Ảnh hưởng của hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đến hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam

,06 257 100 
2017 82 28,47 172 59,72 34 11,81 288 100 
2018 88 29,04 180 59,41 35 11,55 303 100 
(Nguồn: Báo cáo C c ATTP, 2018) 
Mặt khác, việc thực hiện ký kết các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới cũng tác 
động tích cực đến việc hoàn thiện các chính sách về nguồn gốc xuất xứ sản phẩm chất phụ gia 
thực phẩm cả trong nước cũng như xuất khẩu. Một thực tế hiện nay, thị trường chất phụ gia 
thực phẩm tại Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động nhập khẩu (Chủ yếu từ các doanh 
nghiệp Bỉ và Đức) và việc ký kết hiệp định EVFTA sẽ giúp các doanh nghiệp có nhu cầu 
sử dụng chất phụ gia thực phẩm trong nước dễ dàng hơn trong tiếp cận đối với mặt hàng này. 
Hiện nay, Việt Nam đã tham gia nhiều FTA. Để được hưởng ưu đãi từ những FTA đó, 
điều kiện tiên quyết là phải chứng minh được xuất xứ hàng hóa. Ví dụ, một doanh nghiệp 
kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam muốn được hưởng thuế suất 0% khi xuất 
khâir sang các nước ASEAN, sản phẩm phải có 40% nguyên liệu có xuất xứ tại Việt Nam. 
 621 
Việc chứng minh xuất xứ hàng hóa có tác dụng khuyến khích các nước trong cùng một FTA 
nỗ lực nội địa hóa để trao đổi thương mại nhiều hơn. Theo quan điểm trên, khi Việt Nam 
tham gia các FTA, mới đây nhất là CPTPP và EVPTA thì các FTA thế hệ mới yêu cầu chứng 
minh xuất xứ linh hoạt, có FTA đòi hỏi chặt chẽ hơn. Nhưng tất cả FTA hiện nay đều dựa trên 
nền tảng chung của WTO và việc chứng minh xuất xứ hàng hóa chỉ có những khác biệt tương 
đối nhỏ. Một khi doanh nghiệp quen với quy tắc xuất xứ của một hiệp định nào đó, họ sẽ nắm 
bắt điều này ở các hiệp định khác khá dễ dàng. Bên cạnh đó, khi các hiệp định thương mại tự 
do thế hệ mới được ký kết sẽ thúc đẩy quá trình cắt giảm các loại thuế quan, điều này sẽ giảm 
chi phí nhập khẩu nguyên liệu và nhập khẩu các chất phụ gia thực phẩm. 
Để đánh giá sự ảnh hưởng của các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đến hoạt 
động xuất, nhập khẩu chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam, bài viết khảo sát những yếu tố 
thúc đẩy quá trình kinh doanh chất phụ gia thực phẩm thông qua hoạt động xuất nhập khẩu: 
Bảng 6. Kết quả khảo sát các thành tố thúc đẩy hoạt động xuất, nhập khẩu 
 chất phụ gia thực phẩm sau khi các FTA thế hệ mới được ký kết có hiệu lực 
TT Tiêu chí 
Đơn 
vị 
Mức đánh giá 
ĐTB 
1 2 3 4 5 
1 
Sự nỗ lực của các cơ quan 
quản l nhà nước trong việc 
thực hiện các mục tiêu kinh tế 
Số 
phiếu 
21 74 203 104 34 
3,06 
% 4,71 16,59 45,52 23,32 7,62 
2 
Thuế suất giảm và những ảnh 
hưởng đến hoạt động xuất nhập 
khẩu chất phụ gia thực phẩm. 
Số 
phiếu 
32 61 216 81 56 
3,15 
% 7,17 13,68 48,43 18,16 12,56 
3 
Hoàn thiện các quy định về 
nguồn gốc xuất xứ chất phụ gia 
thực phẩm 
Số 
phiếu 
34 54 209 111 38 
3,14 
% 7,62 12,11 46,86 24,89 8,52 
4 
Hiệp định CPTPP và EVFTA 
đi vào thực thi sẽ là động lực 
cho hoạt động kinh doanh chất 
phụ gia thực phẩm (đặc biệt là 
hoạt động xuất, nhập khẩu). 
