Bài giảng Nguyên lý kế toán - Chương 4: Tài khoản kế toán và ghi sổ kép

2. Các loại tài khoản 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
- Tài khoản loại tài sản: Ký hiệu đầu 1 hoặc 2 
- Tài khoản loại nợ phải trả: Ký hiệu đầu 3 
- Tài khoản loại vốn chủ sở hữu: Ký hiệu đầu 4 
- Tài khoản loại doanh thu: Ký hiệu đầu 5 
- Tài khoản loại chi phí: Ký hiệu đầu 6 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
- Tài khoản loại thu nhập khác: Ký hiệu đầu 7 
- Tài khoản loại chi phí khác: Ký hiệu đầu 8 
- Tài khoản loại xác định kết quả kinh doanh: Ký hiệu đầu 9 
Ghi chú : Xem danh mục tài khoản giáo trình trang 102 - 108. 
4.1.3. Mối quan hệ TK cấp 1 và TK chi tiết cấp 2, cấp 3, cấp 4 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
- Tài khoản cấp 1 ( 3 số) phản ảnh tổng quát số hiện có và biến động của TS , NPT, VCSH, DT, TN và CP 
- Tài khoản cấp 2 (4 số), cấp 3 (5 số) phản ảnh chi tiết, cụ thể nội dung của tài khoản cấp 1 
Ví dụ: Tiền mặt 111 – cấp 1, theo dõi chi tiết tiền ta có: 
 + Tiền VN 1111 – cấp 2 
 + Ngoại tệ 1112 – cấp 2 
 + Vàng tiền tệ 1113 – cấp 2 
4.1.4. Kết cấu 
Sự vận động của đối tượng kế toán là sự vận động của 2 mặt đối lập. 
Tiền mặt : thu, chi 
NVL : nhập, xuất 
Vay : vay và trả nợ vay 
	 Tài khoản kết cấu gồm 2 bên : 
- Bên trái gọi là Bên Nợ 
- Bên phải gọi là bên Có. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Sổ cáiTài khoản.Số hiệu : . 
Ngaøy thaùng ghi soå 
Chöùng Từ 
Dieãn giaûi 
Trang soå NKC 
Soá hieäu TK đối ứng 
Soá phaùt sinh 
Số hieäu 
Ngaøy thaùng 
Nợ 
Coù 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
SDÑK 
Coäng SPS 
SDCK 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Kết cấu 
Để đơn giản trong việc học tập, trao đổi, tài khoản được ký hiệu dưới hình thức chữ T 
Tên hoặc số hiệu TK 
Nợ 
Có 
Cộng số PS 
Cộng số PS 
Số dư đầu kỳ (bên nợ hoặc bên có hoặc không có) 
Số PS có 
Soá PS Nôï 
Số dư cuối kỳ (bên nợ hoặc bên có hoặc không có) 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.1.5. Nguyên tắc ghi chép 
a. Tài khoản tài sản (L1+L2): 
SDCK(N) = SDĐK(N) + SPS tăng (N) – SPS giảm (C) 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
TK 
C ó 
N ợ 
Số dư đầu kỳ xxx 
Số dư cuối kỳ xxx 
Số phát sinhxxx 
Số phát sinhxxx 
Ví dụ 
Ngaøy 01/01/N, tieàn maët toàn quyõ 25 tr, trong thaùng 01/N coù taøi lieäu sau : 
- Ngaøy 02/01, thu tieàn baùn haøng 15 tr; 
- Ngaøy 05/01, chi mua nguyeân vaät lieäu 17 tr; 
- Ngaøy 10/01, chi traû ngöôøi baùn 12 tr; 
- Ngaøy 20/01, ngöôøi mua traû tieàn 13 tr. 
