Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương 1: Cơ sở, quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh - Lê Thị Ngọc Hoa

ĐẠI HỌC KINH TẾ ĐÀ NẴNG
KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ
BỘ MÔN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Đà Nẵng_2018
CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH 
VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Giảng viên: ThS. LÊ THỊ NGỌC HOA
Chương I
KẾT CẤU BÀI GIẢNG
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ 
PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINHII
CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG 
HỒ CHÍ MINH
I
GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINHIII
Cơ sở hình thành
1. Cơ sở
khách quan
2. Nhân tố 
chủ quan
Cơ sở hình 
thành TTHCM
Cơ sở 
Khách quan
Nhân tố 
Chủ quan
Bối cảnh lịch sử
(cuối thế kỷ 19
đầu thế kỷ 20) 
Tiền đề lý luận
Bối cảnh lịch sử 
Việt Nam
Bối cảnh lịch sử
Thế giới
Giá trị truyền 
thống của
Dân tộc VN
Tinh hoa văn hóa
nhân loại
Chủ nghĩa 
Mác- lênin
Tài năng, trí tuệ
Nhân cách 
Đạo đức
a. Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh
* Bối cảnh lịch sử Việt Nam
Việt Nam trở thành thuộc địa của PhápNhà Nguyễn ký với Pháp
hiệp ước Patơnốt 1884
- Thực dân pháp tiến hành xâm lược và đặt ách 
đô hộ trên đất nước ta
Triều đình nhà Nguyễn đầu 
hàng thực dân Pháp
- Các phong trào yêu nước phát triển mạnh mẽ, nhưng đều thất bại
Chiếu Cần Vương Phan Bội Châu Phan Châu TrinhVua Hàm Nghi
Thực tiễn đất nước đã giúp Nguyễn 
Tất Thành có những bài học kinh 
nghiệm quý báu, làm hành trang 
cho Người trước khi ra đi tìm 
đường cứu nước.
Bến cảng Nhà Rồng – Nơi Nguyễn Tất Thành 
ra đi tìm đường cứu nước (6/1911)
* Bối cảnh thời đại
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền đã xác lập được sự 
thống trị của chúng trên phạm vi toàn thế giới
+ Thế giới xuất hiện thêm mâu thuẫn mới:
THUỘC ĐỊA ĐẾ QUỐC
+ Vấn đề thuộc địa trở thành vấn đề quốc tế lớn
F.EngelsC.Max V.I.Lênin
Các nhà khai sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin
+ Chủ nghĩa Mác – Lênin ra đời, phát triển sâu rộng và thâm nhập vào 
phong trào cách mạng thế giới 
=> Trở thành hệ tư tưởng tiên tiến của thời đại
- Năm 1917, cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi
Cung điện Mùa Đông Chiến hạm Rạng Đông
Hồ Chí Minh: Nhân dân An Nam muốn làm cách mạng phải đi theo 
Cách mạng Tháng Mười Nga
Kỷ nguyên mới đã mở ra 
Hồ Chí Minh: “Nhân dân An Nam muốn 
làm cách mệnh thì phải nhờ Đệ tam quốc tế”
- Năm 1919, Quốc tế Cộng sản ra đời
b) Những tiền đề tư tưởng – lý luận
Tiền đề 
tư tưởng - lý luận
Giá trị
Truyền thống
Dân tộc
Tinh hoa
Văn hóa
Nhân loại
Chủ nghĩa
Mác - Lênin
“Dân ta có một lòng nồng nàn yêu
nước. Đó là truyền thống quý báu
của ta từ xưa đến nay. Mỗi khi tổ
quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy
lại sôi nổi, nó kết thành một làn
sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó
lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó
khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán
nước và lũ cướp nước”
(Hồ Chí Minh toàn 
tập – Tập 6, tr.171)
- Thứ nhất, Chủ nghĩa yêu nước
* Giá trị truyền thống dân tộc
- Thứ hai, Tinh thần đoàn kết nhân nghĩa thủy chung, tương thân
tương ái
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn
Văn miếu Quốc Tử Giám
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
- Thứ ba, Truyền thống lạc quan yêu đời, cần cù dũng cảm thông minh,
ham học hỏi, quý trọng hiền tài
Khổng Tử
- Thứ nhất, Văn hóa phương Đông
* Tinh hoa văn hóa nhân loại
Nho giáo
ƯU ĐIỂM: Triết lý hành động,
tư tưởng nhập thế, hành
đạo, giúp đời, mong muốn
một xã hội bình trị (một xã
hội không sợ thiếu chỉ sợ
không công bằng), tư tưởng
trọng dân, đề cao văn hóa,
lễ giáo, đã tạo nên truyền
thống hiếu học, tu thân
dưỡng tính...
