn 
muèn ho¹t ®éng n÷a v× nã cho r»ng 
kh«ng thÓ cã ë ®©u tèt h¬n thÕ n÷a vµ 
nh− vËy nã ph¶i t×m c¸ch tho¶ hiÖp ®Ó 
kh«ng cã sù x¸o trén (v× ý t−ëng nµy mµ 
cã nhµ y häc ®· cho r»ng Nietzsche ®· dù 
b¸o ®−îc mÆt tr¸i cña sù ph¸t triÓn 
trong ®êi sèng kinh tÕ vµ sù lÖ thuéc vµo 
c¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt, nhÊt lµ sù l¹m 
dông c¸c thµnh qu¶ cña khoa häc sÏ dÉn 
®Õn bÖnh tËt mang tÝnh x· héi nh− bÖnh 
vÒ tim m¹ch, bÖnh bÐo ph× vµ héi chøng 
®¸i th¸o ®−êng). 
Trong chõng mùc nµo ®ã, khi bµn vÒ 
con ng−êi cña x· héi ph−¬ng T©y hiÖn 
®¹i, Nietzsche ®· dù b¸o ®−îc sù lªn 
ng«i cña ®ång tiÒn trong tÊt th¶y c¸c 
quan hÖ ®êi sèng, kh«ng lo¹i trõ c¶ 
trong lÜnh vùc chÝnh trÞ vµ quan hÖ quèc 
tÕ. §©y lµ hËu qu¶ tÊt yÕu cña viÖc sïng 
b¸i gi¸ trÞ vËt chÊt. TiÒn b¹c trë thµnh 
gi¸ trÞ thÈm ®Þnh cao nhÊt. Theo mét sè 
häc gi¶ ph−¬ng T©y, Nietzsche ®· dù 
b¸o ®−îc sù xuÊt hiÖn cña c¸c quan hÖ 
thùc dông trong lèi sèng cña con ng−êi 
hiÖn ®¹i. §ång tiÒn ®· ®i vµo trong mäi 
ngâ ng¸ch cña cuéc sèng. Con nghª 
vµng sÏ giÕt chÕt mäi høng thó v« t− vµ 
sù cao th−îng cña con ng−êi. §èi lËp víi 
¸nh kim lÊp l¸nh, con ng−êi trë nªn xØn 
mèc t©m hån, ch¹y theo lèi sèng toan 
tÝnh dÉn ®Õn sù ghÎ l¹nh vµ v« c¶m vÒ 
t©m hån. Nietzsche viÕt: "Sôp l¹i tr−íc 
®ång tiÒn Mü: c«ng viÖc lµ cho ng−êi ta 
tÊt bËt kh«ng thë ra h¬i - tay cÇm ®ång 
hå ®Ó suy nghÜ vÊn ®Ò, khi ¨n c¬m còng 
d¸n m¾t vµo tin tøc th−¬ng m¹i, ®êi 
sèng cña con ng−êi nh− lu«n lèi sèng sî 
nhì viÖc, bãp chÕt mäi th¸ch thøc cao 
th−îng" (1, tr.138). 
38 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2012 
 Nh÷ng dù b¸o vÒ con ng−êi cña x· 
héi ph−¬ng T©y cho thÊy, Nietzsche ®· 
thËt sù l¹c h−íng khi gi¶i thÝch c¸c hiÖn 
t−îng x· héi. Kh¸c víi nh÷ng ng−êi m¸c 
xÝt, Nietzsche chØ ®−a ra gi¶i ph¸p lµ 
con ng−êi ph¶i biÕt v−ît qua chÝnh 
m×nh, cßn yÕu tè cèt lâi lµ ph¶i thay ®æi 
c¸c nÒn t¶ng t¹o ra sù tha ho¸ ®ã th× 
Nietzsche l¹i kh«ng thÊy. Do vËy sù 
nh×n nhËn cña Nietzsche vÒ con ng−êi 
vµ x· héi ph−¬ng T©y chØ dõng l¹i ë ý 
nghÜa häc thuËt, sù ph¶n kh¸ng cña 
Nietzsche còng chØ dõng l¹i ë sù ph¶n 
kh¸ng. Nh−ng dÉu sao Nietzsche còng 
h¬n h¼n mét sè nhµ triÕt gia, nhµ t− 
t−ëng ®−¬ng thêi lµ kh«ng lªn tiÕng ca 
ngîi b¶o vÖ chÕ ®é hiÖn hµnh mµ b−íc 
®Çu nh×n thÊy nh÷ng dÊu hiÖu c¨n bÖnh 
trÇm kha cña x· héi ®ã vµ ph¶i ®îi ®Õn 
sù ra ®êi cña chñ nghÜa Marx míi cã 
gi¶i ph¸p thËt sù khoa häc ®Ó läc bá vµ 
ph¸t triÓn nã. 