Số 
phiếu 
35 145 169 88 9 
2,76 
% 7,85 32,51 37,89 19,73 2,02 
(Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát của tác giả) 
Kết quả khảo sát tại Bảng 6 cho thấy, khi Việt Nam tham gia các FTA thế hệ mới sẽ 
làm thuế suất giảm, qua đó giúp hoạt động xuất, nhập khẩu chất phụ gia thực phẩm được 
thuận lợi hơn với GTTB = 3,15/5 điểm. Tuy nhiên, triển vọng về hoạt động kinh doanh chất 
phụ gia thực phẩm tại Việt Nam khi các FTA thế hệ mới được ký kết chưa cao với GTTB = 
2,76/5 điểm. Sở dĩ có kết quả trên là do xu hướng bảo hộ đang quan trở lại mạnh mẽ đối với 
các nước như Mỹ, Trung Quốc điều này sẽ tạo ra những lực kéo là các thành viên EU có xu 
hướng bảo hộ sẽ trỗi dậy và tác động đến niềm tin của người dân vào hiệu quả chính sách 
 622 
được ký kết. Đặc biệt, với cam kết mở cửa thị trường trong EVFTA sẽ giúp mở rộng hơn nữa 
thị trường hàng xuất khẩu, nhất là những sản phẩm mà cả hai cùng có lợi thế như Bỉ có thể 
tăng cường xuất khẩu chất phụ gia đáp ứng các tiêu chuẩn vào Việt Nam và thị trường chất 
phụ gia thực phẩm ở Việt Nam cũng sẽ sô động hơn với nguồn cung dồi dào. 
Thứ hai, đối với sản xuất chất phụ gia thực phẩm trong nước: Việc tham gia các FTA 
thế hệ mới sẽ khiến cho các mặt hàng làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất chất phụ gia thực 
phẩm có giá thấp hơn, do đó, chi phí sản xuất của các doanh nghiệp được cắt giảm, từ đó, giá 
cả các chất phụ gia thực phẩm trong nước sẽ cạnh tranh hơn so với hàng nhập khẩu, thúc đẩy 
sản xuất các mặt hàng chất phụ gia thực phẩm trong nước để xuất khẩu. Việc cắt giảm thuế 
quan sẽ khiến chất phụ gia nhập khẩu từ các nước, đặc biệt là các nước EU vào Việt Nam sẽ 
nhiều hơn do giá thành r , mẫu mã phong phú và đa dạng, sẽ tác động tích cực đến sản xuất 
mặt hàng chất phụ gia thực phẩm trong nước trong nước. 
(Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát của tác giả) 
Biểu 2. Kết quả khảo sát đối với ảnh hưởng của FTA thế hệ mới 
đến các yếu tố của sản xuất, kinh doanh chất phụ gia thực phẩm ở trong nước 
Bài viết thực hiện khảo sát đối với những ảnh hưởng của hiệp định FTA thế hệ mới 
đến hoạt động sản xuất chất phụ gia thực phẩm ở trong nước, kết quả cho thấy ―Công nghệ 
sản xuất‖ bị ảnh hưởng nhiều nhất trong FTA thế hệ mới, kết quả này chỉ ra rằng các doanh 
nghiệp không đổi mới công nghệ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí giá 
thành thì sẽ không cạnh tranh được với sự phát triển về công nghệ của các nước trên thế 
giới đặc biệt là EU trong sản xuất mặt hàng chất phụ gia thực phẩm. 
