Bài giảng Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam - Chương 5: Đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

ủa kinh tế thị trờng.
 + Các chủ thể kinh tế có quyền tự chủ rất cao khác với
 kinh tế tập trung.
 + Vấn đề lợi ích đợc đặt ra nghiêm ngặt.
 + Dung lợng thị trờng lớn, sản phẩm phong phú, thoả
 mãn đợc nhu cầu của ngời tiêu dùng.
 + Giá cả đợc xác định ngay trên thị trờng .
 + Cạnh tranh là tất yếu trong nền kinh tế thị trờng.
 + Kinh tế thị trờng là một hệ thống mở, sản xuất ra để
 bán để trao đổi
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
2. Cơ chế quản lý kinh tế thời kỳ trước đổi mới.
 a. Cơ chế kế hoạch húa tập trung, quan liờu, bao cấp.
 • Đặc điểm:
 + Nhà nớc quản lý nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính
 + Cơ quan quản lý hành chính can thiệp sâu vào hoạt động
 kinh doanh của các xí nghiệp.
 + Quan hệ hàng hoá - tiền tệ bị coi nhẹ.
 + Bộ máy quản lý cồng kềnh, qua nhiều nấc trung gian, kém
 năng động, cửa quyền, hiệu quả kém nhng đợc hởng lợi cao
 hơn ngời trực tiếp lao động
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 • Hỡnh thức:
 Thấp hơn nhiều Phõn phối Cơ chế 
 giỏ thực tế theo định mức xin - cho
 Qua giỏ Qua tem Qua chế độ 
 1 phiếu 2 cấp phỏt vốn 3
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 • Hậu quả:
 + Kỡm hãm và làm triệt tiêu động lực của sự phát triển kinh
 tế đất nớc, kỡm hãm sự phát triển xã hội
 + Sản phẩm sản xuất ra không đủ đáp ứng yêu cầu của xã hội
 dẫn đến khủng hoảng kinh tế - xã hội ảnh hởng đến đời sống
 của nhân dân.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 b. Nhu cầu đổi mới về cơ chế quản lý kinh tế:
 - Một số bước cải tiến nền kinh tế theo thị trường:
 + Khoỏn 100 trong nụng nghiệp
 HNTW 9 CHỈ THỊ 100
 (12 - 1980) 1 – 1981
 KHOÁN KHOÁN 
 SẢN PHẨM SẢN PHẨM 
 NễNG NGHIỆP ĐẾN NHểM 
 VÀ NGƯỜI 
 LĐ
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 + Bự giỏ vào lương ở Long An: Tổng
tiền lương và 16 mặt hàng phõn phối theo
định lượng, tất cả qui ra giỏ thị trường thỡ
lương bớ thư tỉnh ủy xấp xỉ 600 đồng. Tuy
nhiờn vỡ những lý do như chất lượng hàng
húa thấp, tiờu chuẩn bị cắt xộn, hàng được
cấp khụng phự hợp nhu cầu... thỡ hiệu quả ễng Chớn Cần (Nguyễn Văn 
sử dụng của mức lương này chỉ đạt 50- Chớnh), nguyờn bớ thư Tỉnh ủy 
 Long An - tổng chỉ huy cụng 
70%. Tốt nhất là đem hết số hàng phõn trỡnh bự giỏ vào lương ở Long 
phối của bớ thư ra chợ bỏn theo giỏ chợ rồi An - Ảnh: Q.Thiện
về trả cho ụng 600 đồng/thỏng. Bớ thư cần
gỡ ra đú mà mua
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 + Khoỏn sản phẩm trong cụng nghiệp:
 KHOÁN 
 SẢN PHẨM 
 TRONG 
 CễNG 
 NGHIỆP
 NĐ 25, 26CP
 + Tổng điều chỉnh giỏ – lương – tiền lần 2 theo NQTW8
 khúa 5 (6/1985)
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 Vỡ vậy, việc đổi mới cơ chế quản lý kinh tế trở
 thành nhu cầu cần thiết và cấp bỏch
 Đại hội 6 Đảng (12/1986) đã chỉ rõ:
 "Cơ chế quản lý tập trung quan liêu, bao cấp
 từ nhiều năm nay không tạo đợc động lực phát
 triển, làm suy yếu kinh tế xã hội chủ nghĩa,
 hạn chế việc sử dụng và cải tạo các thành
 phần kinh tế khác kỡm hãm sản xuất, làm giảm
 năng suất, chất lợng, hiệu quả gây rối loạn
 trong phân phối lu thông và đẻ ra nhiều hiện
 tợng tiêu cực trong xã hội"
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
3. Sự hỡnh thành tư duy của Đảng về kinh tế thị trường thời kỳ
 đổi mới.
 a. Tư duy của Đảng về kinh tế thị trường từ Đại hội VI đến
 Đại hội VIII.