T− t−ëng cña Nietzsche kh«ng chØ 
giíi h¹n ë n−íc §øc mµ cßn lan réng ra 
c¶ ch©u ¢u, nh÷ng ¶nh h−ëng cña nã 
còng kh«ng dõng l¹i ë thÕ kû XIX mµ ®· 
b¸m rÔ s©u vµo mét sè trµo l−u triÕt häc 
lín cña thÕ kû XX, thËm chÝ lµ thÕ kû 
XXI. ¶nh h−ëng cña Nietzsche r¶i ®Òu 
trªn c¸c lÜnh vùc t©m lý, th¬ v¨n vµ ©m 
nh¹c, ®Æc biÖt lµ triÕt häc. Theo ®¸nh 
gi¸ cña L−u C¨n B¸o, th× "cã ng−êi nãi, 
nÕu chän trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña 
thÕ kû tr−íc hai ng−êi cã ¶nh h−ëng lín 
nhÊt trong thÕ kû nµy th× nªn chän M¸c 
vµ Nietzsche. ThËt vËy, hai «ng ®Òu 
kh«ng ph¶i lµ nh÷ng nhµ triÕt häc kiÓu 
kinh viÖn, ¶nh h−ëng trªn nhiÒu h−íng 
kh¸c nhau ®· v−ît lªn thêi ®¹i cña 
m×nh, ®· v−ît ra ngoµi vßng luÈn quÈn 
cña häc thuËt, ®· lµm chÊn ®éng c¶ ý 
thøc x· héi ph−¬ng T©y" (1, tr.6). C¸c 
t¸c gi¶ cña M−êi nhµ t− t−ëng lín còng 
cho r»ng: "Sau khi «ng chÕt kh«ng bao 
l©u th× nh÷ng tr−íc t¸c cña «ng ®−îc 
dÞch thµnh nhiÒu thø ng«n ng÷, truyÒn 
réng ra kh¾p thÕ giíi. ¤ng ®· dµnh ®−îc 
mét vinh dù mang tÝnh toµn cÇu mµ «ng 
cho r»ng ®¸ng lý «ng ph¶i giµnh ®−îc tõ 
tr−íc" (5, tr.276). 
Nh÷ng ý kiÕn trªn ®Òu thèng nhÊt 
kh¼ng ®Þnh Nietzsche lµ nhµ t− t−ëng 
lín cña ph−¬ng T©y hiÖn ®¹i vµ thõa 
nhËn trong t− t−ëng cña «ng kh«ng chØ 
®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò cña thêi ®¹i «ng 
mµ cho mäi thêi ®¹i nh− sè phËn con 
ng−êi, gi¸ trÞ vµ phÈm h¹nh cña con 
ng−êi trong ®êi sèng x· héi,... V× vËy, nã 
kh«ng chØ thuéc vÒ lÜnh vùc triÕt häc mµ 
lµ ®èi t−îng cña nhiÒu lÜnh vùc nghiªn 
cøu nh− t©m lý häc, v¨n häc, ©m nh¹c,... 
Sù ¶nh h−ëng cña Nietzsche trong 
lÜnh vùc triÕt häc in dÊu s©u ®Ëm trong 
chïm triÕt häc nh©n sinh (giíi nghiªn 
cøu Trung Quèc hiÖn ®¹i cho r»ng 
Nietzsche lµ ng−êi s¸ng lËp ra triÕt häc 
nh©n sinh). Chñ nghÜa Freud, mét trong 
nh÷ng trµo l−u t− t−ëng lín cña thÕ kû 
XX, ®· t¹o ra kh«ng Ýt sãng giã trong 
häc thuËt còng chÞu ¶nh h−ëng quan 
®iÓm vÒ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng 
con ng−êi cña Nietzsche lµ ë b¶n n¨ng, 
c¸i chØ dÉn cho con ng−êi kh«ng ph¶i lµ 
lý tÝnh mµ lµ ý chÝ cña sinh tån. Freud 
tõng nãi "«ng ta (tøc lµ Nietzsche) hiÓu 
biÕt thÊu suèt vÒ chÝnh m×nh h¬n (con 
ng−êi) bÊt kú ng−êi nµo kh¸c tõng sèng 
hoÆc sÏ sèng". 
Trong lÜnh vùc v¨n häc, rÊt nhiÒu 
nhµ v¨n ®· t×m thÊy c¶m høng s¸ng t¸c 
tõ t− t−ëng cña Nietzsche nh−: Thomas 
Mann, Hermann Hesse, AndrÐ Gide, 
AndrÐ Matreaux, Anbert Camus... ë 
lÜnh vùc s©n khÊu næi lªn ba t¸c gi¶ lín 
lµ: August Strindberg, Luigi Pirandello 
vµ Bernard Shaw. B. Shaw ®· ®Æt tªn 
CÇn thèng nhÊt trong ®¸nh gi¸ 39 
cho mét trong nh÷ng vë kÞch hay nhÊt 
cña m×nh lµ Con ng−êi vµ siªu nh©n 
(1905). TriÕt lý cña vë kÞch ®−îc rót ra 
tõ quan ®iÓm ®¹o ®øc cña Nietzsche. 