Thứ ba, đối với môi trường kinh doanh: Việc tham gia các FTA thế hệ mới như 
EVFTA, CPTPP về các vấn đề thể chế, chính sách pháp luật sau đường biên giới sẽ tạo 
điều kiện và động lực cơ hội để thay đổi, cải thiện chính sách và pháp luật theo hướng minh 
bạch hơn, thuận lợi và phù hợp hơn với thông lệ quốc tế. Các FTA thế hệ mới sẽ giúp Việt 
25.68 
46.13 
19.62 
8.57 
Nguyên liệu đầu vào Công nghệ sản xuất 
Hoạt động xuất nhập, khẩu đối với đầu ra Khác
 623 
Nam kiện toàn hơn bộ máy nhà nước, theo hướng đẩy mạnh cải cách hành chín chính 
những điều này sẽ tác động đến môi trường kinh doanh chất phụ gia thực phẩm thuận lợi và 
lành mạnh hơn. Đề tài khảo sát ảnh hưởng của các FTA thế hệ mới đến các yếu tố tạo lập nên 
môi trường kinh doanh chất phụ gia thực phẩm: 
Bảng 7. Kết quả khảo sát khảo sát ảnh hưởng của các FTA thế hệ mới 
đến các yếu tố tạo lập nên môi trường kinh doanh chất phụ gia thực phẩm 
TT Tiêu chí 
Đơn 
vị 
Mức đánh giá 
ĐTB 
1 2 3 4 5 
1 
Hệ thống văn bản quản lý 
hoạt động kinh doanh chất 
phụ gia thực phẩm 
Số 
phiếu 
25 46 164 178 33 
3,33 
% 5,60 10,31 36,77 39,91 7,40 
2 
Đổi mới bộ máy tổ chức 
quản l đối với hoạt động 
kinh doanh chất phụ gia 
thực phẩm 
Số 
phiếu 
40 91 146 140 29 
3,06 
% 8,97 20,40 32,74 31,39 6,50 
3 
Thủ tục hành chính trong 
hoạt động kinh doanh chất 
phụ gia thực phẩm 
Số 
phiếu 
33 101 152 114 46 
3,09 
% 7,40 22,64 34,08 25,56 10,31 
(Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát của tác giả) 
Kết quả khảo sát của tác giả đối với những ảnh hưởng của FTA thế hệ mới đến các 
yếu tố tạo lập môi trường kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam cho thấy: Hệ 
thống văn bản quản lý hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm sẽ thay đổi nhiều nhất 
với GTTB = 3,33/5 điểm với sự cắt giảm các điều kiện về kinh doanh, hỗ trợ các vấn đề pháp 
l liên quan đến thành lập doanh nghiệp mới hệ thống văn bản được cải thiện theo hướng 
giám thiểu các thủ tục hành chính. Đối với bộ máy quản tổ chức quản lý hoạt động kinh 
doanh chất phụ gia thực phẩm cũng bị ảnh hưởng nhiều bởi hiệu lực của các FTA thế hệ mới 
mà Việt Nam tham gia. 
4.2.2. Một số thách thức đặt ra đối với hoạt động kinh doanh chất ph gia thực phẩm 
Bên cạnh những tác động tích cực, việc thực hiện các FTA thế hệ mới đặt ra một số 
thách thức cho hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam, cụ thể: 
Thứ nhất, thách thức về hoàn thiện thể chế, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho 
các chủ thể kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam. Quá trình thực hiện các cam kết 
hội nhập quốc tế đã có những tác động sâu rộng đến nền kinh tế Việt Nam. Công tác xây dựng 
thể chế, chính sách dần được hoàn thiện, giúp nền kinh tế Việt Nam có những chuyển biến rõ 
n t qua đó thực đẩy các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chất phụ gia phát triển. Hơn nữa, 
hội nhập quốc tế góp phần mở rộng thị trường, tăng lợi thế cạnh tranh cho các sản phẩm phụ 
gia của Việt Nam so với các nước trong khu vực; qua đó, cơ cấu mặt hàng chất phụ gia xuất, 
nhập khẩu đã có chuyển biến về chất. Tuy nhiên, so với thông lệ quốc tế, thể chế kinh tế, môi 
trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam còn khoảng cách lớn dẫn đến việc thành lập các 
doanh nghiệp kinh doanh chất phụ gia vẫn còn hạn chế. 
