Bài giảng Triết học - Chương 6: Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật

Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
6.1. KHÁI LƢỢC VỀ PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC
? Phân biệt "khái niệm" với "phạm trù".
 6.1.1. Về khái niệm
Nghĩa thông thƣờng: sản phẩm của tƣ duy, phản ánh 
 khái quát sự vật, hiện tƣợng hoặc nhóm sự vật, hiện 
 tƣợng và mối liên hệ giữa chúng.
Nghĩa triết học: phản ánh những mặt, thuộc tính, quan 
 hệ bản chất, phổ biến của các sự vật, hiện tƣợng 
 thuộc một phạm vi nhất định của hiện thực.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 6.1.2. Về phạm trù
Phạm trù là khái niệm chung nhất, có ngoại diên rộng 
 nhất
Mỗi khoa học cụ thể có một hệ thống phạm trù, khái 
 niệm của mình.
(Sinh học: di truyền, biến dị. Kinh tế học: hàng hóa.)
Hệ thống phạm trù triết học là rộng nhất, chung nhất.
Phạm trù triết học > phạm trù khoa học cụ thể > khái 
 niệm.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 6.1.3. Về cặp phạm trù triết học
Các phạm trù triết học thƣờng đi thành đôi một (cặp), 
 có quan hệ biện chứng.
> cặp phạm trù.
Hiện CNDV thừa nhận có 6 cặp phạm trù triết học.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
6.2. CÁI RIÊNG, CÁI CHUNG VÀ CÁI ĐƠN NHẤT
 6.2.1. Khái niệm
Ví dụ.
Cái riêng: một sự vật, hiện tƣợng, qúa trình riêng lẻ 
 nhất định.
Ví dụ.
Cái chung: những mặt, những thuộc tính chung đƣợc 
 lặp lại trong nhiều sự vật, hiện tƣợng, qúa trình khác.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
Ví dụ.
Cái đơn nhất: những nét, những mặt, những thuộc tính 
 chỉ có ở một kết cấu vật chất nhất định.
Bàn luận: 
- Cái chung, khái niệm- có hay không?
- Cái riêng, có hay không?
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 6.2.2. Mối quan hệ biện chứng cái riêng, cái 
 chung, cái đơn nhất
Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái 
 riêng mà biểu hiện.
Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đƣa đến cái 
 chung.
Cái chung là một bộ phận của cái riêng, còn cái riêng 
 không gia nhập hết vào cái chung.
Trong những điều kiện nhất định, cái đơn nhất có thể 
 biến thành cái chung và ngƣợc lại.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 6.2.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
Chỉ có thể tìm cái chung trong cái riêng, để tìm cái 
 chung phải xuất phát từ nhiều cái riêng.
Bất cứ cái chung nào cũng tồn tại trong cái riêng nhƣng 
 đã đƣợc cải biến, vì thế khi áp dụng cái chung vào 
 từng trƣờng hợp riêng cần đƣợc cá biệt hóa.
Để giải quyết những vấn đề riêng, phải giải quyết 
 những vấn đề chung có tính lý luận.
Nếu cái đơn nhất có lợi > cái chung. Cái chung không 
 mong muốn > cái đơn nhất.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
6.3. NGUYÊN NHÂN VÀ KẾT QỦA
 6.3.1. Khái niệm
Ví dụ.
Nguyên nhân: tƣơng tác giữa các mặt trong một sự vật 
 hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra những biến đổi 
 nhất định.
Kết qủa: những biến đổi xuất hiện do sự tác động lẫn 
 nhau của các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự 
 vật với nhau.
Tính khách quan, tính phổ biến, tính tất yếu.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 6.3.2. Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên 
 nhân và kết qủa
Nguyên nhân sinh ra kết qủa, nguyên nhân luôn có 
 trƣớc, kết qủa xuất hiện sau.
Sau khi xuất hiện, kết qủa có ảnh hƣởng ngƣợc trở lại 
 đối với nguyên nhân.
Kết qủa có thể trở thành nguyên nhân tiếp theo (chuỗi 
 quan hệ nhân qủa).
Phân loại nguyên nhân: bên trong-bên ngoài, chủ yếu-
 thứ yếu, khách quan-chủ quan.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
6.3.3. Một số kết luận về mặt phương pháp luận
Mọi hiện tƣợng đều có nguyên nhân, có thể phát hiện 
 hay chƣa phát hiện đƣợc. Chỉ có thể tìm nguyên 
 nhân trong chính hiện tƣợng.
Khi tìm nguyên nhân > tìm những yếu tố, những mối 
 liên hệ trƣớc khi hiện tƣợng xuất hiện. Kết qủa là dấu 
 hiệu đặc trƣng để tìm nguyên nhân.
Một nguyên nhân có thể sinh ra nhiều kết qủa, một kết 
 qủa có thể từ nhiều nguyên nhân.
Tác động nguyên nhân > kết qủa biến đổi.
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
Chƣơng 6
CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN 
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT