Bài giảng Nhập môn về lập trình - Chương 5: Vòng lặp while/do-while/for

 Chương 5 
 Vòng lặp 
 while / do-while / for 
 Presenter: 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 1 
 Learning outcomes 
 L.O.3.1 – Liệt kê được các kiểu điều khiển và vẽ sơ đồ mô 
 tả chúng. 
 L.O.3.2 – Mô tả được được nguyên tắc kết hợp các kiểu 
 điều khiển để mô tả các giải thuật. 
 L.O.3.3 – Hiện thực được các kiểu điều khiển bằng ngôn 
 ngữ C. 
 L.O.3.4 – Sử dụng các cấu trúc điều khiển để giải quyết bài 
 toán thực tế. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 2 
 Vòng lặp là gì ? 
  Vòng lặp là các phát biểu điều khiển dùng để thực hiện 
 một công việc nhiều lần. 
  Các phát biểu thực hiện công việc trong vòng lặp gọi là 
 thân vòng lặp. 
  Một vòng lặp thường có các phần :
 • Khởi động vòng lặp. 
 • Thân vòng lặp. 
 • Điều khiển vòng lặp. 
  Có thể phân loại vòng lặp theo các tiêu chuẩn sau : 
 • Điều kiện : đi trước hoặc đi sau. 
 • Số lần lặp : biết trước hoặc không biết trước. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 3 
 Vòng lặp 
 Phân loại 
  VC++ cho phép sử dụng 3 loại vòng lặp với cú pháp như 
 sau: 
 • Vòng lặp while 
 while (condition) statement; 
 • Vòng lặp do 
 do statement while (condition); 
 • Vòng lặp for 
 for (initopt ; condopt ; loopopt ) statement; 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 4 
 Vòng lặp while 
 Cú pháp : while (condition) statement 
 Nghĩa là : trong khi điều kiện condition còn đúng thì làm 
 phát biểu statement. 
 • condition là biểu thức luận lý điều khiển vòng lặp: 
  Đúng thì lặp. 
  Sai thì kết thúc. 
 • statement có thể là phát biểu ghép { ... }. 
 Vòng lặp while là vòng lặp cóđiều kiện đi trước và số lần 
 lặp không biết trước. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 5 
 Vòng lặp while 
 Lưu đồ vận hành 
 Điều kiện đi trước 
 Sai 
 condition 
 Đúng 
 Statement 
 Kết thúc lặp 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 6 
 Vòng lặp while 
 Ví dụ 
  Tính tổng các số nguyên S = 1 + 2 + 3 + ... + n 
  Để có thể sử dụng vòng lặp, ta cần đưa công thức tính 
 dãy về dạng “từng bước”: S(n) = G[S(n-1)] 
  Theo dạng này, muốn tính giá trị bước thứ n, phải có giá 
 trị bước thứ (n-1). 
  Xuất phát của vòng lặp là từ bước n=0. 
  Ta có thể viết lại tổng trên như sau: 
 S(n) = 1 + 2 + 3 + ... + (n-1) + n (1) 
 mặt khác ta cũng có: 
 S(n-1) = 1 + 2 + ... + (n-2) + (n-1) (2) 
 Vậy, từ (1) và (2) ta suy ra: 
 S(n) = S(n-1) + n (3) 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 7 
 Vòng lặp while 
 Ví dụ 
  Để xác định giá trịban đầu, từ( 1) ta có: 
 S(1) = 1 (4) 
 từ (3) ta có: 
 S(1) = S(0) + 1 (5) 
 Do đó, có thể suy ra S(0)=0. 
  Để dùng vòng lặp tính công thức (3), ta thay n bằng biến 
 đếm i (với i = 1  n) 
  Từ đó, ta có các dữ kiện về vòng lặp như sau: 
 • Khởi động: S=0, i=1 
 • Thân vòng lặp: S=S+i, i=i+1 
 • Điều khiển vòng lặp while: i <= n (trong khi i chưa bằng n 
 thì vẫn lặp) 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 8 
 Vòng lặp while 
 Ví dụ 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 9 
 Vòng lặp do-while 
 Cú pháp và vận hành 
 Cú pháp : do statement while (condition) ; 
 Nghĩa là : làm phát biểu statement trước 1 lần, sau đó xét 
 điều kiện condition, nếu đúng thì lặp, sai kết thúc. 
 • condition là biểu thức cho kết quả đúng/sai, đúng thì lặp, sai thì kết 
 thúc. 
 • statement có thể là phát biểu ghép { ... }. 
 Vòng lặp do-while là vòng lặp có điều kiện đi sau và số lần 
 lặp không biết trước. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 10 
 Vòng lặp do-while 
 Lưu đồ vận hành 
 Statement 
 Điều kiện đi sau 
 Sai 
 condition 
 Đúng 
 Kết thúc lặp 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 11 
 Vòng lặp do-while 
 Ví dụ tính giai thừa 
  Tính giai thừa gt = 1 * 2 * 3 * ... * n 
  Đưa về dạng lặp: gt(n)=gt(n-1)*n 
  Từ đó, ta có thể xác định các dữ kiện vòng lặp như sau: 
 • Khởi động: 
 gt=1 i=1 
 • Thân: 
 gt=gt*i 
 i=i+1 
 • Kiều kiện lặp: 
 (i<=n) 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 12 
 Vòng lặp do-while 
 Code ví dụ tính giai thừa 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 13 
 Vòng lặp for 
 Cú pháp và vận hành 
 Cú pháp : for (initopt ; condopt ; loopopt ) statement 
 Nghĩa là : làm phát biểu statement trong khi điều kiện 
 condopt còn đúng. 
 • initopt : là phát biểu khởi động vòng lặp. 
 • condopt : là biểu thức luận lý quyết định lặp hay dừng. 
 • loopopt : là phát biểu điều khiển vòng lặp. 
 • statement : có thể là phát biểu ghép. 
 Vòng lặp for cho phép thực hiện vòng lặp có số lần lặp biết 
 trước nếu dùng các dạng sau : 
 for (đếm=cậndưới; đếm<=cậntrên ; tăng đếm ) statement 
 for (đếm=cậntrên; đếm>=cậndưới ; giảm đếm ) statement 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 14 
 Vòng lặp for 
 Lưu đồ vận hành 
 Initopt 
 Điều kiện đi trước 
 Sai 
 condopt 
 Đúng 
 Kết thúc lặp 
 Statement 
 loopopt 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 15 
 Vòng lặp for 
 Ví dụ sắp thứ tự dãy 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 16 
 Vòng lặp for 
 Nhập trịban đầu và xử lý dãy 
  Một trong những ứng dụng phổ biến của for là dùng để xử 
 lý các vấn đề liên quan đến dãy (array). 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 17 
 Vòng lặp for 
 Vòng lặp lồng nhau 
  Dùng 2 vòng for lồng nhau để nhập ma trận. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 18 
 Vòng lặp for 
 In ma trận 
  Dùng 2 vòng for lồng nhau để in ma trận. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 19 
 Vòng lặp for 
 Tính tổng ma trận 
  Dùng 2 vòng for lồng nhau để tính tổng 2 ma trận. 
Nhập môn về lập trình (C5) Slide 20