Bài giảng Kế toán tài chính doanh nghiệp - Chương I: Những vấn đề chung về kế toán tài chính doanh nghiệp

n mực quốc tế về 
kế toán đ−ợc các quốc gia công nhận. 
+Kế toán tài chính mang tính pháp lệnh, nghĩa là đ−ợc tổ chứcở tất cả các đơn vị kế toán và hệ 
thống sổ, ghi chép, trình bày và cung cấp thông tin của kế toán tài chính đều phải tuân thu các quy 
định thống nhất nếu muốn đ−ợc thừa nhận 
+Thông tin kế toán tài chính cung ấp là những thông tin thực hiện về những hoạt động đã phát 
sinh, đã xẩy ra và mang tính tổng hợp thể hiện d−ới hình tháI giá trị 
+ Báo cáo của kế toán tài chính là các báo cáo tài chính phẩnnhs tổng quát về sản nghiệp, kết 
quả hoạt động của doanh nghiệp trong một thờikỳ và kỳ báo cáo của kế toán tài chính đ−ợc thực 
hiện theo định kỳ th−ờng là hàng năm 
1.2 Nội dung và phạm vi của kế toán tài chính 
 Doanh nghiệp để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, cần thiết phải có tài sản tiền vốn 
và quá trình hoạt động của doanh nghiệp là quá trình tiến hành các quá trình kinh tế khác nhau 
nhằm thực hiện chức năng và nhiệm vụ nhất định. Trong quá trình hoạt động ở doanh nghiệp hình 
thành các mối quan hệ kinh tế liên quan đến nhiều đối t−ợng khác nhau, để đảm bảo tính hữu ích 
của thông tin cung cấp nghĩa là đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các đối t−ợng quan tâm thông 
tin kế toán. Nội dung kế toán tài chính phải khái quát đ−ợc toàn bộ các loại tài sản tiền vốn và các 
hoạt động kinh tế diễn ra, các quan hệ kinh tế phát sinh ở doanh nghiệp. Do đó, nội dung cơ bản 
của kê toán tài chính trong doanh nghiệp bao gồm: 
-Kế toán các loại tài sản 
 Tài sản là nguồn lực do doanh nghiệp kiểm soát và có thể thu đ−ợc lợi ích kinh tế trong 
t−ơng lai. Tài sản của doanh nghiệp bao gồm nhiều loại đ−ợc biểu hiên d−ới hình tháI vật chất nh− 
nhà xuởng, máy móc thiết bi, vật t−, hàng hoá hoăc không thể hiện d−ới hình tháI vật chất nh− bản 
quyền, bằng sáng chế nh−ng phảI thu đ−ợc lợi ích kinh tế trong t−ơng laivà thuộc quyền kiểm soát 
coả doanh nghiệp. Tài sản của doanh nghiệp còn bao gồm các tài sản không thuộc quyền sở hữu 
của doanh nghiệp nh−ng doanh nghiệp kiểm soát đ−ợc và thu đ−ợc lợi ích kinh tế trong t−ơng lai, 
nh− tài sản thuê tài chính, hoặc có những tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp và thu đ−ợc 
lợi íchkinh tế trong t−ơng lainh−ng có thể không kiểm soát đ−ợc về mặt pháp lý, nh− bí quyết kỹ 
thuật thu đ−ợc từ hoạt động triển khai có thể thoả mãn các điều kiện trong định nghĩa về tài sản khi 
các bí quyết đó còn giữ đ−ợc bí mật và doanh nghiệp còn thu đ−ợc lợi ích kinh tế. Trong doanh 
nghiệp tài sản là cơ sở để tiến hành sản xuất kinh doanh, kế toán phảI phản ánh đ−ợc hiện có, tình 
hình biến động tất cả các loại tài sản theo từng loại từng địa điểm bảo quản, sử dụng. 
-Kế toán nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu 
 Nơ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu là nguồn hình thành những tài sản của doanh nghiệp. 
