Sân khấu thực cảnh với việc xây dựng sản phẩm du lịch

ng đi thi. 
Sân khấu là một thủy đình nhân tạo nặng 
10 tấn trên hồ nước rộng 4.300m2, dưới chân 
núi chùa Thầy. Toàn bộ sân khấu được bố trí 
ẩn khéo léo dưới mặt nước cùng với hệ thống 
trang thiết bị âm thanh, ánh sáng hiện đại bao 
gồm hệ thống laser, 3D mapping và hệ thống 
ánh sáng ngầm dưới nước tạo hiệu ứng phản 
chiếu ánh sáng khiến cho khung cảnh lung linh, 
mờ ảo và người diễn viên như đang múa trên 
mặt nước. Thuỷ đình được thiết kế với hệ thống 
nâng, có thể nhô lên và lặn xuống dưới mặt 
nước tạo ra các yếu tố bất ngờ cho người xem.
Trên một sân khấu tương tác kết hợp với 
công nghệ hiện đại, đạo diễn Hoàng Nhật 
Nam mang đến cho người xem một câu 
chuyện nghệ thuật bằng động tác, ánh sáng, 
nghệ thuật sắp đặt giúp người xem có cơ hội 
khám phá lịch sử, văn hoá của Bắc Bộ. Đỉnh cao 
của sự kết hợp giữa công nghệ, kỹ thuật hiện 
đại với chất liệu văn hoá nghệ thuật truyền 
thống là những cảnh diễn mê hoặc khiến cho 
khán giả trầm trồ, thán phục như cảnh thiền 
sư Từ Đạo Hạnh bước ra trong màn sương khói 
huyền ảo với những bông sen vàng nở dưới 
nước; cảnh bốn cô tố nữ bước ra từ tranh Tố nữ 
làng Hồ; cảnh những nghệ nhân bước đi đều 
đặn, nhịp nhàng với những con rối nước gắn 
trên vai.
Điểm đặc biệt của chương trình là sự tham 
gia của hơn 200 diễn viên, trong đó khoảng 
120 người là nông dân tại địa phương. Điều 
này mang đến cho người xem cảm giác như 
hòa vào với cảnh thực, người thực một cách 
mộc mạc mà lại vô cùng tinh tế.
Có thể nói chương trình sân khấu thực 
cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ” là thành quả từ sự tâm 
huyết, quyết tâm của những người thực hiện 
nhằm mang đến cho khán giả một chương 
trình biểu diễn nghệ thuật giới thiệu và quảng 
bá các yếu tố văn hoá dân gian truyền thống 
nhưng được trình diễn theo phong cách hiện 
đại và sáng tạo.
Chương trình sân khấu thực cảnh “Ký ức 
Hội An”
Ngày 18/3/2018, chương trình nghệ thuật 
thực cảnh “Ký ức Hội An” được công diễn trong 
không gian Công viên văn hoá Ấn tượng Hội 
An, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Đây là 
một chương trình được đầu tư lớn và được Tổ 
chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) công nhận 2 
kỷ lục: “Sân khấu ngoài trời lớn nhất Việt Nam” 
và “Chương trình biểu diễn nghệ thuật thường 
nhật có số lượng diễn viên tham gia đông nhất”1. 
“Ký ức Hội An” là một chương trình được đầu 
tư cả về cơ sở vật chất với hệ thống sân khấu 
nâng, hệ thống ánh sáng ngầm dưới nước, hệ 
thống đèn chiếu 3D mapping lẫn nguồn 
nhân lực với đạo diễn đến từ Hồng Kông Mai 
Soái Nguyên - Chủ tịch tập đoàn Sơn Thuỷ và 
hệ thống cố vấn chương trình với sự tham gia 
của các nhà khoa học, các nghệ sĩ có uy tín 
trong nước (đạo diễn Việt Thanh, nhà thơ Lê 
Cảnh Nhạc - cố vấn kịch bản, nhạc sĩ Nguyễn 
Đức Trịnh, nhà nghiên cứu mỹ thuật Trịnh 
Quang Vũ, giảng viên múa Thanh Hằng,)2. 