=> Ghi vaøo TK tieàn maët? 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
b. Tài khoản nguồn vốn (L3+L4): 
SDCK(C) = SDĐK(C) + SPS tăng (C) – SPS giảm (N) 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
TK 
C ó 
N ợ 
Số dư đầu kỳ xxx 
Số dư cuối kỳ xxx 
Số phát sinhxxx 
Số phát sinhxxx 
Ví dụ 
Vay ngaén haïn toàn ñaàu kyø ngaøy 01/01/N laø 120 tr, trong thaùng 01/N coù taøi lieäu sau : 
- Ngaøy 02/01, vay ngaén haïn mua vaät tö 150 tr; 
- Ngaøy 07/01, vay ngaén haïn traû löông 100 tr; 
- Ngaøy 31/01, chi tieàn maët traû nôï vay ngaén haïn 120 tr; 
=> Ghi vaøo TK 341? 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
c. Tài khoản doanh thu và thu nhập (L5+L7): 
Tài khoản này không có số dư cuối kỳ 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
TK 
C ó 
N ợ 
Số phát sinh xxx 
Số phát sinh xxx 
Kết chuyển 
Ví dụ 
Coù tình hình baùn haøng thaùng 01/N nhö sau : 
- Ngaøy 02/01, baùn haøng chöa thu tieàn 120 tr; 
- Ngaøy 12/01, baùn haøng thu tieàn maët 15 tr; 
- Ngaøy 31/01, keát chuyeån doanh thu baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï. 
=> Ghi vaøo TK doanh thu baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï? 
d. Tài khoản chi phí ( L6+L8): 
Tài khoản này không có số dư cuối kỳ 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
TK 
C ó 
N ợ 
Số phát sinh xxx 
Số phát sinh xxx 
Kết chuyển 
Ví dụ 
Coù tình hình chi phí quaûn lyù doanh nghieäp thaùng 01/N nhö sau : 
Ngaøy 02/01, chi tieàn maët mua VPP 10 tr, duøng trực tiếp cho phoøng keá toaùn; 
Ngaøy 12/01, chi tieàn maët traû tieàn ñieän, nöôùc, ñieän thoaïi khoái vaên phoøng 12 tr; 
- Ngaøy 31/01, phaûi traû löông khoái vaên phoøng 60 tr; 
- Ngaøy 31/01, keát chuyeån chi phí QLDN ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh. 
=> Ghi vaøo TK chi phí QLDN? 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
e. Tài khoản xác định kết quả kinh doanh ( L9): 
TK 
C ó 
N ợ 
- K/c doanh thu và thu nhập; 
- K/c lỗ 
Tài khoản này không có số dư cuối kỳ 
- K/c chi phí; 
- K/c lãi 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ 
Cuoái thaùng 01/N, keát chuyeån doanh thu, chi phí ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh nhö sau : 
- Doanh thu thuaàn töø baùn haøng 100 tr. 
- GVHB : 70 tr. 
- Doanh thu HÑTC : 12 tr; Chi phí TC : 9 tr. 
- Thu nhaäp khaùc : 5 tr; Chi phí khaùc : 7 tr. 
- Chi phí baùn haøng : 4 tr. 
- Chi phí QLDN : 6 tr 
- K/c laõi (loã) cuoái thaùng. 
=> Ghi vaøo TK xaùc ñònh KQKD? 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.2. Ghi sổ kép 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.2.1. Sổ kế toán 
Sổ kế toán dùng để ghi chép, hệ thống và lưu giữ toàn bộ các nghiệp vụ kinh tế, tài chính đã phát sinh có liên quan đến doanh nghiệp 
Đơn vị chỉ có một hệ thống sổ kế toán duy nhất cho kỳ kế toán. 