 - Một là, kinh tế thị trường khụng phải là cỏi riờng cú của
 CNTB mà là thành tựu phỏt triển chung của nhõn loại.
 • Kinh tế thị trường cú mầm mống từ xó hội nụ lệ, hỡnh thành trong
 xó hội phong kiến và phỏt triển cao trong xó hội TBCN.
 • Trước CNTB, kinh tế thị trường cũn ở thời kỳ manh nha, trỡnh độ
 thấp thỡ trong CNTB đó đạt tới trỡnh độ cao, chi phối toàn bộ cuộc
 sống con người trong xó hội.
 • Chỉ cú thể chế kinh tế chớnh trị TBCN hay cỏch thức sử dụng kinh
 thị trường theo lợi nhuận tối đa của CNTB mới là sản phẩm của
 TBCN.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Hai là, kinh tế thị trường cũn tồn tại khỏch quan trong thời
 kỳ quỏ độ lờn CNXH.
 • Kinh tế thị trường xột dưới gúc độ "một kiểu tổ chức
 kinh tế" là phương thức tổ chức, vận hành nền kinh tế, là
 phương tiện điều tiết kinh tế lấy cơ chế thị trường làm cơ
 sở để phõn bổ cỏc nguồn lực kinh tế và điều tiết mối quan
 hệ giữa người với người. Do đú, nú cần thiết cho quỏ trỡnh
 xõy dựng và phỏt triển nền kinh tế nước ta trong thời kỳ
 quỏ độ lờn chủ nghĩa xó hội.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Hai là, kinh tế thị trường cũn tồn tại khỏch quan trong thời
 kỳ quỏ độ lờn CNXH.
 • Kinh tế thị trường đối lập với kinh tế tự nhiờn, tự cấp,
 tự tỳc chứ khụng đối lập với cỏc chế độ xó hội. Vừa cú thể
 liờn hệ với chế độ tư hữu vừa cú thể liờn hệ với chế độ cụng
 hữu và phục vụ cho chỳng.
 • Xõy dựng và phỏt triển kinh tế thị trường khụng phải
 là phỏt triển TBCN hoặc đi theo con đường TBCN và tất
 nhiờn XDKTTTXHCN cũng khụng dẫn đến phủ định kinh
 tế thị trường. Kinh tế thị trường cũn cần thiết cho quỏ
 trỡnh đi lờn CNXH ở nước ta.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Ba là, cú thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xõy
 dựng CNXH ở nước ta.
 Vỡ:
 + Phân công lao động xã hội đang phát triển cả chiều
 rộng, chiều sâu.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Ba là, cú thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xõy
 dựng CNXH ở nước ta.
 Vỡ:
 + Nền kinh tế nớc ta là nền kinh tế nhiều thành phần dựa
 trên sự đa dạng về sở hữu, tính độc lập của các chủ thể
 kinh tế ngày càng cao.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Ba là, cú thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị
 trường để xõy dựng CNXH ở nước ta.
 Vỡ:
 + Quan hệ H - T còn cần thiết trong quan hệ
 kinh tế đối ngoại.
 T H T’
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Ba là, cú thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị
 trường để xõy dựng CNXH ở nước ta.
 Vỡ:
 + Sử dụng cơ chế thị trờng làm cơ sở để phân bổ
 các nguồn lực kinh tế, điều hoà quan hệ cung -
 cầu thúc đẩy các tiến bộ, đào thải cái lạc hậu,
 yếu kém.
 + CNTB không sinh ra kinh tế thị trờng nhng
 biết kế thừa, khai thác có hiệu quả các lợi thế của
 kinh tế thị trờng để phát triển.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 b. Tư duy của Đảng về kinh tế thị trường từ Đại hội
 IX đến Đại hội XI.
 - Đại hội IX của Đảng (4/2001) xỏc định:
 + Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là
 mô hỡnh kinh tế tổng quát của nớc ta trong thời
 kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đú là:
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 + Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
 nghĩa theo quan điểm của Đảng là “Một
 kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo quy luật
 của kinh tế thị trờng vừa dựa trên cơ sở và
 chịu sự dẫn dắt chi phối bởi các nguyên tắc
 và bản chất của chủ nghĩa xã hội”.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Mục đích:
 + Sử dụng thế mạnh của thị trường định hướng
 XHCN để "Phỏt triển lực lượng sản xuất, phỏt triển
 kinh tế để xõy dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ
 nghĩa xó hội, nõng cao đời sống nhõn dõn"
 + Định hướng XHCN được thể hiện trờn cả 3 mặt
 của quan hệ sản xuất: sở hữu, tổ chức quản lý và
 phõn phối nhằm mục đớch cuối cựng là "Dõn giàu
 nước mạnh, tiến lờn hiện đại trong một xó hội do
 nhõn dõn là chủ, nhõn ỏi, cú văn hoỏ, cú kỷ cương,
 xoỏ bỏ ỏp bức và bất cụng, tạo điều kiện cho mọi
 người cú một cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phỳc".