Điều đó cho thấy tâm huyết và quyết tâm của 
chủ đầu tư cũng như ê-kíp thực hiện nhằm xây 
dựng một chương trình vừa ấn tượng về mặt 
nghệ thuật vừa chuyển tải được những nội 
dung về văn hoá, lịch sử của Hội An đến với 
khán giả. 
Chương trình biểu diễn thực cảnh “Ấn 
tượng Hội An” được biểu diễn trên một sân 
khấu ngoài trời với hơn 3.000 chỗ ngồi, trong 
không gian Công viên văn hoá Ấn tượng Hội 
An có tổng diện tích 10,8ha, gồm một một đảo 
Số 26 - Tháng 12 - 201888
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
lớn, một đảo nhỏ và một phần diện tích đất 
ven sông Hoài3. 
Với thông điệp “Một ngày Hội An - Trăm 
năm hoài cổ”, vở diễn được kết cấu thành 
5 màn diễn với các chủ đề: Sinh mệnh, Đám 
cưới, Đèn và Biển, Hội nhập, Áo dài. Xuyên suốt 
chương trình là hình ảnh cô gái đang ngồi dệt 
vải bên khung cửi và dệt nên cả những câu 
chuyện, những ký ức về một thương cảng Hội 
An sầm uất, nơi giao thương của các thương 
nhân khắp nơi trên thế giới trong các thế kỷ 
XVI, XVII; một Hội An với những câu chuyện 
tình lãng mạn, với những mái nhà ngói lô xô, 
những tà áo dài tha thướt. 
Khung cửi, hình ảnh gắn với Hội An, gắn với 
vùng đất giao thương tơ lụa sầm uất, tiếng kẽo 
kẹt dệt lụa và hình ảnh cô gái dệt lụa miệt mài 
bên khung cửi đã dẫn dắt người xem trở về 
quá khứ, đến với những điển tích, những câu 
chuyện mang nặng dáng dấp, bóng hình văn 
hoá Việt được kể qua 5 màn diễn. Ở đó có buổi 
đầu hoang sơ mở cõi, những con người với 
cuộc sống bình dị chào đón những sinh mệnh 
mới ra đời; có đám cưới của Huyền Trân công 
chúa với Quốc vương Chế Mân xứ Champa; có 
câu chuyện của người con gái xứ Quảng đêm 
đêm thắp sáng đèn lồng khắp các ngõ phố Hội 
An mong ngóng chàng ngư dân trở về; có hình 
ảnh thương cảng buôn bán tấp nập, nơi hội tụ 
của thương gia nhiều nước trên thế giới; và 
đặc biệt có hình ảnh những thiếu nữ trong tà 
áo dài trắng mang đậm nét đẹp của người phụ 
nữ Việt Nam, bước đi thướt tha trên con đường 
ánh sáng của thời gian, của huyền thoại. Sự 
tương tác giữa công nghệ hiện đại và nghệ 
thuật tạo ra nhiều điểm nhấn trong chương 
trình tạo sự ấn tượng cho khán giả như hình 
ảnh các thiếu nữ đi trên con đường ánh sáng 
dài như bất tận; hình ảnh các cô gái kết nón 
tạo thành những con sóng kết hợp chiếu ánh 
sáng khiến những con sóng chạy đổi màu liên 
tục phản chiếu xuống nước tạo sự lung linh, 
huyền ảo, tất cả hoà nhịp tạo nên một bản 
nhạc của nghệ thuật, của văn hoá mang đến 
cho khán giả. 
2. Sân khấu thực cảnh - một sản phẩm du 
lịch độc đáo đáp ứng nhu cầu của du khách
Từ việc sử dụng các chất liệu văn hóa, lịch 
sử, nghệ thuật truyền thống của địa phương, 
các nhà tổ chức, đạo diễn sân khấu thực cảnh 
đã tạo ra sản phẩm du lịch mới có sức hấp dẫn, 
hứng khởi và mang lại cách nhìn, cách tiếp cận 
mới cho du khách về hoạt động du lịch tại địa 
phương. 