Sổ kế toán 
Sổ tổng hợp 
Sổ, thẻ kế toán chi tiết 
Sổ nhật ký 
Sổ cái 
Ghi chép NV theo trình tự thời gian và quan hệ đối ứng các tài khoản (ngày, tháng, chứng từ, nội dung, số tiền) 
Ghi chép NV theo tài khoản kế toán (ngày, tháng, chứng từ, nội dung, số tiền) 
Ghi chép NV liên quan các đối tượng cần theo dõi chi tiết theo yêu cầu quản lý của DN 
Đơn vị tự xây dựng hình thức kế toán để áp dụng phù hợp với đặc thù đơn vị gồm: biểu mẫu, trình tự, phương pháp ghi sổ, mối quan hệ giữa các sổ nhưng phải đảm bảo thông tin theo qui định. Nếu không xây dựng được thì áp dụng hình thức theo thông tư 200 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Nhaät kyù chung 
Chöùng töø keá toaùn 
Soå Nhaät kyù ñaëc bieät 
Soå Nhaät kyù chung 
Soå, Theû keá toaùn chi tieát 
Soå caùi 
Baûng caân ñoái soá phaùt sinh 
Baûng Toång hôïp chi tieát 
Ghi chuù: 
 + Ghi haøng ngaøy 
 + Ghi cuoái kyø 
 + Quan heä kieåm tra ñoái chieáu 
Baùo caùo taøi chính 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Nhaät kyù soå caùi 
Soå quyõ 
Soå/theû keá toaùn chi tieát 
Baûng toång hôïp chi tieát 
Nhaät kyù Soå caùi 
Chöùng töø keá toaùn 
Baûng toång hôïp chöùng töø keá toaùn cuøng loaïi 
Ghi chuù: 
 + Ghi haøng ngaøy 
 + Ghi cuoái kyø 
 + Quan heä kieåm tra ñoái chieáu 
Baùo caùo taøi chính 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Chöùng töø ghi soå 
Chöùng töø keá toaùn 
Baùo caùo taøi chính 
Soå ñaêng kyù chöùng töø ghi soå 
Soå quyõ 
Soå/Theû keá toaùn chi tieát 
Chöùng töø ghi soå 
Soå caùi 
Baûng toång hôïp chi tieát 
Baûng caân ñoái phaùt sinh 
Baûng toång hôïp chöùng töø cuøng loaïi 
Ghi chuù: 
 + Ghi haøng ngaøy 
 + Ghi cuoái kyø 
 + Quan heä kieåm tra ñoái chieáu 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Nhaät kyù - Chöùng töø 
Chöùng töø keá toaùn vaø caùc Baûng phaân boå 
Nhaät kyù chöùng töø 
Baûng keâ 
Soå/Theû keá toaùn chi tieát 
Soå caùi 
Baùo caùo taøi chính 
Baûng toång hôïp chi tieát 
Ghi chuù: 
 + Ghi haøng ngaøy 
 + Ghi cuoái kyø 
 + Quan heä kieåm tra ñoái chieáu 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.2.2. Ghi sổ kép 
Ví dụ : 
Rút TGNH về quỹ TM 100 tr. 
Mua NVL chưa trả tiền người bán 50 tr. 
Y/c Phân tích 2 nghiệp vụ trên ? 
4.2.2.1. Khái niệm 
- Là phương pháp kế toán phản ánh các nghiệp vụ kinh tế tài chính phát sinh v ào ít nhất hai TK kế toán liên quan . 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
- Ít nhất một tài khoản ghi nợ và một tài khoản ghi có. 
- Phương trình kế toán luôn được đảm bảo. 
4.2.2.2. Áp dụng ghi sổ kép: Định khoản kế toán 
Khi NVKT phát sinh phải xác định TK nào ghi Nợ, TK nào ghi Có với số tiền bao nhiêu => gọi là định khoản kế toán 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ghi sổ kép được cụ thể hoá thông qua việc định khoản các nghiệp vụ kế toán 
Các bước định khoản 
B1-Xác định chi tiết đối tượng kế toán 
B2- Xem xét chi tiết đối tượng kế toán thuộc loại TK nào 
B3-Xác định sự tăng, giảm của đối tượng kế toán 
B4- Tra cứu số hiệu TK và dựa vào nguyên tắc ghi chép để định khoản 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ: mua NVL trả bằng TM 15 tr 
B1 
Đối tượng kế toán liên quan là NVL và tiền mặt 
B2 
Cả NVL và TM thuộc loại TK tài sản 
B3 
NVL tăng 15 tr 
TM giảm 15 tr 
B4 
NVL tăng -> Ghi Nợ TK 152 
TM giảm -> Ghi Có TK 111 
KQ : Nợ TK 152 : 15 tr 
	Có TK 111 : 15 tr 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ 
Chuyển khoản trả nợ người bán 150 tr. 
Vay ngắn hạn ngân hàng trả lương CBNV 200 tr. 
Mua NVL nhập kho chưa trả tiền người bán 100 tr. 
Nhà nước cấp vốn kinh doanh cho DN 1 TSCĐHH trị giá 300 tr. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Nhận xét 
- Khi moät NVKT phaùt sinh coù lieân quan ñeán hai taøi khoaûn, neáu moät trong hai taøi khoaûn ñaõ ghi Nôï thì taøi khoaûn coøn laïi phaûi ghi Coù vaø ngöôïc laïi. Quan heä Nôï - Coù giöõa hai taøi khoaûn trong cuøng moät NVKT goïi laø quan heä ñoái öùng taøi khoaûn. Quan heä naøy coù theå môû roäng cho ba taøi khoaûn trôû leân. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Các loại định khoản: 
ĐK 
giản đơn 
Đ ịnh khoản liên quan đến 2 TK. 