Nợ phải trả là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các giao dịch và sự kiện đã qua nh− 
mua hàng hoá ch−a trả tiền, sử dụng ch−a thanh toán, vay nợ, cam kết bảo hành hàng hoá, phảI trả 
nhân viên, thuế phải nộp vvnhững nghĩa vụ đó doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của 
minh 
Nguồn vốn chủ sở hữu bao gồm: vốn của các nhà đầu t−, thặng d− vốn cổ phần, lợi nhuận ch−a 
phân phối, các quỹ và chênh lệch tỷ giá và đánh giá lại tài sản. 
 Thông tin về nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu giúp cho các đối t−ợng sử dụng thông tin 
đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp nh− mức độ khả năng tự tài trợ. Do vậy cùng với thu 
nhận xử lý và cung cấp thông tin về tình hình, sự biến động của tài sản kế toán tài chính phảI thu 
nhận xử lý thông tin về từng nguồn hình thành tài sản của doanh nghiệp. 
- Kế toán chi phí, doanh thu và thu nhập khác 
 Quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp là quá trình doanh nghiệp phải bỏ 
ra những chi phí nhất định và cũng là quá trình doanh nghiệp thu đ−ợc các khoản doanh thu và thu 
nhập khác. 
 Chi phí của doanh nghiệp là những khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán d−ới 
hình thức các khoản tiền chi ra, các khoản khấu trừ tài sản hoặc phát sinh các khoản nợ dẫn đến 
làm giảm vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu. Chi phí 
của doanh nghiệp bao gồm các chi phí sản xuất kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động 
kinh doanh thông th−ờng và chi phí khác. 
Doanh thu và thu nhập khác của doanh nghiệp là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh 
nghiệp thu đ−ợc trong kỳ kế toán phát sinh từ các hoạt động sản xuất kinh doanh thông th−ờng và 
các hoạt động khác của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản 
góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu. 
Chi phí, doanh thu và thu nhập khác là hai mặt của quả trình hoạt động ở doanh nghiệp, 
thông tin về chi phí, doanh thu và thu nhập khác là cơ sở để xác định kết quả kinh doanh và đánh 
giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, khả năng sinh lời ở doanh nghiệp của các đối t−ợng 
quan tâm. Do đó kế toán tài chính phảI thu thập xử lý cung cấp thông tin chi phí, doanh thu và thu 
nhập khác của từng hoạt động chính xác, trung thực. 
Với chức năng thu thập, xử lý, cung cấp và phân tích các thông tin cho các đối t−ợng bên 
ngoài doanh nghiệp, xét theo phần hành công việc, nội dung kế toán tài chính bao gốm : 
+ xác định các chứng từ kế toán xử dụng, lập, xử lý, luân chuyển các chứng từ kế toán 
+ Tổ chức xây dựng hệ thống tài khoản kế toánửơ doanh nghiệp 
+ Tổ chức hệ thống sỏ kế toán 
+ Tổ chức hệ thống báo cáo tài chính 
- Phạm vi của kế toán tài chính 
 Kế toán tài chính là một bộ phận của công tác kế toán trong doanh nghiệp. Phạm vi của kế 
toán tài chính là phản ánh toàn bộ các loại tài sản, nguốn hình thành tài sản, các hoạt động kinh tế 
tài chính và các quan hệ kinh tế pháp lý phát sinh toàn doanh nghiệp. Tuy nhiên với mục đích đã 
xác định nó chỉ phản ảnh các đối t−ợng ở dạng tổng quát phục vụ cho việc lập các báo cáo tài 
chính. Trong các doanh nghiệp khi tổ chức công tác kế toán phảI căn cứ vào đặc điểm hoạt động 
sản xuất kinh doanh, yêu cầu của công tác quảnlý xác định rõ phạm vi cụ thể của kế toán tài chính, 
phân định rõ giữa kế toán tài chính với kế toán quản trị đảm bảo không trùng lắp đáp ứng yêu cầu 
thông tin khác nhau của các đối t−ợng qua tâm đến thông tin kế toán ở doanh nghiệp. 
