Các nhà báo Việt Nam với việc phổ biến và phát triển chữ Quốc ngữ những ngày đầu

07 đến 
1917 với quan điểm duy tân cấp tiến. Còn Phạm Quỳnh 
đóng vai trò lãnh đạo dư luận và văn đàn từ 1917 đến 
1932, với tôn chỉ bảo thủ văn hóa quốc gia và dung hòa 
Đông Tây. 
Nguyễn Văn Vĩnh là người đầu tiên phát huy chữ 
quốc ngữ tại Bắc kỳ vào đầu thế kỷ 20 
Nguyễn Văn Vĩnh (1882-1936) hiệu Tân Nam tử, 
sinh tại làng Phượng Vũ, phủ Thường Tín, tỉnh Hà 
Đông. Ông hoàn toàn theo Tây học. Năm 1896, ở tuổi 
14 sau khi tốt nghiệp trường thông ngôn (Conllège des 
Interprêtes), ông được bổ nhậm làm thư ký tòa sứ Lào 
Cai. Sau đó, ông được thuyên chuyển đến Hải Phòng, 
Bắc Ninh và Hà Nội. Ông có dịp xuất dương năm 1906, 
nhân được cử đi dự cuộc đấu xảo ở Marseille (Pháp). 
Khi trở về nước, ông xin từ chức để làm báo, làm văn và 
hoạt động chính trị. 
Vào lúc giao thời giữa hai nền văn hóa Đông Tây, 
ông thuộc nhóm người tân học, làm việc với người 
Pháp và được sang Pháp công tác. Ông đã nhận thấy 
sự văn minh tiến bộ Tây phương. Vì thế, ông hiểu 
rằng, muốn canh tân đất nước, việc giáo dục quần 
chúng là điều kiện quan trọng trước nhất. Để giáo dục 
quần chúng, cần thiết nhờ vào chữ quốc ngữ, báo chí 
và ấn phẩm. Và để phổ biến chữ quốc ngữ thì không gì 
hiệu quả hơn là làm báo. Làm báo với Nguyễn Văn 
Vĩnh, vừa để phát triển chữ quốc ngữ, quốc văn vừa 
thúc đẩy tư tưởng canh tân đất nước. 
Trước khi đứng ra chủ bút tờ Đông Dương tạp chí, 
ông đã từng chủ trương nhiều tờ báo khác, cũng như 
nhiều việc quan trọng với mục đích phát huy chữ quốc 
ngữ. Ông bắt đầu bước vào làng báo năm 1907, làm chủ 
nhiệm tờ Đại Nam Đăng cổ tùng báo. Đây là một tờ báo 
quốc văn đầu tiên ở miền Bắc, xuất bản số đầu tiên ngày 
20 tháng 3 năm 1907, với tôn chỉ: truyền bá học thuật 
Tây Âu và cổ động cho chữ quốc ngữ. Ông sáng lập nhà 
in Việt Nam đầu tiên ở Hà Nội, xuất bản cuốn Truyện 
Kiều và Tam Quốc chí do Phan Kế Bính dịch ra chữ 
quốc ngữ. Trong trang đề tựa, Nguyễn Văn Vĩnh đã viết 
câu nổi tiếng: “Nước Nam ta mai sau này hay dở cũng ở 
chữ quốc ngữ”. Ông cổ động diễn thuyết tại Hà Nội vào 
ngày 04/08/1907 và thành lập Hội dịch thuật sách phổ 
thông Pháp học ra chữ quốc ngữ để truyền bá tư tưởng 
học thuật Tây phương cho người Việt. Ông đảm nhận 
việc xin giấy phép mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục rồi 
phụ trách diễn thuyết và dạy chữ Pháp tại trường này để 
hưởng ứng phong trào Duy Tân năm 1907. Sau tờ Đăng 
cổ tùng báo năm 1907, ông phụ trách nhiều tờ báo khác. 
Đông Dương tạp chí là tờ báo tiếng Việt đầu tiên 
tại miền Bắc ra đời năm 1913. Chỉ đến khi làm tờ báo 
này, Nguyễn Văn Vĩnh mới thực sự được biết đến như 
một nhà báo đàn anh, một “ngự sử văn đàn”. Đông 
Dương tạp chí thực sự là một diễn đàn quy tụ được 
những cây bút tinh hoa của thời đại bấy giờ. Ngay trên 
tờ báo này, Nguyễn Văn Vĩnh đã cổ động, kêu gọi mọi 
người nên góp công xây dựng một nền tảng quốc văn 
học thuật mới, với căn bản chữ quốc ngữ được phổ 
thông trong tương lai qua hai bài Chữ quốc ngữ số 33 và 
Tiếng An Nam số 40. 