• HẠN CHẾ: Phân chia
xã hội thành đẳng
cấp, yêu cầu sự phục
tùng tuyệt đối của kẻ
dưới đối với người
trên (tam cương),
trọng nam khinh nữ,
coi khinh lao động
chân tay.
Chân gót sen
Phật giáo
- ƯU ĐIỂM: Tư tưởng vị
tha, từ bi hỉ xả, cứu khổ
cứu nạn, thương người như
thể thương thân; tinh thần
dân chủ bình đẳng chất
phác chống phân chia xã
hội thành đẳng cấp, chủ
trương sống có đạo đức,
trong sạch, giản dị chăm
làm điều thiện; đề cao lao
động, chống lười biếng;
chủ trương sống gắn bó với
dân với nước...
Lão giáo
- ƯU ĐIỂM: con người cần phải biết sống hòa hợp với tự
nhiên, không tham lam vượt quá khả năng của mình
- HẠN CHẾ: không dạy cho dân biết nhiều: “Không làm cho
dân sáng mà làm cho dân ngu”. Bởi hiểu biết càng nhiều thì
trí xảo càng nhiều, trí xảo càng nhiều thì ham muốn càng
nhiều, càng muốn tranh đoạt và xâm phạm lẫn nhau, trái với
đạo tự nhiên, con người càng “theo học thì càng phiền phức
mà theo đạo thì ngày càng bớt, bớt rồi lại bớt, bớt đến mức
vô vi”...
Theo Hồ Chí Minh: Học thuyết Tam dân có những
điểm phù hợp với điều kiện của nước ta
HỌC THUYẾT
TAM DÂN CỦA
TÔN TRUNG SƠN
DÂN TỘC
ĐỘC LẬP
DÂN QUYỀN 
TỰ DO DÂN SINHHẠNH PHÚC
Tôn Trung Sơn
Bìa bản tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ
Tượng nữ thần tự do – biểu tượng cho cuộc 
chiến tranh giành đôc lập của nhân dân Mỹ năm 
1776
* Văn hóa phương Tây
* Chủ nghĩa Mác - Lênin
F.EngelsK.Max V.I.Lenin
Chủ nghĩa Mác - Lênin cơ sở thế giới quan và phương pháp luận 
của tư tưởng Hồ Chí Minh
Chủ 
nghĩa 
Mác 
Lênin
Thế giới 
quan 
khoa học, 
nhân sinh 
quan cách 
mạng
Phương 
pháp duy 
vật biện 
chứng
Tư 
tưởng 
Hồ Chí 
Minh 
phát 
triển 
về chất
Tư tưởng 
Hồ Chí Minh 
thuộc hệ tư tưởng 
Mác - Lênin
Tính khoa học 
sâu sắc
Tính 
cách mạng 
triệt để
2. Nhân tố chủ quan
Phẩm chất cá 
nhân của Hồ 
Chí Minh
Tư duy 
độc lập, có 
đầu óc phê 
phán
Sự kết tinh 
trí tuệ-đạo 
đức- nhân 
cách 
Nghị lực 
phi thường
Có mục 
đích, lẽ 
sống cao 
thượng
Các giai đoạn trong quá trình 
hình thành và phát triển tư 
tưởng Hồ Chí Minh
1945 - 1969
Tiếp tục phát triển và hoàn thiện
1930 - 1945
Giữ vững quan điểm, kiên trì 
con đường đã xác định cho 
cách mạng Việt Nam
1921 - 1930
Hình thành tư tưởng 
cơ bản về CMVN
1911 - 1920
Tìm đường giải 
phóng dân tộc
Trưíc 1911
Hình thành 
tư tưởng yêu 
nước
Sông Lam – Núi Hồng
Người về thăm quê
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước 
và chí hướng cứu nước.
Hoàng Trù quê mẹ 
và làng Sen quê cha
QUÊ HƯƠNG NGHĨA TRỌNG TÌNH CAO
NĂM MƯƠI NĂM ẤY BIẾT BAO NHIÊU TÌNH
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng 
yêu nước và chí hướng cứu nước.
Tg
Cụ thân sinh
Nguyễn Sinh Sắc
(1862 – 1929)
Thân mẫu
Hoàng Thị Loan
(1868 1901)
Quê hương và gia đình
là cái nôi nuôi dưỡng
tư tưởng yêu nước và
chí hướng cách mạng
của Hồ Chí Minh
Nguyễn Sinh Cung lúc còn nhỏ 
thường được nghe cha và các 
bạn của ông bàn về thế sự 
Nguyễn Tất Thành khi học 
tại trường Quốc học Huế
Nguyễn Tất Thành tham gia 
phong trào chống thuế 
Trung Kỳ (1908)
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng 
yêu nước và chí hướng cứu nước.