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 + Kinh tế thị trường định hướng XHCN chưa
 hoàn toàn là kinh tế thị trường của CNXH vỡ chưa
 cú đầy đủ cỏc yếu tố XHCN nhưng nú khỏc kinh tế
 thị trường TBCN ở chỗ mục đớch phỏt triển,
 phương thức phỏt triển, định hướng xó hội về phõn
 phối, về quản lý.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
 - Đại hội X (4/2006) và XI (1/2011) làm sỏng tỏ thờm nội
 dung cơ bản của định hướng xó hội chủ nghĩa trong phỏt
 triển kinh tế thị trường ở nước ta, thể hiện ở 4 tiờu chớ:
 Đại hội X, XI
 4 tiờu chớ
 Định 
 Phương 
 hướng
Mục đớch
 hướng XH và Quản lý
phỏt triển Phỏt triển phõn phối
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• Về mục đớch phỏt triển:
 “Dân giàu, nớc mạnh xã hội công
 bằng dân chủ văn minh” phát triển
 mạnh mẽ lực lợng sản xuất, không
 ngừng nâng cao đời sống nhân dân
 Đẩy mạnh xoá đói giảm nghèo,
 khuyến khích làm giàu chính đáng,
 giúp đỡ ngời khác khá hơn từng b-
 ớc khá giả.
I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• Về phương hướng phỏt triển:
 • Phát triển nhiều hình thức sở
 hữu trong đó kinh tế nhà nớc giữ
 vai trò chủ đạo.
 • Phát huy tối đa nội lực để phát
 triển nhanh nền kinh tế, coi
 nguồn lực trong nớc là quyết
 định, nguồn lực bên ngoài là rất
 quan trọng.
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• Về định hướng xó hội và phõn phối:
 Định 
 hướng - Thực hiện tiến bộ và
 XH công bằng xã hội ngay
 trong từng bớc và
 chính sách phát triển
 - Tăng trởng kinh tế
 gắn kết chặt chẽ và
 đồng bộ với phát
 triển xã hội, văn hoá,
 giáo dục và đào tạo
 - Giải quyết các vấn đề
 xã hội vì mục tiêu phát
 triển con ngời. Hạn
 chế các tác động tiêu
 cực của kinh tế thị tr-
 ờng
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• Về định hướng xó hội và phõn phối:
 Phõn 
 - Phân phối theo lao động
 phối là hình thức phân phối
 chủ yếu
 - Phân phối theo mức độ
 đóng góp vốn và nguồn lực
 khác
 I. QUÁ TRèNH ĐỔI MỚI NHẬN THỨC VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• Về quản lý:
 Phát huy vai trò làm chủ Đảm bảo vai trò quản lý điều 
 xã hội của nhân dân tiết của nhà nớc pháp quyền 
 xã hội chủ nghĩa dới sự lãnh 
 đạo của Đảng
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
1. Mục tiờu và quan điểm cơ bản.
 a. Thể chế kinh tế và thể chế kinh tế thị trường.
 Thể chế kinh tế Thể chế kinh tế thị 
 Thể chế kinh tế trường định 
 thị trường hướng XHCN
 1 2 3
 Là một bộ phận cấu Là một tổng thể bao Là thể chế kinh tế
 thành thể chế xã hội. gồm các bộ quy tắc, thị trờng trong đó
 Thể chế kinh tế là luật lệ và hệ thống các thiết chế, công cụ
 một hệ thống các quy các thực thể, tổ chức và nguyên tắc vận
 phạm pháp luật kinh tế đợc tạo lập hành đợc tự giác tạo
 nhằm điều chỉnh các nhằm điều chỉnh lập và sử dụng để
 chủ thể kinh tế, các hoạt động giao dịch, phát triển lực lợng
 hành vi sản xuất, trao đổi trên thị tr- sản xuất, cải thiện
 kinh doanh và các ờng. đời sống nhân dân
 quan hệ kinh tế
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 b. Mục tiờu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường
 định hướng XHCN.