ĐK 
Phức tạp 
Đ ịnh khoản liên quan đến ít nhất 3 TK trở lên. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ 
Định khoản giản đơn 
Định khoản phức tạp 
Mua NVL chưa trả tiền người bán 50 tr. 
Thanh toán cho người bán bằng CK 50 tr. 
Dùng LNCPP bổ sung NVKD 30 tr. 
Mua NVL 100 tr, trong đó trả bằng CK 60 tr, nợ lại người bán 40 tr. 
Trả nợ người bán 20 tr bằng CK, 20 tr bằng TM. 
Trích lập quỹ KTPL: 30 tr, Quỹ ĐTPT: 40 tr từ LNCPP. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Nhận xét 
ĐK phức tạp chẳng qua là sự gộp lại của nhiều ĐK giản đơn. 
Số tiền ghi Nợ luôn bằng số tiền ghi Có của các TK đối ứng, do đó : 
Tổng PS Nợ các TK 
Tổng PS Có các TK 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví vụ 
 Coù soá lieäu lieân quan ñeán taøi khoaûn “Tieàn maët” trong thaùng 1/N cuûa doanh nghieäp A nhö sau: (ñôn vò tính: ñ) 
Soá dö ñaàu thaùng: 20.000.000. Trong thaùng phaùt sinh caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan ñeán tieàn maët nhö sau: 
( 1) Ruùt TGNH veà nhaäp quyõ TM 15.000.000 theo chöùng töø nhaäp quyõ tieàn maët laø PT 01/01 ngaøy 2/1/N. 
( 2) Khaùch haøng traû nôï cho doanh nghieäp baèng tieàn maët 10.000.000 theo phieáu thu PT02/01 ngaøy 5/1/N. 
( 3) Chi tieàn maët mua nguyeân vaät lieäu 20.000.000 theo phieáu chi PC 01/01 ngaøy 7/1/N . 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ 
(4) Baùn haøng thu ngay baèng tieàn maët 15.000.000 theo phieáu thu PT 03/01 ngaøy 10/1/N. 
( 5) Chi taïm öùng löông ñôït 1 cho caùn boä coâng nhaân vieân 15.000.000 theo phieáu chi PC 02/01 ngaøy 15/1/N. 
( 6) Chi tieàn maët traû nôï cho ngöôøi baùn 15.000.000 theo phieáu chi PC 03/01 ngaøy 17/1/N. 
( 7) Baùn haøng thu ngay baèng tieàn maët 20.000.000 theo phieáu thu PT 04/01 ngaøy 23/1/N. 
( 8) Chi tieàn maët mua vaên phoøng phaåm 2.000.000 duøng tröïc tieáp boä phaän keá toan, theo phieáu chi PC 04/01 ngaøy 25/1/N. 
( 9) Chi tieàn maët traû tieàn ñieän cho vaên phoøng 2.500.000 theo phieáu chi PC 05/01 ngaøy 28/1/N. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ 
(10) Chi tieàn maët thanh toaùn löông ñôït 2 thaùng 1/N cho coâng nhaân vieân 25.000.000 theo phieáu chi PC 06/01 ngaøy 31/1/N. 
Yeâu caàu : 
- Ñònh khoaûn caùc NVKT neâu treân. 
- Ghi vaøo soå caùi TK 111 – Tieàn maët. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Sổ cái TK tiền mặtSố hiệu : 111 
Ngaøy thaùng ghi soå 
Chöùng Từ 
Dieãn giaûi 
Trang soå NKC 
Soá hieäu TK dö 
soá phaùt sinh 
Số hieäu 
Ngaøy thaùng 
Nợ 
Coù 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
SDÑK 
20.000.000 
2/1/N 
PT 01 
2/1/N 
Ruùt TGNH veà quyõ TM 
x 
112 
15.000.000 
. 
Coäng SPS 
60.000.000 
79.500.000 
SDCK 
500.000 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.2.3. Vận dụng phương pháp tài khoản kế toán và ghi sổ kép 
Sinh viên đọc giáo trình từ trang 116 đến 150 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.3. Mối quan hệ giữa tài khoản kế toán với Bảng CĐKT và Báo cáo KQHĐKD 
* Giữa TK và BCĐKT 
+ Ñaàu kyø, caên cöù vaøo Baûng CĐKT cuoái kyø tröôùc vaø danh muïc soå keá toaùn ñeå môû caùc taøi khoaûn töông öùng cho kyø naøy. Soá dö ñaàu kyø cuûa caùc taøi khoaûn ñöôïc laáy töø Baûng caân ñoái keá toaùn cuoái kyø tröôùc. 
+ Cuoái kyø, laáy soá dö cuoái kyø cuûa caùc taøi khoaûn laøm cô sôû laäp Baûng CĐKT môùi cho cuoái kyø naøy (Tk loại 1,2,3,4). 
* Giữa TK và BCKQKD 
+ Cùng đối tượng phản ánh là tình hình kết quả kinh doanh của DN. 
+ Tài khoản là nguồn gốc số liệu để lập BCKQKD (căn cứ số PS tài khoản từ Loại 5 đến loại 9 để lập BCKQKD). 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Ví dụ: Xem giáo trình trang 150 đến 151 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
4.4. Một số các tài khoản kế toán đặc biệt trong hệ thống tài khoản kế toán 
4.4.1. Nhóm tài khoản dùng để điều chỉnh giảm giá trị của tài sản 
- Kết cấu ngược với các tài khoản tài sản 
- Vẫn được trình bày tại tài sản trên Bảng cân đối kế toán, nhưng ghi bằng số âm, bằng cách (.) 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Tài khoản 214 – Hao mòn tài sản cố định: ghi số âm trên bảng CĐKT 
TK214 
C ó 
N ợ 
PS Nợ: xxx 
PS Có: xxx 
Số dư cuối kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Ví dụ: tính khấu hao TSCĐ sử dụng ở bộ phận sản xuất 10.000.000 đồng 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Tài khoản 229 – Dự phòng tổn thất tài sản: ghi số âm trên bảng CĐKT 
TK229 
C ó 
N ợ 
PS Nợ: xxx 
PS Có: xxx 
Số dư cuối kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Ví dụ: Trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho 10.000.000 đồng 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Tài khoản 419 – Cổ phiếu quỹ: ghi số âm trên bảng CĐKT 
4.4.2. Nhóm tài khoản dùng để điều chỉnh giảm nguồn vốn 
Số dư cuối kỳ: xxx 
TK419 
C ó 
N ợ 
PS Nợ: xxx 
PS Có: xxx 
Ví dụ: Mua lại 10 CP do công ty phát hành, giá mua 10.000đ/cp, trả bằng tiền mặt. 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Tài khoản 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái: ghi số âm nếu dư Nợ, số dương nếu dư Có 
Số dư cuối kỳ: xxx 
TK413 
C ó 
N ợ 
PS Nợ: xxx 
PS Có: xxx 
Số dư cuối kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Tài khoản 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối: ghi số âm nếu dư Nợ, số dương nếu dư Có 
Số dư cuối kỳ: xxx 
TK421 
C ó 
N ợ 
PS Nợ: xxx 
PS Có: xxx 
Số dư cuối kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Số dư đầu kỳ: xxx 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
Có lúc mang tính chất là tài sản và có lúc là nguồn vốn 
4.4.3. Nhóm tài khoản lưỡng tính 
+ Thường là TK phải thu (thuộc nhóm TK tài sản) và TK phải trả (thuộc nhóm TK nguồn vốn) do phải theo dõi chi tiết cho từng đối tượng kế toán cụ thể. 
+ TK phải thu khi có số dư bên Có sẽ được ghi vào Nguồn vốn . 
Trường Đại học công nghiệp TP.HCM 
+ TK phải trả khi có số dư bên Nợ sẽ được ghi vào Tài sản của Bảng CĐKT . 
Ví dụ: sinh viên xem giáo trình trang 155 
Kết thúc chương 4 yêu cầu sinh viên: 
- Đọc thêm hướng dẫn ghi sổ theo hình thức Nhật ký chung từ trang 158 đến 163. 
- Đọc các cách sửa sổ kế toán trang 164: hôm sau giáo viên kiểm tra./.