1.3 Nguyên tắc và yêu cầu của kế toán tài chính 
1.3.1 Các nguyên tắc của kế toán tài chính 
 Các đối t−ợng bên ngoài doanh nghiệp quan tâm đến thông tin kế toán của doanh nghiệp 
trên các ph−ơng diện, phạm vi và mức độ khác, để đảm bảo tính hữu ích của thông tin kế toán, việc 
xử lý các nghiệp vụ kế toán và lập báo cáo tài chính, kế toán tài chính phảI tuân thủ các nguyên tắc 
kế toán cơ bản đã đ−ợc thừa nhận 
- Cơ sở dồn tích 
Các giao dịch, các sự kiện và mọi nghiệp vụ kinh tế tài chính của doanh nghiệp liên quan đến tài 
sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải đ−ợc ghi nhận vào sổ kế toán và báo cáo 
tài chính của kỳ kế toán liên quan tại thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực thu, thực 
chi tiền hoặc t−ơng đ−ơng tiền. 
Báo cáo tài chính đ−ợc lập trên cơ sở dồn tích phải phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp 
trong quá khứ, hiện tại và t−ơng lai. 
- Hoạt động liên tục 
Trên thực tế hàng năm đều có các tổ chức phải ngừng hoạt động, phá sản do các nguyên 
nhân khác nhau, song đại bộ phân là chúng tiếp tục hoạt động. Yêu cầu của nguyên tắc “Hoạt động 
liên tục” báo cáo tài chính phảI đ−ợc lập trên cơ sở giả định doanh nghiệp đang hoạt động liên tục 
và sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình th−ờng trong t−ơng lai gần, nghĩa là doanh nghiệp không 
có ý định cung nh− không buộc phải ngừng hoạt động hoặc phảI thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động 
của mình. Thực hiện nguyên tắc này thì toàn bộ TS của doanh nghiệp đ−ợc sử dụng để kinh doanh 
chứ không phải để bán do đó kế toán phản ánh theo giá phí chứ không phản ánh theo giá thị tr−ờng. 
Khi lập và trình bày báo cáo tài chính, Giám đốc (hoặc ng−ời đứng đầu) doanh nghiệp cần phải 
đánh giá về khả năng hoạt động liên tục của doanh nghiệp. Khi đánh giá, nếu Giám đốc (hoặc ng−ời 
đứng đầu) doanh nghiệp biết đ−ợc có những điều không chắc chắn liên quan đến các sự kiện hoặc 
các điều kiện có thể gây ra sự nghi ngờ lớn về khả năng hoạt động liên tục của doanh nghiệp thì 
những điều không chắc chắn đó cần đ−ợc nêu rõ. Nếu báo cáo tài chính không đ−ợc lập trên cơ sở 
hoạt động liên tục, thì sự kiện này cần đ−ợc nêu rõ, cùng với cơ sở dùng để lập báo cáo tài chính và 
lý do khiến cho doanh nghiệp không đ−ợc coi là đang hoạt động liên tục. 
-Nguyên tắc giá phí : 
 Xuất phát từ nguyên tắc doanh nghiệp hoạt động liên tục, tài sản của doanh nghiệp là cơ sở 
để doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh, trong công tác quản lý tài sản, kế toán th−ờng 
quan tâm đến giá phí hơn là giá thị tr−ờng. Giá phí thể hiện toàn bộ chi phí doanh nghiệp bỏ ra để 
có đ−ợc tài sản và đ−a tài tản về trạng thái sãn sàng sử dụng, nó là cơ sở cho việc so sánh để 
xácđịnh hiệu quả kinh doanh. Nguyên tắc giá phí đòi hỏi tài sản phải đ−ợc kế toán ghi nhận theo 
giá phí. Giá phí của tài sản đ−ợc tính theo sốtiền hoặc t−ơng đ−ơng tiền đã trả, phải trả hoặc tính 
theo giá trị hợp lý của tài sản đó vào thời điểm tài sản đ−ợc ghi nhận. Giá phí của tài sản không 
đ−ợc thay đổi trừ khi có quy định khác của pháp luật. 