 624 
Thứ hai, sức cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại 
Việt Nam cũng như từng chất phụ gia thực phẩm hiện nay còn thấp. Việc cắt giảm thuế nhập 
khẩu theo lộ trình cam kết dẫn đến các mặt hàng chất phụ gia thực phẩm được sản xuất trong 
nước chịu sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các chất phụ gia thực phẩm nhập khẩu. 
Thứ ba, đối với nhập khẩu, mặc dù việc ký kết FTA với nhiều đối tác song trong ngắn 
hạn, nhập khẩu các sản phẩm chất phụ gia thực phẩm của Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào 
các thị trường truyền thống như Bỉ, Ấn Độ, Trung Quốc, do mức độ cam kết thuế sâu cũng 
như vị trí địa lý thuận lợi sẽ khiến cho vấn đề các chất phụ gia không rõ nguồn gốc được nhập 
lậu từ Trung Quốc về Việt Nam chưa thể giải quyết dứt điểm. Bên cạnh đó, việc cắt giảm thuế 
cũng tạo nhiều áp lực đến hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm của các chủ thể kinh 
doanh trong nước. 
Thứ tư, trình độ đội ngũ cán bộ và năng lực của các cơ quan quản l nhà nước cần tiếp 
tục tăng cường để đáp ứng yêu cầu quản lý, giám sát thị trường chất phụ gia thực phẩm, cải 
cách thủ tục hành chính, hạn chế tình trạng hàng giả, hàng nhái liên quan đến mặt hàng chất 
phụ gia thực phẩm 
5. Kết luận và một số khuyến nghị 
Bài viết đã đi sâu nghiên cứu ảnh hưởng của các FTA thế hệ mới đến hoạt động kinh 
doanh chất phụ gia thực phẩm tại Việt Nam. Kết quả phân tích dữ liệu điều tra cho thấy 
những ảnh hưởng tích cụng của các FTA thế hệ mới đến hoạt động kinh doanh chất phụ gia 
thực phẩm tại Việt Nam, đặc biệt là hiệp định EVFTA. Bên cạnh đó, để có thể tận dụng được 
những cơ hội và hạn chế những thách thức trong thực hiện cam kết của các FTA thế hệ mới 
đối với hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm, thời gian tới, cần chú trọng đến một số 
giải pháp sau: 
Một là, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách gắn với việc thực hiện các cam kết hội 
nhập, nhằm nâng cao hiệu quả huy động, sử dụng vốn đầu tư, cải thiện môi trường đầu tư 
kinh doanh đối với mặt hàng chất phụ gia thực phẩm, thúc đẩy chuỗi cung ứng trong thị 
trường công nghệ thực phẩm mà chất phụ gia thực phẩm là một yếu tố không thể thiếu; chú 
trọng trọng hướng phát triển bền vững để giảm thiểu tác động tiêu cực thông qua việc xây 
dựng một quy trình sản xuất kinh doanh khép kín, hoặc tăng cường gia nhâp chuỗi sản xuất 
kinh doanh của ngành công nghệ thực phẩm. 
Hai là, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách để thực hiện đầy 
đủ các cam kết quốc tế theo lộ trình. Trong việc sửa đổi, bổ sung các chính sách, cần đảm bảo 
tính đồng bộ, hiệu quả, duy trì ổn định môi trường đầu tư, kinh doanh nói chung, không gây 
xáo trộn, ảnh hưởng đến lợi ích của các doanh nghiệp kinh doanh chất phụ gia thực phẩm tại 
Việt Nam đang hoạt động cũng như các nhà đầu tư mới vào lĩnh vực chất phụ gia thực phẩm. 
Kịp thời rà soát, sửa đổi, điều chỉnh, bãi bỏ quy định không phù hợp với các cam kết quốc tế 
nhằm thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ trong các điều ước quốc tế song phương, đa phương và 
khu vực mà Việt Nam là thành viên liên quan đến hoạt động kinh doanh nói chung và kinh 
doanh chất phụ gia thực phẩm nói riêng. 