 - Mục tiờu cơ bản: Làm cho các thể chế phù hợp
 với những nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị tr-
 ờng thúc đẩy nền kinh tế thị trờng định hớng xã
 hội chủ nghĩa ở nớc ta phát triển.
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
- Mục tiờu trước mắt:
 + Từng bớc xây dựng đồng bộ hệ thống pháp luật, bảo đảm
cho nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa phát triển
thuận lợi. Phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
 + Đổi mới mô hỡnh tổ chức và phơng thức hoạt động của các
đơn vị sự nghiệp công.
 + Phát triển đồng bộ, đa dạng các loại thị trờng cơ bản
thống nhất trong cả nớc, từng bớc liên thông với thị trờng khu
vực và thế giới
 + Giải quyết tốt hơn mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với
phát triển văn hoá, xã hội, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội
 + Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nớc, phát
huy vai trò của mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã
hội, vai trò nhân dân trong quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 c. Quan điểm về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
 hướng XHCN
 (GT, trang 163 - 164)
 II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
 ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
2. Một số chủ trương tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị
 trường định hướng XHCN.
 a. Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định
 hướng XHCN.
 - Cần thiết phải sử dụng kinh tế thị trờng làm phơng tiện
 quan trọng để xây dựng CNXH.
 - Xây dựng nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN sẽ góp
 phần huy động đợc các nguồn lực để phát triển kinh tế, thực
 hiện tiến bộ và công bằng xã hội.
 - Cần chủ động đề ra các chủ trơng, biện pháp để hạn chế và
 khắc phục các khiếm khuyết của kinh tế thị trờng, bảo đảm
 sự phát triển bền vững của xã hội.
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 b. Hoàn thiện thể chế về sở hữu cỏc thành phần
 kinh tế, loại hỡnh doanh nghiệp và cỏc tổ chức sản
 xuất kinh doanh.
 - Hoàn thiện thể chế sở hữu.
 + Sự tồn tại và phỏt triển của cỏc thành phần
 kinh tế là cơ sở khỏch quan của kinh tế thị trường
 định hướng xó hội chủ nghĩa. Do vậy, cỏc vấn đề này
 cần được quy định một cỏch rừ ràng, thống nhất
 trong hệ thống phỏp luật nhằm đảm bảo quyền và
 lợi ớch của cỏc chủ sở hữu.
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 + Phương hướng cơ bản hoàn thiện thể chế sở hữu là:
 • Khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dõn do nhà nước quản lý
 đồng thời bảo đảm và tụn trọng cỏc quyền của người sử dụng đất.
 • Tỏch biệt vai trũ của Nhà nước với tư cỏch là bộ mỏy cụng quyền
 quản lý toàn bộ nền kinh tế - xó hội với vai trũ chủ thể sở hữu tài
 sản, vốn của Nhà nước, vốn của nhà nước với chức năng quan trị
 kinh doanh của cỏc doanh nghiệp Nhà nước.
 • Quy định rừ, cụ thể về quyền của chủ sở hữu và những người liờn
 quan đối với cỏc loại tài sản, đồng thời quy định rừ trỏch nhiệm,
 nghĩa vụ của họ đối với xó hội. Chỳ trọng khuyến khớch và tạo điều
 kiện cho sở hữu tập thể phỏt triển.
 - Hoàn thiện thể chế phân phối
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 c. Hoàn thiện thể chế đảm bảo đồng bộ cỏc yếu tố thị
 trường và phỏt triển đồng bộ cỏc loại thị trường.
 - Hoàn thiện thể chế về giá, cạnh tranh và kiểm soát
 độc quyền trong kinh doanh
 - Đa dạng hoá các loại thị trờng, phát triển các loại
 thị trờng mới.
 - Xây dựng hệ thống kiểm soát chất lợng hàng hoá.
 - Hoàn thiện hệ thống luật pháp về chế độ phân
 phối, bảo đảm lợi ích của mỗi bên khi tham gia vào
 thị trờng.
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
 d. Hoàn thiện thể chế gắn tăng trưởng kinh tế với
 tiến bộ cụng bằng xó hội trong từng bước, từng
 chớnh sỏch phỏt triển và bảo vệ mụi trường
 (Giáo trỡnh trang 169)
 e. Hoàn thiện thể chế về vai trũ lónh đạo của Đảng,
 quản lý của Nhà nước và sự tham gia của cỏc tổ
 chức quần chỳng vào quỏ trỡnh phỏt triển kinh tế
 - xó hội.
 (Giáo trỡnh trang 169)
II. TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 
ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA.
3. Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyờn nhõn.
 a. Kết quả và ý nghĩa (170-171)
 b. Hạn chế và nguyờn nhõn (171 - 172)