¤ng ®· thõa nhËn: "Danh tiÕng cña t«i 
cã ®−îc lµ nhê t«i ®Êu tranh kh«ng 
ngõng ®Ó buéc c«ng chóng xem xÐt l¹i 
nÒn ®¹o ®øc cña hä" (5, tr.227). LÜnh vùc 
©m nh¹c lµ mét lÜnh vùc rÊt khã ®Ó c¸c 
t− t−ëng cña triÕt gia x©m nhËp. §Æc 
biÖt lµ viÖc phæ nh¹c cho mét t¸c phÈm 
triÕt häc th× cµng hi h÷u nh−ng ®iÒu nµy 
®· ®−îc x¶y ra víi t¸c phÈm Zarathustra 
®· nãi nh− thÕ, t¸c phÈm thuÇn tuý nãi 
vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña triÕt häc ®· ®−îc 
c¸c nhµ so¹n nh¹c lõng danh Mahler, 
Delius vµ Schoenberg phæ nh¹c. 
ë ph−¬ng §«ng, ¶nh h−ëng cña 
Nietzsche kh«ng m¹nh mÏ nh− ë 
ph−¬ng T©y. Tuy nhiªn, Nietzsche ®· 
®−îc giíi häc thuËt Trung Hoa quan 
t©m tõ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX. Cã lÏ 
ng−êi ®Çu tiªn cña Trung Hoa ®−a 
Nietzsche lªn diÔn ®µn häc thuËt lµ 
V−¬ng Quèc Duy n¨m 1904 víi bµi viÕt 
"Shopenhauer vµ Nietzsche". Tõ 1919 
®Õn 1920, Nietzsche ®−îc giíi thiÖu mét 
c¸ch kh¸ toµn diÖn kh«ng chØ tõ th©n 
thÕ sù nghiÖp mµ b−íc ®Çu ®· chØ ra sù 
¶nh h−ëng cña Nietzsche ®èi víi mét vµi 
trÝ thøc lóc bÊy giê qua c¸c bµi viÕt vµ 
dÞch thuËt cña Lç TÊn, Qu¸ch M¹c 
Nh−îc, Cï Thu B¹ch, Mao ThuÉn, Cao 
Hµn, Phµn §»ng,... Trong thêi gian 
"C¸ch m¹ng V¨n hãa", t− t−ëng cña 
Nietzsche bÞ r¬i vµo quªn l·ng vµ ®−îc 
®¸nh gi¸ lµ mét hiÖn t−îng kh«ng b×nh 
th−êng vÒ mÆt x· héi vµ häc thuËt. HiÖn 
nay, ë Trung Quèc, Nietzsche ®· ®−îc 
giíi thiÖu réng r·i vµ nhiÒu c«ng tr×nh 
nghiªn cøu ®· ®−îc xuÊt b¶n cña c¸c 
häc gi¶ cã uy tÝn nh− Chu Quèc B×nh, 
Nh÷ TÝn,... 
ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m 40 cña thÕ 
kû XX, NguyÔn §×nh Thi ®· cho ra m¾t 
cuèn "TriÕt häc Nietzsche" vµ «ng trë 
thµnh ng−êi ®Çu tiªn ë n−íc ta nghiªn 
cøu vÒ nhµ t− t−ëng §øc g©y nhiÒu 
tranh c·i nµy. 
Nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ t− t−ëng cña 
Nietzsche ®−îc rót ra tõ lËp tr−êng 
phÐp biÖn chøng duy vËt trªn ®©y ch−a 
thÓ lµ nh÷ng kÕt luËn cuèi cïng vÒ t− 
t−ëng Nietzsche mµ chØ ®−îc xem lµ sù 
tæng hîp nh÷ng ®iÓm cÇn ®−îc thèng 
nhÊt trong häc thuËt ®Ó cã mét c¸i nh×n 
chung vÒ mét triÕt gia cho ®Õn tËn 
nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI vÉn cßn 
ph¶i tranh luËn vÒ mÆt häc thuËt. 
Nh−ng chÝnh sù tranh luËn ®ã l¹i lµ 
biÓu hiÖn cña sù kh«ng tÇm th−êng, lµ 
mét nh©n tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ 
trÞ cña triÕt gia - F. W. Nietzsche - tÝnh 
biÖn chøng cña sù ph¸t triÓn lµ thÕ ®ã. 
Vµ còng chÝnh v× thÕ, nh÷ng kÕt luËn 
®−îc rót ra ë ®©y kh«ng bao giê tån t¹i 
víi t− c¸ch lµ kÕt luËn sau cïng. 
Tµi liÖu tham kh¶o 
1. L−u C¨n B¸o. Phridric Nits¬. HuÕ: 
ThuËn Ho¸, 2004. 
2. M¸c - ¡nghen toµn tËp. TËp 29. H.: 
ChÝnh trÞ quèc gia, 1995. 
3. M¸c - Phridrich ¡nghen tuyÓn tËp. 
TËp 1. H.: Sù thËt, 1980. 
4. F. Nietzsche. Zarathustra ®· nãi 
nh− thÕ. H.: V¨n häc, 1999. 
5. V−¬ng §øc Phong, Ng« HiÓu Minh. 
ThËp ®¹i tïng th− - 10 nhµ t− t−ëng 
lín thÕ giíi. H:. V¨n hãa Th«ng tin, 
2006.