Bài giảng Kiểm toán căn bản - Chương 5: Kiểm toán nợ phải trả & Vốn chủ sở hữu

ích theo lương. 
 + Đối chiếu các khoản trích theo lương giữa sổ sách và biên bản đối chiếu 
của Cơ quan bảo hiểm xã hội. 
 - Đối chiếu thuế thu nhập cá nhân giữa bảng lương với quyết toán thuế 
TNCN. 
3.2 THỬ NGHIỆM CƠ BẢN 
7/2/2019 42 
4. KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI TRẢ KHÁC 
4.1. Các tài liệu đề nghị khách hàng cung cấp 
1. Bảng CĐKT; 
2. Bảng CĐSPS; 
3. Danh mục các khoản phải trả khác đến thời điểm khóa sổ; 
4. Sổ Cái tài khoản phải trả TK 338; 
5. Sổ Kế toán chi tiết tài khoản phải trả khác theo từng đối tƣợng; 
6. Sổ theo dõi chi tiết nợ phải trả bằng ngoại tệ; 
7. Sổ chữ T/tổng hợp đối ứng; 
8. Biên bản đối chiếu hoặc xác nhận số dƣ các tài khoản phải trả; 
9. Các chứng từ có liên quan; 
10. Các quy định của dơn vị có liên quan; 
11.  
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 43 
 a. Thủ tục chung 
 - Kiểm tra các nguyên tắc kế toán áp dụng nhất quán với năm 
trước và phù hợp với quy định của chuẩn mực và chế độ kế 
toán hiện hành. 
 - Lập bảng số liệu tổng hợp có so sánh với số dư cuối năm 
trước. Đối chiếu các số dư trên bảng số liệu tổng hợp với Bảng 
CĐPS và giấy tờ làm việc của kiểm toán năm trước (nếu có). 
4.2 THỬ NGHIỆM CƠ BẢN 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 44 
 b. Thủ tục phân tích 
 - So sánh chi phí tiền lương kỳ này so với các kỳ trước, kết hợp 
so sánh với sản lượng sản xuất hoặc tiêu thụ. 
 - So sánh tỷ lệ chi phí nhân công trực tiếp trên giá vốn hàng bán 
của kỳ này so với kỳ trước. 
 - So sánh chi phí tiền lương giữa các tháng. 
4.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 45 
4. KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI TRẢ KHÁC 
c. Thử nghiệm chi tiết 
- Thu thập số dư chi tiết của các khoản phải trả cuối kỳ, đối chiếu với Sổ Cái. 
- Lập bảng theo dõi luân chuyển của các khoản phải trả lớn (doanh thu nhận 
trước, v.v..) đối chiếu với tài khoản doanh thu hoặc chi phí nhằm đảm bảo 
rằng số dư đã được ước tính hợp lý 
- Kiểm tra các chứng từ cần thiết liên quan đến số dư các khoản phải trả 
khác như bảng phân bổ doanh thu, hợp đồng liên quan đến các khoản 
nhận ký cược, ký quỹ, v.v... hoặc gửi thư xác nhận tới bên thứ ba. 
- Kiểm tra việc thanh toán các khoản phải trả đã ghi nhận sau ngày khóa số 
kế toán và giải thích các chênh lệch (nếu có) 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 46 
4. KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI TRẢ KHÁC 
c. Thử nghiệm chi tiết 
- Tham chiếu số dư các khoản trả khác (BHXH, BHYT, BHTN) đến phần 
hành Phải trả người LĐ, các khoản trích theo lương và dự phòng trợ cấp 
mất việc làm 
- Đối với tài sản thừa chờ xử lý: Tham chiếu tới phần hành kiểm toán tài 
sản/nợ phải trả liên quan, đánh giá tính hợp lý và cân nhắc các điều chỉnh 
(nếu cần thiết) 
dựa trên các sự kiện phát sinh sau ngày khóa sổ kế toán. 