Ông viết (nguyên văn): 
“Nay bản-quán lấy việc cổ-động cho chữ quốc-ngữ 
làm chủ-nghĩa, tưởng cũng nên đem hết cảc khuyết-
điểm, các nơi không tiện ra mà bàn lại, chẳng dám đem 
cách nào mới mà xin thế vào lối cũ, sợ thiên-hạ lại bảo 
vẽ vời, song cũng nên bàn các nơi bất-tiện ra để ai nấy 
lưu-tâm vào đó, thì dễ có ngày tự-dưng chẳng phải ai 
bàn mà chữ quốc-ngữ tự đổi dần dần đi.” (Chữ quốc 
ngữ, Đông Dương tạp chí số 33). 
hay: 
“Nay muốn gây cho văn–tự nước Nam có kinh có 
điển, thì bao nhiêu những bậc tài–hoa, những người có 
học–thức trong nước, phải chuyên vào nghề văn quốc–
ngữ. Các bậc danh nho thì nên bỏ quách cái tài ngâm 
hộ cho người đi, chỉ học cho biết để mà nhân cái hay 
người làm lấy cái hay cuả mình mà thôi. Các bậc có 
Pháp học, thì tuy rằng cái ngoại tài ấy phải chuyên làm 
cách chen cạnh, làm mối kiếm ăn, nhưng hễ muốn nhân 
việc lập thân mà lại có ích cả cho đồng–bào mình, thì 
phàm luyện được một chút tài nào cuả người, cũng nên 
dùng quốc–văn mà phát–đạt nó ra cho cả người đồng 
bang được hưởng”. 
“Nào báo quốc–ngữ, nào sách học quốc– ngữ, nào 
thơ quốc- ngữ, nào văn-chương quốc-ngữ, án–ký, hành–
trình, tiểu–thuyết, nghị–luận, tờ bồi việc quan, đơn từ 
kiện tụng, nên làm toàn bằng chữ quốc–ngữ hết cả. Từ 
đến những cách cao–hứng, vịnh–đề, tình hay, cảnh đẹp, 
từ câu–đối dán nhà, tứ bình treo vách, câu phúng bà 
con, nhời mừng bạn–hữu, đều nên dùng quốc–văn hết 
thảy. Mà cốt nhất là, phải tập lấy lối văn xuôi, diễn dịch 
 ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Xã hội, Nhân văn & Giáo dục, Tập 5, số 4A(2015),26-31 
 29 
như in nhời nói, cho rõ ràng, cho nhất định, phải khiến 
cho nhời văn–chương theo nhời mẹ ru con, vú ấp trẻ, 
nhời anh nói với em, vợ nói với chồng; chứ đừng có để 
cho văn–chương thành một cách nói lối, mà tiếng nói 
vẫn cho là nôm tục. Văn–chương phải như ảnh tiếng 
nói, và tiếng nói phải nhờ văn–chương hay mà rõ thêm, 
mà đủ thêm ra”. 
 “Lại còn một điều khẩn–yếu, là muốn cho văn 
quốc–ngữ thành văn–chương hay, khỏi mang tiếng nôm 
na mách qué, cách đặt câu, cách viết, phép chấm câu, 
phải dần dần đặt cho thành có lệ có phép; mà lệ phép 
thì phải theo ý nhiều người đã thuận, chớ đừng ai tự đắc 
lối của mình là phải, đem ý riêng ra sửa đổi thói quen”. 
(Chữ quốc ngữ, Đông Dương tạp chí số 40). 
Riêng với Đông Dương tạp chí, Nguyễn Văn Vĩnh 
với tư cách là linh hồn của nó đã làm thay đổi một cục 
diện văn hóa và thúc đẩy nền quốc văn đi vào con 
đường mới. 
Làm báo, dịch sách, kinh doanh, sức làm việc 
cần mẫn và sáng tạo của Nguyễn Văn Vĩnh trong hơn 
20 năm đã góp phần thúc đẩy sự ra đời một số loại hình 
nghệ thuật tại Việt Nam (như kịch nói, văn học quốc 
ngữ). Giới báo chí miền Bắc từng xưng tụng ông là 
“thủy tổ nhà báo Bắc kỳ”. Và tất cả những việc làm của 
ông đều thúc đẩy sự phát triển của chữ quốc ngữ, ông 
chính là người đặt nền tảng giáo dục tân học chữ quốc 
ngữ tại miền Bắc. 