- Nhất quán 
 Công tác kế toán trong các doanh nghệp tuỳ thuộc vào đặc điểm tổ chức sản xuất kinh 
doanh, trình độ yêu cầu quản lý có thể áp dụng các chính sách và ph−ơng pháp kế toán khác nhau. 
Để đảm bảo tính so sánh của thông tin số liệu kế toán giữa các thời kỳ trong việc đánh giá tình hình 
và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, kế toán phải tuân thủ nguyên tắc nhất quán, tức là các 
chính sách kế toán và ph−ơng pháp kế toán doanh nghiệp đã lựa chọn phảI đ−ợc áp dụng thống 
nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm. Tr−ờng hợp có sự thay đổi chính sách và ph−ơng pháp kế 
toán đã chọn thì phải giải trình lý do và sự ảnh h−ởng của sự thay đổi đó đến các thông tin kế toán. 
-Thận trọng 
 Để không làm sai lệch kết quả hoạt động kinh tế tài chính của doanh nghiệp đảm bảo tính 
trung thực khách quan của thông tin kế toán, công tác kế toán của doanh nghiệp phải tuân thủ 
nguyên tắc thận trọng. Thận trọng là việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết khi lập các −ớc 
tính kế toán trong các điều kiện không chắc chắn. Nguyên tắc thận trọng đòi hỏi: 
- Phải lập các khoản dự phòng nh−ng không lập quá lớn 
- Không đánh giá cao hơn giá trị của tài sản và các khoản thu nhập 
- Không đánh giá thấp hơn giá trị các khoản nợ phảI trả và chi phí 
- Doanh thu và thu nhập chỉ đ−ợc ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng thu đ−ợc 
lợi ích kinh té, còn chi phí phảI đ−ợc ghi nhận khi có bằng chứngvề khả năng phát sinh chi phí. 
-Trọng yếu 
 Thông tin đ−ợc coi là trọng yếu trong tr−ờng hợp nếu thiếu thông tin hoặc thiếu tính chính 
xác của thông tin đó có thể làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính, làm ảnh h−ởng đến quyết định 
kinh tế của ng−ời sử dụng báo cáo tài chính. Tính trọng yếu phụ thuộc vào độ lớn và tính chất của 
thông tin hoặc các sai sót đ−ợc đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. Tính trọng yếu của thông tin phải 
đ−ợc xem xét trên cả ph−ơng diện đinh l−ợng và định tính. Khi lập các báo cáo tài chính từng khoản 
mục trọng yếu phải đ−ợc trình bày riêng biệt trong báo cáo tài chính. Các khoản mục không trọng 
yếu thì không phải trình bày riêng rẽ mà đ−ợc tập hợp vào những khoản mục có cùng tính chất hoặc 
chức năng. Để xác định một khoản mục hay một tập hợp các khoản mục là trọng yếu phải đánh giá 
tính chất và quy mô của chúng. Tuỳ theo các tình huống cụ thể, tính chất hoặc quy mô của từng 
khoản mục có thể là nhân tố quyết định tính trọng yếu. Ví dụ, các tài sản riêng lẻ có cùng tính chất 
và chức năng đ−ợc tập hợp vào một khoản mục, kể cả khi giá trị của khoản mục là rất lớn. Tuy 
nhiên, các khoản mục quan trọng có tính chất hoặc chức năng khác nhau phải đ−ợc trình bày một 
cách riêng rẽ. Theo nguyên tắc trọng yếu, doanh nghiệp không nhất thiết phải tuân thủ các quy định 
về trình bày báo cáo tài chính của các chuẩn mực kế toán cụ thể nếu các thông tin đó không có tính 
trọng yếu. 