- Kiểm tra việc áp dụng tỷ giá chuyển đổi sang đồng tiền hạch toán đối với 
các số dư phải trả có gốc bằng ngoại tệ tại thời điểm khoá sổ. Kiểm tra 
cách tính toán và hạch toán chênh lệch tỷ giá. 
- Kiểm tra tính trình bày các khoản phải trả khác trên BCTC. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 47 
5. KIỂM TOÁN THUẾ VÀ CÁC KHOẢN PHẢI NỘP NHÀ NƢỚC 
Các loại thuế ở Việt Nam: 
1.Thuế GTGT; 
2.Thuế TTĐB; 
3.Thuế xuất khẩu, nhập khẩu; 
4.Thuế TNDN; 
5.Thuế TNCN; 
6.Thuế nhà, đất; 
7.Thuế tài nguyên; 
8.Thuế môn bài; 
9.Thuế sử dụng đất nông nghiệp; 
10.Thuế môi trường; 
11.Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; 
12. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 48 
5.1. Các tài liệu đề nghị khách hàng cung cấp 
1. Bảng CĐKT; 
2. Bảng CĐSPS; 
3. Sổ Cái tài khoản phải trả TK 333; 
4. Sổ Kế toán chi tiết tài 333 (3331, 3332, 3333, 3334); 
5. Sổ chi tiết thuế GTGT, Sổ chi tiết thuế GTGT đƣợc hoàn lại, Sổ chi tiết thuế GTGT đƣợc miễn 
giảm; 
6. Sổ chữ T/tổng hợp đối ứng; 
7. Tờ khai thuế GTGT tháng; 
8. Tờ khai thuế TNDN quý, tờ khai quyết toán năm; 
9. Hồ sơ khai quyết toán thuế TNCN; 
10. Các hồ sơ khai thuế khác (nếu có); 
11. Các chứng từ nộp thiếu trong kỳ; 
12. Biên bản kiểm tra thuế nếu có; 
13.  
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 49 
 a. Thủ tục chung 
 - Kiểm tra các nguyên tắc kế toán áp dụng nhất quán với năm 
trước và phù hợp với quy định của chuẩn mực và chế độ kế toán 
hiện hành. 
 - Lập bảng số liệu tổng hợp có so sánh với số dư cuối năm 
trước. Đối chiếu các số dư trên bảng số liệu tổng hợp với Bảng 
CĐPS và giấy tờ làm việc của kiểm toán năm trước (nếu có). 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 50 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
 b. Thủ tục phân tích 
 - So sánh các TK thuế năm nay với năm trước để phân tích, 
đánh giá tính hợp lý của những biến động. 
 - Kiểm tra xem xét các biên bản quyết toán thuế và đối chiếu số 
dư. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 51 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c1. Thuế TNDN hiện hành và hoãn lại 
 - Đối chiếu số thuế TNDN phải nộp với các biên bản quyết toán thuế gần nhất và 
bảng lập dự phòng về thuế TNDN phải nộp cuối năm. 
 - Kiểm tra chứng từ nộp thuế và chứng từ nhận hoàn thuế trong kỳ (nếu có) 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
 - Kiểm tra bảng tính thuế TNDN hiện hành: 
 + Kiểm tra tính đúng đắn của việc đối chiếu giữa lợi nhuận kế toán và 
thu nhập chịu thuế thông qua việc xem xét các khoản thu nhập và chi phí chịu 
thuế/không chịu thuế hoặc được khấu trừ/không được khấu trừ trên cơ sở kết quả 
kiểm toán ở các phần hành doanh thu/chi phí liên quan. 
 + Đánh giá cách phân loại các khoản chênh lệch về thuế mang tính 
tạm thời hay vĩnh viễn để xác định cách hạch toán tài sản thuế hoãn lại/chi phí thuế 
hiện hành phù hợp. 
7/2/2019 52 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c1. Thuế TNDN hiện hành và hoãn lại 
 - Kiểm tra bảng tính thuế TNDN hiện hành: 
 + Đánh giá tình trạng hiện tại của các khoản mang sang từ các năm 
trước (ví dụ: Lỗ lũy kế, thuế còn phải nộp, thuế hoãn lại). 
 + Xem xét về việc thay đổi thuế suất, miễn giảm, ưu đãi về thuế hoặc 
quy định thuế trong năm. 
 + Kiểm tra thuế suất áp dụng và tính chính xác của việc tính toán 
 - Kiểm tra cơ sở ước tính, cách tính toán của thuế TNDN hoãn lại và xem 
xét tính đánh giá cuối kỳ. 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 53 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c2. Thuế giá trị gia tăng (GTGT): 
 - Kiểm tra, đối chiếu với các văn bản quy định về thuế để đảm bảo rằng 
thuế suất thuế GTGT được DN áp dụng phù hợp với quy định. 
 - Ước tính thuế GTGT đầu ra dựa trên doanh thu và so sánh với số liệu của 
DN. Giải thích những chênh lệch lớn (nếu có). 
 - Kiểm tra chi tiết chứng từ nộp thuế, hoàn thuế GTGT trong năm. 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 54 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c3. Các loại thuế khác 
 - Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB): Kiểm tra cách kê khai, hạch toán thuế 
TTĐB phải nộp, đã nộp đối với các mặt hàng chịu thuế TTĐB trên cơ sở 
kiểm tra, đối chiếu số liệu kế toán với các tờ khai thuế, biên bản quyết toán 
thuế và chứng từ nộp thuế, đối chiếu với các văn bản quy định về thuế có 
liên quan. 
 - Thuế nhà thầu: Thu thập danh sách nhà thầu nước ngoài, hàng hóa và 
dịch vụ thuê nước ngoài đã trả, xem xét tính đầy đủ và chính xác của các 
khoản trích lập thuế nhà thầu theo sổ sách và kê khai của công ty cũng như 
việc thanh toán. 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 55 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c2. Thuế giá trị gia tăng (GTGT): 
 - Kiểm tra chọn mẫu chứng từ thuế GTGT đầu vào để đánh giá tính hợp lệ 
của các khoản thuế GTGT đầu vào được khấu trừ trong năm. 
 - Đối chiếu số phát sinh, số dư thuế GTGT còn được khấu trừ/còn phải nộp 
trên sổ kế toán với số liệu tờ khai thuế hàng tháng và biên bản quyết toán 
thuế gần nhất. Giải thích những chênh lệch lớn (nếu có). 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 56 
 c. Thử nghiệm chi tiết 
 c3. Các loại thuế khác 
 - Thuế thu nhập cá nhân: Kiểm tra việc tính toán, kê khai và nộp thuế thu nhập 
cá nhân trên cơ sở kiểm tra, đối chiếu số liệu kế toán với các tờ khai thuế, bảng 
lương và chứng từ nộp thuế, đối chiếu với các văn bản quy định về thuế có liên 
quan. 
 - Thuế và các khoản phải nộp khác (thuế môn bài, thuế tài nguyên, thuế nhà 
đất): Kiểm tra việc tính toán và kê khai và nộp thuế và các khoản phải nộp khác 
trên cơ sở kiểm tra, đối chiếu số liệu kế toán với các tờ khai thuế và các khoản 
phải nộp, chứng từ nộp, đối chiếu với các văn bản quy định pháp lí có liên quan. 
 C4. Kiểm tra tính trình bày các loại thuế trên BCTC 
5.2 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 57 
KIỂM TOÁN VỐN CHỦ SỞ HỮU 
 Mục tiêu kiểm toán 
 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 58 
 Đảm bảo rằng vốn chủ sở hữu, các quỹ, lợi nhuận chưa 
phân phối là có thực; thuộc quyền sở hữu của DN; đã được 
ghi nhận chính xác, đầy đủ và được trình bày phù hợp với 
khuôn khổ về lập và trình bày BCTC được áp dụng. 
 Mục tiêu kiểm toán 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 59 
 1. Thủ tục chung 
 - Kiểm tra các nguyên tắc kế toán áp dụng nhất quán với năm 
trước và phù hợp với quy định của chuẩn mực và chế độ kế 
toán hiện hành. 