Việc sử dụng, khai thác các loại hình nghệ 
thuật truyền thống, để sáng tạo ra sản phẩm 
du lịch không những giới thiệu tới du khách/
khán giả về di sản văn hóa địa phương mà còn 
đem đến cho nghệ thuật truyền thống một sức 
sống mới. Từ góc nhìn là sản phẩm du lịch, sân 
khấu thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ” đã giới thiệu 
đến du khách các loại hình nghệ thuật truyền 
thống như ca trù, múa rối nước, âm nhạc dân 
gian, tranh Đông Hồ. Tuy nhiên, nghệ thuật 
tranh Đông Hồ được giới thiệu trong sản phẩm 
du lịch không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu các 
bức tranh Đông Hồ, kỹ thuật in tranh, làm giấy 
mà sân khấu thực cảnh đã kết hợp giữa múa, 
âm nhạc, nghệ thuật ánh sáng... tạo ra một sức 
sống mới cho các tác phẩm tranh. Các nhân 
vật trong tranh không còn là những hình ảnh 
tĩnh, bất biến, mà trở nên sống động, đầy sức 
sống nhờ các chuyển động, tạo hình của nghệ 
thuật múa. 
Đạo diễn đã sử dụng, khai thác các loại hình 
nghệ thuật truyền thống, các câu chuyện lịch 
sử, các nét văn hóa đặc sắc của địa phương, 
các hoạt động lao động, sản xuất như cảnh 
trên bến dưới thuyền tấp nập mà bình yên, 
cảnh gặt lúa, giã gạo, cảnh đánh cá, bắt tôm, 
và các sinh hoạt trong đời sống thường nhật 
của người dân. Qua lăng kính nghệ thuật của 
đạo diễn và các thủ pháp nghệ thuật của sân 
khấu thực cảnh, những hoạt động bình dị ấy 
đã trở nên sâu sắc, đầy chất thơ, hấp dẫn và 
chạm đến trái tim của khán giả.
Từ những chất liệu thơ ca, lịch sử, nghệ 
thuật truyền thống..., các nhà tổ chức, đạo diễn 
sân khấu thực cảnh đã tạo ra một sản phẩm 
du lịch mới, vừa có tính nghệ thuật, có sức 
hấp dẫn khán giả, vừa truyền tải được những 
89Số 26 - Tháng 12 - 2018
VĂN HÓA DU LỊCH
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
giá trị di sản văn hóa đến với du khách/khán 
giả. Không chỉ góp phần xây dựng những sản 
phẩm văn hóa mang tính sáng tạo, hấp dẫn, 
sân khấu thực cảnh còn đang góp phần vào 
việc bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc.
3. Những vấn đề đặt ra đối với sân khấu thực 
cảnh và việc xây dựng sản phẩm du lịch
Có thể thấy, việc sử dụng, khai thác các chất 
liệu văn hóa, lịch sử, nghệ thuật truyền thống 
trong sân khấu thực cảnh để tạo ra các sản 
phẩm du lịch mới đã góp phần vào việc đáp 
ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách. Để 
có thể hoàn thiện hơn các vở diễn thực cảnh, 
các nhà tổ chức, các đạo diễn cần chú ý hơn tới 
một số vấn đề:
Thứ nhất, phát huy vai trò chủ thể văn hóa/
người dân địa phương trong việc sáng tạo sản 
phẩm du lịch sân khấu thực cảnh: Với đặc điểm 
là khai thác không gian thực, sân khấu biểu 
diễn hòa quyện với tự nhiên, diễn viên diễn 
trong bối cảnh ngoài trời, ở không gian thực 
cho nên số lượng diễn viên trong một vở diễn 
thực cảnh thường lên tới vài trăm người. Nếu 
có thể địa phương hóa sản phẩm du lịch sân 
khấu thực cảnh thì có thể tạo ra khối lượng 
công việc lớn cho người lao động địa phương. 
Hơn nữa, việc tham gia của “người thực” - chủ 
thể văn hóa ở trong “không gian thực” cũng 
sẽ góp phần gia tăng sự hấp dẫn. Tuy nhiên, 
do yêu cầu chất lượng của vở diễn, các nhà 
tổ chức, đạo diễn thường huy động lực lượng 
diễn viên chuyên nghiệp để biểu diễn. 