- Phù hợp 
 Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp chi phí và doanh thu là 
hai mặt thống nhất của cùng một quá trình, chi phí là cơ sở nguồn gốc tạo ra doanh thu, doanh thu 
là kết quả của chi phí bỏ ra là nguồn bù đắp chi phí. Do đó việc ghi nhận doanh thu và chi phí phảI 
phù hợp với nhau. Khi ghi nhận một khoản doanh thu thì phảI ghi nhận một khoản chi phí t−ơng ứng 
liên quan đến việc tạo ra doanh thu đó. Chi phí t−ơng ứng với doanh thu gồm chi phí của kỳ tạo ra 
doanh thu và chi phí của các kỳ tr−ớc hoặc chi phí phảI trả nh−ng liên quan đến doanh thu của kỳ 
đó. 
1.3.2 Các yêu cầu của kế toán tài chính 
Với mục đích cung cấp thông tin về tình hình tài chính của doanh nghiệp cho các đối t−ợng 
bên ngoài doanh nghiệp, kế toán tài chính trong doanh nghiệp phải đảm bảo các yêu cầu sau 
Thứ nhất là thông tin, số liệu kế toán tài chính cung cấp phảI đảm bảo tính trung thực, phản ánh 
đúng thực tế về hiện trạng, bản chất sự việc, nội dung và giá trị của nghệp vụ kinh tế phát sinh. 
Thứ hai là thông tin, số liệu kế toán tài chính cung cấp phải khách quan, phản ánh đúng thực tế 
không bị xuyên tạc,cản trở bởi bất kỳ một định kiến nào 
Thứ ba là thông tin, số liệu kế toán tài chính cung cấp phảI đảm bảo đầy đủ và kịp thời. Mọi nghiệp 
vị kinh tế, tài chính phát sinh liên quan đến tài sản, các hoạt động kinh tế, các bộ phận, đơn vị trong 
doanh nghiệp phảI đ−ợc ghi chép phản ánh báo cáo đầy đủ, không bỏ sót. Việc ghi nhận, báo cáo 
đ−ợc thực hiện ngay sau khi phát sinh hoặc tr−ớc hay đúng thời hạn quy định . 
Thứ t− là thông tin số liệu kế toán tài chính cung cấp đảm bảo rõ ràng và dễ hiểu đối với ng−ời sử 
dụng. Ng−ời sử dụng ở đây đ−ợc hiểu là ng−ời có kiến thức về kinh doanh và hoạt động kinh tế, hiểu 
biết về kế toán ở mức trung bình.tính rõ ràng và dễ hiểu giúp ng−ời sử dụng thông tin hiếu đúng về 
tình hình tài chính của doanh nghiệp từ đó có quyết định đúng đắn. Tuy nhiên tr−ờng hợp, thông tin 
về những vẫn đề phức tạp cần phảI có kèn theo giảI trình thuyết minh 
Thứ năm là thông tin số liệu kế toán tài chính cung cấp phải đảm bảo tính có thể so sánh 
Thứ sáu thông tin số liệu kế toán tài chính cung cấp phải đảm bảo tính hữu ích. Tính hữu ích của 
thông tin kế toán thể hiện việc đáp ứng nhu cầu khác nhau của các đối t−ợng sử dụng thông tin. 
 Ngoài những yêu cầu xét về ph−ơng diện thực hiện chức năng cung cấp thông tin phục vụ 
công tác quản lý, với góc độ là một bộ phận cấu thành kế toán trong các doanh nghiệp , kế toán tài 
chính đ−ợc tổ chức trong các doanh nghiệp phải đáp ứng đ−ợc yêu cầu tuân thủ luật kế toán, các 
chuẩn mực kế toán quốc gia và quốc tế và các quy định của chế độ kế toán. đồng thời phải phù hợp 
với đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh và yêu cầu quản lý của từng doanh nghiệp