Phạm Quỳnh – người tiếp nối, phát huy và trau 
dồi chữ quốc ngữ đầu thế kỷ 20 
Phạm Quỳnh với các bút hiệu là Thượng Chi, Hồng 
Nhân và Hoa Đường, sinh năm 1892 tại Hà Nội, nhưng 
nguyên quán gia tộc tại tỉnh Hải Dương. Mồ côi mẹ từ 9 
tháng tuổi, mồ côi cha từ khi lên 9 tuổi. Sau khi đỗ đầu 
bằng Thành chung (tốt nghiệp) Trường trung học Bảo 
hộ (tức trường Bưởi, còn gọi là trường Thông ngôn) 
năm 1908, Phạm Quỳnh làm việc ở Trường Viễn Đông 
Bác cổ tại Hà Nội 9 năm. Nơi đây, ông có dịp nghiên 
cứu, đọc sách và tự học chữ Hán. Do vậy, cả Tây học và 
Hán học của ông được mở mang sâu rộng. 
Năm 1913, Phạm Quỳnh làm biên tập viên cho Đông 
Dương tạp chí của Nguyễn Văn Vĩnh khi 21 tuổi. Năm 
1917 – 1932, ông làm chủ bút Nam Phong tạp chí, dưới 
sự bảo trợ của ông Louis Marty, trưởng phòng chính trị 
tại phủ toàn quyền Pháp – Hà Nội. Cũng trong thời kỳ 
1924-1932, ông là giảng viên Trường Cao đẳng Hà Nội. 
Ông còn là Tổng Thư ký Hội Khai trí Tiến đức mà ông 
tham gia sáng lập và Hội trưởng Hội Trí Tri Bắc Kỳ. 
Hầu hết các công trình, bài viết của Phạm Quỳnh 
được đăng tải trên 210 số báo của Nam Phong, và có thể 
nói rằng, ông là “linh hồn” của Nam Phong. Câu nói của 
ông nhân kỷ niệm ngày mất Nguyễn Du (đăng trên Nam 
Phong tạp chí số 86) đã trở nên nổi tiếng, thể hiện tinh 
thần tôn vinh chữ quốc ngữ: “Truyện Kiều còn tiếng ta 
còn, tiếng ta còn nước ta còn”. 
Nam Phong tạp chí ra đời vào năm 1917 có mục 
đích thể hiện chủ nghĩa khai hóa của nhà nước, biên tập 
những bài bằng quốc văn, Hán văn, Pháp văn để giúp 
cho sự mở mang kiến thức, giữ gìn đạo đức, bảo tồn 
quốc hồn quốc túy, trong quốc dân Việt Nam và truyền 
bá các môn khoa học Tây phương, nhất là học thuật tư 
tưởng đại Pháp, cùng bênh vực quyền lợi người Pháp và 
người Nam trong trường kinh tế. Đặc biệt chú ý đến sự 
tập luyện, trau dồi văn quốc ngữ, để người Việt Nam 
sớm có một nền quốc văn riêng biệt. 
Kế thừa được những thành tựu bước đầu của Đông 
Dương tạp chí, Nam Phong tạp chí của Phạm Quỳnh có 
điều kiện đi vào chiều sâu của mọi vấn đề, đặc biệt là 
những vấn đề lý luận, khoa học. Tác giả Đỗ Lai Thúy viết 
trên tạp chí Tia sáng “Với một sự phân tích rạch ròi, sâu 
sắc, với một cái nhìn nhiều dự phóng tương lai, Phạm 
Quỳnh đã là một trong những người đầu tiên cổ vũ và 
xây dựng nền quốc ngữ. Nam Phong dần dần chỉ còn là 
tạp chí quốc ngữ. Chữ quốc ngữ với sự giản tiện của nó 
đã làm báo chí phát triển, phổ cập hóa rất nhanh tư 
tưởng và tri thức. Rõ ràng đó là một công cụ hữu hiệu. 