Lắng nghe ý kiến đóng góp từ các nhà 
chuyên môn, những người làm chương trình 
sân khấu thực cảnh “Ký ức Hội An” đã dần điều 
chỉnh và địa phương hóa chương trình của 
mình. Tính đến tháng 9/2018 tổng số diễn 
viên tham gia chương trình là 327 diễn viên 
(trong đó 50% sử dụng nguồn diễn viên tại địa 
phương và 50% là diễn viên từ miền Nam và 
miền Bắc)4. Cũng như vậy, chương trình sân 
khấu thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ” đã đem lại 
bài học thành công từ việc địa phương hóa sản 
phẩm du lịch, tạo điểm nhấn hấp dẫn người 
xem bằng việc đưa những nông dân Sài Sơn 
lên sân khấu biểu diễn. Sử dụng 50% diễn viên 
là người địa phương, chương trình đã mang 
đến sự bất ngờ và ấn tượng đặc biệt đối với du 
khách khi được xem một chương trình nghệ 
thuật hoành tráng mà diễn viên biểu diễn lại 
chính là những con người thật, trong đời sống 
thật và trên không gian biểu diễn thật của địa 
phương.
Thứ hai, khai thác chọn lọc các yếu tố văn 
hóa, lịch sử, nghệ thuật truyền thống gắn với đặc 
trưng văn hóa vùng miền để xây dựng sản phẩm 
du lịch sân khấu thực cảnh. Vấn đề này được đề 
cập đối với chương trình sân khấu thực cảnh 
“Ký ức Hội An” phiên bản đầu tiên. Mặc dù đã 
cố gắng tái hiện một Hội An thương cảng sầm 
uất, buôn bán tấp nập với những hình ảnh đặc 
trưng của Hội An như: những mái nhà ngói lô 
xô; những ngọn đèn lồng lung linh, huyền ảo; 
những cô gái trong tà áo dài thướt tha thì vẫn 
còn những ý kiến cho rằng chương trình cần 
thiết kế để du khách/khán giả có thể cảm nhận 
sâu sắc hơn về Hội An. Tiếp thu những ý kiến 
đóng góp của các nhà chuyên môn, du khách/
khán giả, ban tổ chức và đạo diễn chương trình 
sân khấu thực cảnh đã chỉnh sửa “Ký ức Hội An” 
và trình diễn phiên bản 2.0 với nhiều thay đổi, 
điều chỉnh về mặt âm nhạc, trang phục, dung 
lượng thời gian vở diễn. 
Thứ ba, tăng cường sự tương tác/kết nối/
giao lưu giữa với khán giả/du khách với diễn 
viên trong sân khấu thực cảnh. Tại sân khấu 
thực cảnh “Ấn tượng Hội An” và “Tinh hoa Bắc 
Bộ”, nhà tổ chức và các đạo diễn đã triển khai 
các hoạt động nhằm tạo sự liên kết giữa du 
khách/khán giả với chương trình như tổ chức 
mini show trước khi show diễn chính bắt đầu 
tại khu vực cổng vào, hoạt động chào và tiễn 
khách của diễn viên tại sân khấu thực cảnh 
“Ký ức Hội An”, hay như hoạt động trải nghiệm 
dành cho du khách/khán giả với các quán bán 
đồ ăn đậm chất dân gian Bắc Bộ như kẹo lạc, 
kẹo dồi, bánh nếp, bánh tẻ, bánh giò, xôi gói lá 
sen... và các trò chơi dân gian như bịt mắt bắt 
dê, chơi ô ăn quan, trước khi chương trình bắt 
đầu tại sân khấu thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ”.
Thứ tư, bổ sung phần thuyết minh bằng tiếng 
Anh, tiếng Trung để du khách có thể hiểu vắn 
Số 26 - Tháng 12 - 201890
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
tắt nội dung của các điển tích, các yếu tố lịch sử 
- văn hóa đang được biểu diễn, thực hành trên 
sân khấu thực cảnh. Tổng cục Du lịch công bố 
lượng khách quốc tế đến Việt Nam trong tháng 
8/2018 ước đạt 1.323.546 lượt người, trong đó 
lượt khách Trung Quốc là 428.958 lượt người 
(2). Như vậy, du khách nước ngoài và đặc biệt là 
du khách Trung Quốc đang chiếm một tỷ trọng 
lớn đòi hỏi các nhà quản lý, điều hành du lịch 
quan tâm hơn tới đối tượng du khách này. Tại 
sân khấu thực cảnh “Ký ức Hội An”, nhà tổ chức 
đã lắp đặt hệ thống màn hình chạy ngang sân 
khấu để chạy phần thuyết minh bằng tiếng Việt 
và tiếng Anh. Tuy nhiên, với số lượng du khách 
đến từ Trung Quốc nhiều như vậy mà không 
có phần thuyết minh tiếng Trung thì du khách 
chỉ có thể cảm nhận tác phẩm thông qua ngôn 
ngữ nghệ thuật, khó có thể cảm nhận hết các 
giá trị văn hóa của vở diễn.