 - Lập bảng số liệu tổng hợp có so sánh với số dư cuối năm 
trước. Đối chiếu các số dư trên bảng số liệu tổng hợp với 
Bảng CĐPS và giấy tờ làm việc của kiểm toán năm trước (nếu 
có). 
 Thử nghiệm cơ bản 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 60 
Thử nghiệm cơ bản 
 2. Thủ tục phân tích 
 - So sánh, phân tích biến động của vốn chủ sở hữu, các quỹ, lợi 
nhuận chưa phân phối và tỷ lệ vốn chủ sở hữu/các khoản nợ vay 
năm nay so với năm trước, giải thích các biến động (nếu có). . 
 - Xác định tỉ lệ vốn đã góp so với vốn đăng ký trong GCN đầu tư, 
GCN đăng ký kinh doanh, giải thích các chênh lệch (nếu có). 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 61 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Thu thập Bảng tổng hợp tình hình tăng, giảm của vốn chủ sở hữu, 
các quỹ và lợi nhuận chưa phân phối trong năm. Đối chiếu số liệu với 
các tài liệu liên quan (Sổ Cái, sổ chi tiết, BCĐPS, BCTC). 
 - Thu thập Bảng tổng hợp tình hình tăng, giảm của vốn chủ sở hữu, 
các quỹ và lợi nhuận chưa phân phối trong năm. Đối chiếu số liệu với 
các tài liệu liên quan (Sổ Cái, sổ chi tiết, BCĐPS, BCTC). 
 - Thủ tục kiểm toán số dư đầu kỳ(1): 
 Kiểm tra các nghiệp vụ tạo nên số dư đầu kỳ. 
 Gửi thư xác nhận (nếu cần). 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 62 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Đối với các nghiệp vụ tăng/giảm vốn hoặc thay đổi tỷ lệ sở hữu giữa 
các thành viên góp vốn trong năm/kỳ: Kiểm tra các chứng từ, tài liệu 
pháp lý có liên quan, xem xét tính tuân thủ pháp luật. 
 - Kiểm tra việc ghi nhận, theo dõi, thuyết minh các sự kiện, giao dịch 
bất thường như: chia cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành các trái phiếu 
chuyển đổi, 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 63 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Đối chiếu số dư vốn góp và số liệu trên thuyết minh về biến động 
vốn chủ sở hữu kiểm tra tính đầy đủ, tính chính xác. 
 - Lập và gửi thư xác nhận vốn đã góp tới các thành viên góp vốn/cổ 
đông. Tổng hợp kết quả nhận được, đối chiếu với các số dư trên sổ 
chi tiết. Giải thích các khoản chênh lệch (nếu có). 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 64 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Trường hợp thư xác nhận không có hồi âm (1): Gửi thư xác nhận 
lần 2 (nếu cần). 
 Thực hiện thủ tục thay thế: Kiểm tra giấy nộp tiền, biên bản góp vốn 
và các chứng từ liên quan. 
 - Trường hợp đơn vị không cho phép KTV gửi thư xác nhận (1): Thu 
thập giải trình bằng văn bản của BGĐ/BQT về nguyên nhân không 
cho phép và thực hiện các thủ tục thay thế khác. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 65 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 Thặng dư vốn cổ phần (1): Kiểm tra các nghiệp vụ tăng/giảm trong năm. 
 - Kết hợp với kiểm tra chi tiết vốn điều lệ tăng để bảo đảm khoản thặng dư 
vốn đã hạch toán đúng (giá bán - mệnh giá). 
 - Kết hợp với kiểm tra nghiệp vụ tái phát hành cổ phiếu quỹ để bảo đảm 
khoản chênh lệch hạch toán tăng/giảm thặng dư vốn là hợp lý. 
 - Đối chiếu với quyết định của Đại hội cổ đông để bảo đảm nguồn thặng dư 
vốn dùng để phân phối cổ phiếu thưởng/chia cổ tức bằng cổ phiếu là phù hợp với 
chính sách. 