Tuy nhiên, Phạm Quỳnh vẫn chủ trương phải học chữ 
Hán, phải tận dụng những chữ Hán trong tiếng Việt, nhất 
là các thuật ngữ, để làm phong phú tiếng Việt”.1 
1Đỗ Lai Thúy, Đọc lại tạp chí Nam Phong và Phạm Quỳnh -
ategoryID=41 
Trước khi chủ trương Nam Phong tạp chí, Phạm 
Quỳnh từng là một trong những cây bút xuất sắc ở Đông 
Dương tạp chí của Nguyễn Văn Vĩnh. Phạm Quỳnh và 
Nguyễn Văn Vĩnh luôn đồng ý trên tư tưởng và hành 
động là để phát huy chữ quốc ngữ trở thành một nền 
tảng văn hóa nước nhà. Ở Nam Phong số 67, tháng 1 
năm 1923, trong bài Làm văn, Phạm Quỳnh đã viết: 
Phạm Thị Hương 
30 
“Tôi còn nhớ năm sáu năm về trước, hồi tôi mới lập 
ra báo Nam Phong này, ngoài mấy anh em làm báo, 
không thấy mấy người làm văn quốc ngữ. Có lẽ không ai 
nghĩ đến rằng chữ quốc ngữ có thể làm thành văn 
chương được. Trước tôi, ông Nguyễn Văn Vĩnh từ hồi 
báo Đăng Cổ đã hết sức hô hào, ông thường nói “Hậu 
vận nước Nam hay dở thế nào là ở chữ quốc ngữ”. Vì 
ông với tôi trước sau vẫn có một chủ nghĩa là biết rằng ở 
nước ta chữ Nho không thể giữ được hết, chữ Tây không 
thể học được khắp, muốn dùng để phổ thông giáo dục 
cho quốc dân, duy chỉ có chữ quốc ngữ, nhưng muốn cho 
chữ quốc ngữ dùng được việc thì phải rèn tập cho mỗi 
ngày mỗi hay hơn lên. Bởi thế nên chúng tôi gia công 
gắng sức trong bao nhiêu năm không quản công phu khó 
nhọc, không quản có kẻ chê bai, chỉ ước ao có một điều 
là có ngày người mình cũng “làm văn” được như người, 
nghĩa là làm văn bằng tiếng mình, không phải mượn 
tiếng người. Ngày ấy có lẽ đã tới đây”. 
Và Phạm Quỳnh đã nỗ lực thực hiện điều ông hằng 
ấp ủ. Lối văn, con chữ trong mỗi tác phẩm của ông đều 
thể hiện ông đang đi tiên phong, cổ vũ cho nền văn học 
quốc ngữ sớm trưởng thành và văn chương nước Việt 
mau phong phú. “...Trong 17 năm chủ trương Nam 
Phong tạp chí, Phạm Quỳnh đã cho xây đắp nền móng 
quốc văn được vững vàng bằng những bài khảo cứu và 
bình luận rất công phu mà từ Bắc chí Nam người thức 
giả đều phải lưu tâm đến. Nhiều người có thể căn cứ vào 
những bài trong Nam Phong để bồi bổ cho cái sự học 
còn khiếm khuyết của mình” [3]. Hơn thế, Nam 
Phong tạp chí còn được coi là “bách khoa toàn thư về tri 
thức” đối với người Việt Nam thời bấy giờ. 
Với vốn hiểu biết sâu rộng, khả năng viết dồi dào, 
sức làm việc bền bỉ, sự nghiệp làm báo làm văn của 
Phạm Quỳnh đóng góp cho nền văn xuôi quốc ngữ Việt 
Nam những giá trị không thể phủ nhận. Ông là người 
tiếp nối trau dồi và phát triển chữ quốc ngữ vào đầu thế 
kỷ 20. Từ đây, báo chí tiếp tục hoàn thiện chữ quốc ngữ 
về chính tả, cú pháp, tách ngôn ngữ văn hóa khỏi lối văn 
chương biền ngẫu, đồng thời nâng lên cho trau chuốt 
hơn, chuẩn xác hơn văn đời thường. 
Trong một thời gian dài, Phạm Quỳnh bị coi là thân 
Pháp và là tay sai đắc lực của Pháp. Gần đây, ở Việt 
Nam bắt đầu có sự đánh giá công bằng hơn. Từ điển 
Văn học bộ mới (2004) coi ông là người có tinh thần 
dân tộc, ôm ấp một chủ nghĩa quốc gia theo xu hướng 
ôn hòa, lấy việc canh tân văn hóa để làm sống lại hồn 
nước. Rất nhiều tác phẩm của ông được xuất bản từ năm 
2000. Theo nhạc sĩ Phạm Tuyên - con trai của học giả 
Phạm Quỳnh, vào mùa thu năm 1945, Hồ Chí Minh đã 
nói với hai người chị của ông là Phạm Thị Giá và Phạm 
Thị Thức rằng: "Cụ Phạm là người của lịch sử, sẽ được 
lịch sử đánh giá lại sau này”. 