Ngày 5/6/1911, tại bến cảng 
Nhà Rồng, người thanh niên 
yêu nước Nguyễn Tất Thành 
đã lên chiếc tàu buôn của 
Pháp (Latusơ Têrơvin) 
sang phương Tây
tìm đường cứu nước
2. Thời kỳ từ năm 1911 – 1920: Tìm thấy con đường cứu
nước, giải phóng dân tộc
Pháp 
(1911, 1917-1923)
Mỹ 
(1913)
Anh
(1913 - 1917)
Liên Xô
(1923 - 1924)
Trung Quốc(1924 –
1927, 1929 - 1933)
Hội nghị Véc-xây 
của các nước đồng 
minh thắng trận 
1919
Bản yêu sách 8 điểm của Nguyễn Ái 
Quốc gửi tới Hội nghị Véc-xây
Bản sơ thảo 
lần thứ nhất
NHỮNG 
LUẬN CƯƠNG 
VỀ CÁC VẤN ĐỀ 
DÂN TỘC VÀ 
THUỘC ĐỊA
V.I. LÊNIN
Lªnin vµ t¸c phÈm th«ng qua t¹i ®¹i héi II cña Quốc tế Cộng sản (1920) 
®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t tëng của Nguyễn Ái Quốc
Nguyễn Ái Quốc tại đại hội Tua 
tháng 12 năm 1920 
6/1911 1917 1919 7/1920 12/1920 Thời gian
Mức độ
4 CHUẨN BỊ
TRUYỀN 
BÁ LÝ 
LUẬN CỦA
CHỦ
NGHĨA
MÁC - LÊNIN
CHUẨN BỊ
VỀ TỔ 
CHỨC VÀ
CÁN BỘ
CHUẨN BỊ
VỀ TƯ
TƯỞNG
VÀ
CHÍNH TRỊ
TRIỆU TẬP
HỘI NGHỊ
THÀNH
LẬP ĐẢNG
3. Thời kỳ từ năm 1921 – 1930: Hình thành cơ bản tư tưởng
về cách mạng Việt Nam
Báo “Người cùng khổ” (1922) Bìa cuốn Bản án chế độ thực dân Pháp (1925)
* TRUYỀN BÁ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
Cộng sản đoàn (2/1925)
Tâm tâm xã (1923)
Hội Việt Nam cách mạng thanh niên (6/1925)
“Là quả trứng mà ở 
đó sẽ nở ra con 
chim non cộng 
sản”
N
g
* CHUẨN BỊ VỀ TỔ CHỨC VÀ CÁN BỘ
Bìa cuốn Đường 
kách mệnh
Ngưêi më c¸c líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ t¹i Qu¶ng Ch©u
(Trung Quèc)
NguyÔn Ái Quèc Lª Hång S¬n Hå Tïng MËu
Bià cuốn Đường 
kách mệnh
Chánh cương 
vắn tắt của Đảng
Văn kiện Đảng, T2
* CHUẨN BỊ VỀ TƯ TƯỞNG VÀ CHÍNH TRỊ
CN Mác – Lênin đã thâm nhập vào VN 
Đường kách mệnh
Bản án chế độ TD Pháp
Viết cho báo Sự thật, TC thư tín QT
Trưởng tiểu ban NC TĐịa
Báo Người cùng khổ
1920 1921 1922 1923 1925 1927 1929 Thời gian
Nhµ ngôc Victoria ë Hång K«ng, n¬i Ngêi bÞ giam (1931 – 1933) vµ 
NguyÔn ¸i Quèc khi võa ra khái nhµ tï
4. Thời kỳ từ 1930 – 1945: Thời kỳ vượt qua thử thách, kiên trì giữ
vững lập trường cách mạng
28.1.1941, NguyÔn ¸i Quèc ®Æt ch©n tíi biªn giíi nước ta 
ë cét mèc 108 t¹i Hµ Qu¶ng, Cao B»ng sau 30 năm xa c¸ch
Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập 
sáng ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình, 
khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa
- Hå ChÝ Minh toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ 
quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.4, tr. 480 -
5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục
phát triển, hoàn thiện.
5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh 
tiếp tục phát triển, hoàn thiện.
Lớp bình dân học vụ
Tổng tuyển cử
“Hũ gạo tiết kiệm”
5 Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp 
tục phát triển, hoàn thiện.
Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (19/12/1946)
- Hå ChÝ Minh toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ 
quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.4, tr. 480 -
III. Giá trị của Tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con đường 
giải phóng và phát triển dân tộc
- Là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam
- Là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của 
cách mạng Việt Nam
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh đối với sự phát triển của thế
giới
- Phản ánh khát vọng thời đại
- Tìm ra các giải pháp đấu tranh giải phóng loài người
- Cổ vũ các dân tộc đấu tranh vì mục tiêu cao cả