 - Xem xét nguồn thăng dư vốn đã sử dụng có đáp ứng điều kiện sử dụng hay 
không. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 66 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Vốn khác của chủ sở hữu (1): Kiểm tra các nghiệp vụ tăng/giảm trong năm. Đối 
chiếu với Điều lệ Công ty hoặc Quyết định của HĐTV/HĐQT, ĐHĐCĐ, các chứng 
từ gốc liên quan. 
 - Chênh lệch tỷ giá (1): Kiểm tra cách tính toán và phân bổ chênh lệch tỷ giá hối 
đoái trong kỳ và tại ngày kết thúc kỳ kế toán trên cơ sở các chuẩn mực và chế độ 
kế toán hiện hành, đánh giá tính hợp lý của chính sách ghi nhận và phân bổ chênh 
lệch tỷ giá trong năm. 
 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản (1): Kiểm tra các bút toán ghi tăng, giảm chênh 
lệch đánh giá lại tài sản, đối chiếu với các biên bản đánh giá lại tài sản và đánh giá 
tính hợp lý của các quyết định điều chỉnh này. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 67 
Thử nghiệm cơ bản 
 3. Thử nghiệm chi tiết 
 - Quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính (1): Kiểm tra các nghiệp vụ 
tăng/giảm quỹ trong năm. Đối chiếu với quyết định của HĐTV/HĐQT, biên bản họp 
ĐHĐCĐ, Quy chế tài chính và các chứng từ, tài liệu có liên quan. 
 - Lợi nhuận chưa phân phối: 
 Đối chiếu phần lợi nhuận tăng/giảm trong năm với Báo cáo kết quả hoạt động kinh 
doanh. 
 - Kiểm tra các nghiệp vụ phân phối lợi nhuận (chi trả cổ tức cho các nhà đầu tư, 
trích lập các quỹ, v.v.. ). 
 - Giao dịch tăng/giảm vốn với các bên liên quan (1): Kiểm tra việc ghi chép, phê 
duyệt, thuyết minh thông tin trên BCTC 
 - Kiểm tra việc phân loại và trình bày các khoản vốn chủ sở hữu, chênh lệch tỷ giá, 
chênh lệch đánh giá lại tài sản, các quỹ và lợi nhuận chưa phân phối trên BCTC. 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 68 
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 
 Khi kiểm toán khoản mục Nợ phải trả người bán, KTV thường xem 
xét các khoản chi sau ngày kết thúc niên độ. Cho biết mục đích của 
thủ tục này? 
 Nếu lợi nhuận bị khai khống thì sai phạm về Nợ phải trả (nếu có) sẽ 
diễn ra như thế nào? Giải thích? 
Bộ môn Kiểm toán 
7/2/2019 69 
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 
 Bài 1: 
 Kiểm toán viên Hải đang kiểm toán khoản mục nợ phải trả tại công ty Hải 
Hà. Công ty Thắng Lợi là một trong những nhà cung cấp chính nguồn 
nguyên liệu cho công ty Hải Hà tuy nhiên cuối năm tài chính, nợ phải trả 
của công ty Hải Hà đối với công ty Thắng Lợi bằng không. Theo bạn, 
kiểm toán viên Hải có nên gửi thư xác nhận đến công ty Thắng Lợi hay 
không? Tại sao? 
7/2/2019 70 
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 
 Bài 2: 
 Trong quá trình thực hiện kiểm toán nợ phải trả người bán, KTV Hà đã chọn lựa 
các khoản phải trả có số dư cuối kỳ lớn để gửi thư xác nhận thay vì theo đúng 
chính sách của công ty kiểm toán X là chọn lựa các khoản phải trả có số phát sinh 
trong kỳ lớn nhưng số dư cuối kỳ nhỏ. 
 Yêu cầu: 
 2.1 Theo anh (chị), vì sao công ty kiểm toán X chọn chính sách gửi thư xác nhận 
nợ phải trả người bán như vậy? 
 2.2 Theo anh (chị), vì sao KTV Hà lại có quyết định khác chính sách của công ty 
kiểm toán X? 
7/2/2019 71 
KẾT THÚC CHƢƠNG 5