3. Kết luận 
Lý tưởng giáo dục và văn hóa, việc sớm thấy rõ sự 
tiện lợi, dễ học và công dụng của chữ quốc ngữ, sự kết 
hợp giữa truyền thống dân tộc và văn minh Phương Tây 
qua tư tưởng và việc làm chính là sự gặp gỡ đặc biệt của 
họ Trương, họ Nguyễn và họ Phạm. Họ đều vừa là nhà 
báo, nhà văn, dịch giả, xuất sắc. Dù văn nghiệp mỗi 
người có tính cách riêng và về mặt tư tưởng còn có 
những điều đáng bàn; song ba con người này đặc biệt 
gặp nhau ở ý thức trau dồi và phát huy chữ quốc ngữ. 
Họ nối tiếp nhau đưa chữ quốc ngữ đi vào cuộc sống, 
hoàn thiện, phổ cập, thống nhất, nâng cao chữ quốc ngữ, 
làm cho tiếng Việt thể hiện bằng chữ quốc ngữ trở thành 
một ngôn ngữ thống nhất đủ sức diễn đạt sáng tỏ, chuẩn 
xác, nhuần nhị mọi vấn đề của cuộc sống bình thường 
cũng như trong chính trị, triết học, văn học, khoa học, 
công nghệ hiện đại, làm nền móng vững chắc cho sự 
phát triển rực rỡ của ngôn ngữ dân tộc. 
Ở thời của các ông, việc phổ biến và phát triển chữ 
quốc ngữ gặp khó khăn vất vả trường kỳ bởi bước cản 
ngăn của cả lớp tân tiến và thủ cựu - người Tây học 
thích dùng Pháp văn, lớp sĩ phu còn tiếc thời vàng son 
của chữ Hán. Chính vì thế, công lao của họ càng đáng 
được chúng ta trân trọng. 
Mỗi bước phát triển chữ quốc ngữ cũng chính là 
những bước phát triển của nghề làm báo Việt Nam từng 
bước đến chuyên nghiệp. Trương Vĩnh Ký với Gia Định 
báo, Nguyễn Văn Vĩnh với Đông Dương tạp chí, Phạm 
Quỳnh với Nam Phong tạp chí được xem là những dấu 
mốc của lịch sử báo chí Việt Nam. Báo chí Việt Nam 
vinh dự là phương tiện đầu tiên truyền bá chữ quốc ngữ, 
sau đó mới đến văn học. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Đỗ Quang Hưng (2001), Lịch sử báo chí Việt Nam 
1865 - 1945, NXB ĐHQG Hà Nội. 
[2] Huỳnh Văn Tòng (2000), Lịch sử báo chí Việt Nam 
từ khởi thủy đến 1945, NXB TP. Hồ Chí Minh. 
[3] Vũ Ngọc Phan (1951), Nhà văn hiện đại, Quyển I, 
Tr.127, NXB Vĩnh Thịnh Hà Nội. 
 ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Xã hội, Nhân văn & Giáo dục, Tập 5, số 4A(2015),26-31 
 31 
[4] https://vi.wikipedia.org/wiki. 
VIETNAMESE JOURNALISTS WITH THE DIFFUSION AND DEVELOPMENT OF THE 
VIETNAMESE NATIONAL SCRIPT IN ITS INFANCY 
Abstract: After having been shaped for more than three centuries, the Vietnamese national script was merely confined to 
Christian churches and still unfamiliar to the Vietnamese people’s life. Its entry into life was not "opened up" until the birth of the first 
Vietnamese language newspaper. It could be said that the development and improvement of the national script in Vietnam was side 
by side with the formation and development of our country's journalism. Therefore, the very first contributors who brought the national 
script to life and bettered it was none other than the journalists of the time. Truong Vinh Ky, Nguyen Van Vinh and Pham Quynh were 
the typical Vietnam journalists who were instrumental in the diffusion and development of the Vietnamese national script by means of 
their own newspapers. 
Key words: the Vietnamese national script; the press; Truong Vinh Ky; Nguyen Van Vinh; Pham Quynh; the first Vietnamese 
language newspaper.