Ba là, đẩy mạnh cải cách hành chính trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực về 
đầu tư, thuế, hải quan, xuất nhập khẩu phù hợp với các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế trong 
hoạt động thương mại, hoạt động kinh doanh chất phụ gia thực phẩm; Giám sát chặt chẽ việc 
 625 
ban hành và áp dụng các giấy ph p, điều kiện kinh doanh chất phụ gia thực phẩm, nguồn gốc 
xuất xứ đối với các chất phụ gia thực phẩm. 
Bốn là, tăng cường liên kết với nhau, tạo những cơ hội đầu tư nhằm tăng sức mạnh 
cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài trong sản xuất, kinh doanh chất phụ gia thực 
phẩm tại Việt Nam; Chủ động xây dựng năng lực sản xuất, kinh doanh, cải thiện chất lượng, 
mẫu mã các chất phụ gia thực phẩm để nâng cao khả năng cạnh tranh và xây dựng thương 
hiệu các mặt hàng chất phụ gia thực phẩm; Tăng cường đầu tư phát triển công nghiệp hỗ trợ, 
đầu tư vào các vùng trồng nguyên liệu để giảm thiểu phụ thuộc nguyên phụ liệu của các nhà 
cung cấp nước ngoài trong sản xuất chất phụ gia thực phẩm. 
Năm à, hoàn thiện các nội dung về ghi nhãn, nguồn gốc xuất xứ đối với các sản phẩm 
chất phụ gia thực phẩm. Tiếp tục hoàn thiện các văn bản luật và hướng dẫn thi hành luật về 
kinh doanh chất PGTP các cấp đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động 
kinh doanh chất PGTP, quy định rõ các thông tin cần có đối với một sản phẩm chất PGTP 
muốn lưu hành trên thị trường đồng thời tăng mức xử phạt đủ sức răn đe đối với các trường 
hợp vi phạm. Áp dụng các chính sách nhập khẩu chất PGTP hợp l đảm bảo sự phát triển cân 
bằng của thị trường giữa các sản phẩm chất PGTP trong và ngoài nước đồng thời xây dựng 
chiến lược dài hạn cho việc xuất khẩu chất PGTP Việt Nam ra thị trường nước ngoài, hỗ trợ 
thông tin về các thị trường xuất khẩu chất PGTP cho doanh nghiệp kinh doanh chất PGTP. 
Sáu là, tăng cường năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp kinh doanh chất phụ gia 
thực phẩm tại Việt Nam. Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, chính sách, đổi mới về các chính 
sách thuế, xuất nhập khẩu chất phụ gia thực phẩm thì các doanh nghiệp kinh doanh chất phị 
gia thực phẩm cần tăng cường năng lực của mình thông qua tạo môi hình chuỗi liên kết sản 
xuất đối với các mặt hàng chất phụ gia thực phẩm từ khâu trồng nguyên liệu đến khâu kinh 
doanh cuối cùng. Đổi mới công nghệ sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm theo hướng 
đảm bảo sức khỏe và thẩm mỹ đối với các thực phẩm có sử dụng chất phụ gia thực phẩm 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Y tế (2010), Luật An toàn thực phẩm, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 
2. Cục An toàn thực phẩm (2019), Báo cáo hoạt động kinh doanh các mặt hàng thuộc 
quản ý của Bộ Y tế giai đoạn 2016 - 2020, Hà Nội. 
3. JECFA (2006), Tổng quan về chất ph gia thực phẩm, FAO, Rome 
4. Đàm Sao Mai (2012), Ph gia thực phẩm, Nxb Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh. 
5. Nguyễn Duy Thịnh (2009), Các chất ph gia dùng trong sản xuất thực phẩm, 
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội 
6. Lê Quang Thuận (2019), Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và tác động 
đối với kinh tế Việt Nam, Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Hà Nội.