Thứ năm, nghiên cứu văn hóa - lịch sử địa 
phương và đất nước để sản xuất các vở diễn đặc 
sắc, có tính văn hóa - lịch sử, thấm đậm giá trị 
nghệ thuật, nhân văn, phù hợp với các đối tượng 
du khách khác nhau. Bên cạnh việc khai thác 
chọn lọc các yếu tố văn hóa, lịch sử, nghệ 
thuật truyền thống, các nhà đạo diễn, tổ chức 
sự kiện cần nghiên cứu văn hóa - lịch sử địa 
phương để khôi phục và phát triển các di sản 
văn hóa trong nội dung các chương trình sân 
khấu thực cảnh, đáp ứng nhu cầu của các đối 
tượng du khách.
Thứ sáu, liên kết với các công ty lữ hành 
để đưa khách tới các sân khấu thực cảnh vào 
những thời gian thích hợp, bố trí dịch vụ bổ sung 
phù hợp. Việc kết nối giữa địa phương, các nhà 
tổ chức chương trình sân khấu thực cảnh và 
các công ty lữ hành là một trong những yếu 
tố hiệu quả góp phần đưa sân khấu thực 
cảnh đến với đông đảo khán giả. Nhà tổ chức 
chương trình sân khấu thực cảnh cần nghiên 
cứu để đưa ra các phương án hợp tác hấp dẫn 
nhằm phát triển tích cực mối liên kết với các 
công ty lữ hành.
Thứ bảy, cần lấy ý kiến khán giả/du khách, 
cư dân bản địa, công ty lữ hành để điều chỉnh 
tổng thể các chương trình sân khấu thực cảnh 
phù hợp. Khảo sát nhu cầu và thu thập đánh 
giá của khán giả/du khách, cư dân bản địa, 
công ty lữ hành về chương trình sân khấu thực 
cảnh sẽ giúp cho nhà tổ chức hiểu được điểm 
mạnh, điểm yếu của chương trình và những 
mong muốn của khán giả để có thể điều chỉnh 
chương trình cho phù hợp.
Sự ra đời của hai chương trình sân khấu 
thực cảnh đầu tiên tại Hội An và Hà Nội đánh 
dấu sự nỗ lực của các địa phương, các nhà quản 
lý và tổ chức nhằm tạo ra các sản phẩm du lịch 
khai thác chất liệu văn hóa, lịch sử, nghệ thuật 
truyền thống vừa góp phần bảo tồn và phát 
huy các giá trị di sản văn hóa vừa đáp ứng nhu 
cầu ngày càng cao của khách du lịch. 
N.K.N 
(ThS., Khoa Quản lý văn hóa nghệ thuật, 
Trường ĐHVHHN)
Chú thích
1, 2, 3, 4 Phỏng vấn ông Nguyễn Thanh Tùng, 
Trưởng bộ phận quản lý sản xuất khối Themepark, 
tập đoàn Gami, tháng 9/2018.
Tài liệu tham khảo
1. Phương Linh, Xây dựng sản phẩm du lịch 
văn hóa độc đáo, sáng tạo, Tạp chí Du lịch Việt 
Nam, số 6, tr. 46-47.
2. Tổng cục Du lịch, Khách quốc tế đến Việt 
Nam tháng 8 và 8 tháng năm 2018, http://
vietnamtourism.gov.vn/index.php/items/27252
Ngày nhận bài: 8 - 3 - 2018
Ngày phản biện, đánh giá: 11 - 9 - 2018
Ngày chấp nhận đăng: 23 - 9 - 2018