Một số nghiên cứu về mối quan hệ giữa các yếu tố môi trường xã hội với bạo lực học đường

dẫn theo [12]). 
Môi trường học tập an toàn, thân thiện, công bằng và 
bình đẳng sẽ là yếu tố hạn chế bạo lực trong trường học, 
cụ thể như: HS nhận được sự quan tâm của người lớn 
xung quanh đúng mức khi có hiện tượng bạo lực, cũng 
có tương quan với mức độ bạo lực, điều đó có nghĩa là 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 448 (Kì 2 - 2/2019), tr 26-31 
29 
khi HS nhận được sự tôn trọng từ người lớn và bạn bè 
trong trường học, họ sẽ ứng xử tôn trong lại và việc cảm 
thấy được tôn trọng sẽ làm giảm cảm xúc tiêu cực và 
giảm hành vi gây hấn, vì vậy HS sẽ giảm hành vi gây bạo 
lực hoặc bị bạo lực [15]. Như vậy, khi HS có nhận thức 
về quy tắc của nhà trường và tin tưởng vào các quy tắc 
đó tốt thì có xu hướng diễn ra BLHĐ ít hơn, bởi khi đó 
HS sẽ có mối quan hệ tích cực với GV, cảm thấy thân 
thiện với ngôi trường của họ, cảm thấy môi trường tích 
cực và trật tự. 
Để thực hiện giáo dục và quản lí HS, nhà trường 
thường có các biện pháp kỉ luật. Những biện pháp kỉ luật 
HS một cách tích cực, phù hợp là rất quan trọng và cần 
được thực hiện để đảm bảo môi trường trường học an 
toàn. Những HS được học tập tại môi trường tích cực như 
có sự tôn trọng, công bằng và có kỉ luật có xu hướng ít 
có hành vi bạo lực hơn những HS ở môi trường tiêu cực 
như không được đối xử công bằng bởi GV và các HS 
khác, việc chấp hành nội quy nhà trường không tốt [15]. 
Mayer và Leone chỉ ra rằng, một môi trường học tập 
có hình thức kỉ luật tiêu cực, khắc nghiệt có thể dẫn đến 
hành vi lệch chuẩn của HS nhiều hơn là giảm thiểu các 
hành vi tiêu cực đó. Có nhiều biện pháp kỉ luật HS trong 
trường học như: dựa vào các hình phạt của pháp luật, 
trừng phạt, hay sự răn đe của nhà trường và của GV được 
chứng minh là không có hiệu quả [dẫn theo 10]. 
Như vậy, các hình thức kỉ luật tích cực áp dụng đối 
với HS cần có quy tắc rõ ràng, công bằng và không thiên 
vị, phương pháp kỉ luật phải được truyền đạt một cách rõ 
ràng. Khi có các biện pháp trừng phạt thì cần có cách giải 
thích thích đáng và các hành vi có thể được xã hội chấp 
nhận. Nếu nhà trường nhận thức được điều này thì 
BLHĐ sẽ giảm đi đáng kể. 
Theo nhà tâm lí học tội phạm Đonvonga (Liên Xô 
cũ), ảnh hưởng của nhóm bạn không chính thức tiêu cực 
đến hành vi phạm pháp của trẻ em được thể hiện qua 04 
điểm sau: 1) Các nhóm tiêu cực là cơ sở hình thành quan 
điểm và định hướng dẫn đến hành vi phạm pháp; 2) Trẻ 
vị thành niên tuân theo những quyết định của nhóm dù 
bản thân có quan điểm riêng. Sự phục tùng này lúc đầu 
có thể là hình thức, nhưng dần dần có thể làm thay đổi 
định hướng bên trong; 3) Việc tham gia vào nhóm bạn 
tiêu cực có tác dụng làm tăng động cơ thực hiện tội phạm 
và làm cho cá nhân cảm thấy tinh thần trách nhiệm đối 
với hành vi của mình giảm đi; 4) Nhóm bạn tiêu cực có 
vai trò quan trọng trong việc loại trừ nỗi sợ hãi của các 
thành viên trước sự phạt của pháp luật (dẫn theo [21]). Ji-
Kang Chen cho rằng, các nguy cơ từ bạn bè như chơi với 
nhóm bạn xấu, chứng kiến cảnh bạo lực của bạn bè cũng 
có thể sẽ dