Bài giảng Kinh tế chính trị - Chương 5: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa & Quan hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam (Phần 1) - Ngô Quế Lân

 28/09/2020
 CHƯƠNG 5:
 KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
 & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM 
 HỌC PHẦN KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 Giảng viên: Ngô Quế Lân
 lan.ngoque@hust.edu.vn
 Năm học 2019 - 2020
 Cần xác định một 
 hướng đi mới, là
 NỀN KINH TẾ THỊ 
 TRƯỜNG ĐỊNH 
 HƯỚNG XHCN
 Đó là lý thuyết tại 
 Chương 5
 Theo lý thuyết tại Theo lý thuyết tại 
 Chương 2, Chương 3 và Chương 4,
 Nền kinh tế thị trường là Nền kinh tế thị trường 
 xu thế phát triển tất yếu trong Chủ nghĩa tư bản 
 từ nền sản xuất hàng hóa bộc lộ nhiều mâu thuẫn, 
 của nhân loại hạn chế
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 Nội dung cơ bản của Chương 5
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 3. Quan hệ lợi ích kinh tế trong nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 1
 28/09/2020
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.1 Khái niệm
 o Khái niệm nền Kinh tế thị trường nói chung (theo chương 2)
 - Là nền KT hàng hóa vận hành theo cơ chế thị trường, phát triển tới trình độ cao
 - Trong đó, mọi quan hệ sản xuất và trao đổi đều thông qua thị trường mua bán,
 trao đổi và chịu sự điều tiết bởi các quy luật khách quan của thị trường
 o Khái niệm nền kinh tế thị trường định hướng XHCN
 - Là nền kinh tế thị trường đầy đủ
 - Mang đặc trưng là định hướng XHCN, có sự quản lý Nhà nước do Đảng Cộng
 sản lãnh đạo, với mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.2 Đặc trưng định hướng XHCN (5)
 o Về mục đích: Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH, lợi ích của nhân dân là
 trên hết, hướng tới xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”
 o Về quan hệ sở hữu: Nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế Nhà nước giữ
 vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân là động lực quan trọng
 o Về quan hệ quản lý: Cơ chế thị trường tự điều tiết; kết hợp với sự điều tiết của Nhà
 nước thông qua thể chế, pháp luật, chính sách  để điều hòa quan hệ kinh tế - XH
 o Về quan hệ phân phối: Phân phối lợi ích theo mức đóng góp lao động và hiệu quả
 kinh tế là chủ yếu; kết hợp với phân phối theo mức góp vốn và theo phúc lợi
 o Về kiến trúc thượng tầng: Nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 Cơ sở hình CƠ SỞ LÝ LUẬN
 thành nền 
 Kinh tế thị 
 trường 
 CƠ SỞ KINH TẾ - XÃ HỘI
 định 
 hướng 
 XHCN tại 
 Việt Nam CƠ SỞ LỊCH SỬ VIỆT NAM
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2
 28/09/2020
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 o Do cơ sở lý luận: Quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ của Lực lượng sản xuất
 - LLSX của Việt Nam đi từ nền sản xuất nhỏ. Vì thế, QHSX cần dựa trên nền kinh 
 tế thị trường, sản xuất hàng hóa, với nhiều hình thức sở hữu và thành phần kinh tế
 - Quan hệ sản xuất TBCN bộc lộ nhiều mâu thuẫn, hạn chế. Vì thế cần có hướng đi 
 khác, để đảm bảo bảo sự phát triển bền vững, tức là cần định hướng XHCN 
 LLSX của Việt Nam đi từ Kinh tế thị trường với QHSX 
 nền sản xuất nhỏ TBCN có nhiều hạn chế
 NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 o Do cơ sở kinh tế - xã hội: Việt Nam cần hội nhập, phát triển kinh tế, thực hiện mục 
 tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”
 - Để hội nhập hệ thống phân công lao động thế giới, VN cần nền kinh tế thị trường
 - Để hạn chế sự bất bình đẳng, phân hóa giai tầng, VN cần có định hướng XHCN
 Tính ưu việt của sự hội Vì mục tiêu dân chủ, 
 nhập, phát triển công bằng, văn minh
 NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị 
 trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
 o Do cơ sở lịch sử Việt Nam: 
 Đảng Cộng sản lãnh đạo Cách 
 mạng Dân tộc Dân chủ
 - (Khác với quy luật phổ biến của Nền kinh tế - xã hội Việt 
 Nam sẽ đi theo định hướng 
 thế giới là giai cấp Tư sản thực XHCN 
 hiện Cách mạng Dân chủ)
 Đảng Cộng sản lãnh đạo Cách 
 mạng Dân tộc Dân chủ tháng 
 8/1945, giành chính quyền
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 3
 28/09/2020
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.1 Khái niệm thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 - Là hệ thống luật pháp, chính sách và bộ máy quản lý ; cùng với cơ chế vận hành
 để điều chỉnh quan hệ lợi ích và phương thức hoạt động của các chủ thể kinh tế 
 theo đường lối chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng Cộng sản
 - Nhằm mục đích xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật trình độ cao của Chủ nghĩa Xã 
 hội, một xã hội “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” 
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.2 Các bộ phận cấu thành Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 Đường • Đường lối kinh tế - xã hội của Đảng Cộng sản
 lối, luật • Luật pháp, chính sách, quy tắc, chế định 
 pháp
 • Bộ máy quản lý Nhà nước
 Các chủ • DN và các Tổ chức xã hội đại diện cho DN
 thể trên 
 thị • Dân cư, các Tổ chức chính trị - xã hội và các Tổ chức 
 trường xã hội đại diện cho các thành phần dân cư
 • Cơ chế thị trường, thông qua quy luật của thị trường 
 Cơ chế như: QL giá trị, QL cung-cầu, QL cạnh tranh 
 vận 
 hành • Cơ chế vận hành của các chủ thể trên thị trường. 
 Gồm có: Cơ chế phân cấp, Cơ chế phối hợp, Cơ chế 
 giám sát đánh giá, Cơ chế tham gia
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 Lý do cần Do yêu cầu của mục tiêu thực tiễn
 tiếp tục 
 hoàn thiện 
 thể chế Kinh 
 Do sự dịch chuyển cơ sở hạ tầng
 tế thị 
 trường định 
 hướng 
 Do xu thế phát huy vai trò của xã 
 XHCN hội trong hoàn thiện thể chế
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 4
 28/09/2020
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 o Do yêu cầu của mục tiêu thực tiễn
 Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hướng tới trình độ phát triển cao, hiện 
 đại, phát huy ưu thế của cơ chế thị trường, đồng thời khắc phục những hạn chế 
 của CNTB. Trong khi điều kiện thực tiễn của Việt Nam còn nhiều hạn chế
 => Vì thế, cần hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 o Do sự dịch chuyển cơ sở hạ tầng của nền kinh tế
 Cơ sở hạ tầng là hệ thống QHSX trong mối liên hệ với LLSX xã hội. Sự dịch 
 chuyển QHSX tại Việt Nam theo chiều hướng: 
 Nền Kinh tế 
 thị trường 
 Nền kinh tế Kế định hướng 
 hoạch hóa tập XHCN, hội 
 trung bao cấp nhập quốc tế
 => Từ đó đòi hỏi sự hoàn thiện về kiến trúc thượng tầng. Như vậy cần phải hoàn 
 thiện thể chế kinh tế thị trường XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 o Do xu thế phát huy vai trò của xã hội trong xây dựng thể chế
 Các Tổ chức chính trị - xã hội và Tổ chức xã hội - nghề nghiệp đang phát triển 
 mạnh mẽ. Đó là sự đại diện cho các thành phần xã hội, có vai trò phản biện xã hội, 
 theo tinh thần dân chủ và xây dựng
 => Vì thế, cần tiếp tục hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 5
 28/09/2020
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.4 Nhiệm vụ chủ yếu cần thực hiện với Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 NÂNG CAO 
 VAI TRÒ 
 LÃNH ĐẠO 
 CỦA ĐẢNG
 Hoàn thiện 
 Hoàn thiện thể chế về 
 thể chế về phát triển bền 
 vững gắn với 
 hội nhập tiến bộ xã hội, 
 quốc tế an ninh quốc 
 phòng
 Hoàn thiện Hoàn thiện Hoàn thiện 
 thể chế về thể chế về thể chế về 
 phát triển phát triển 
 đồng bộ các quyền sở các thành 
 thị trường hữu phần kinh tế
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định 
 hướng XHCN ở Việt Nam
 2.4 Nhiệm vụ chủ yếu cần thực hiện với Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
 o Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng
 - Thứ nhất, vai trò phát triển lý luận, hoạch định đường lối
 - Thứ hai, vai trò chỉnh đốn, giám sát, phòng chống tham nhũng, nhưng không 
 can thiệp sâu vào công tác điều hành kinh tế - xã hội của Chính phủ
 - Thứ ba, vai trò lãnh đạo, phát huy dân chủ trong Đảng và trong toàn xã hội
Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121
 KẾT THÚC
 BÀI GIẢNG VỀ HOÀN THIỆN THỂ CHẾ
 KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
 SINH VIÊN LƯU Ý, TÌM HIỂU TRƯỚC BÀI TIẾP THEO
 VỀ “CÁC QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM”
 6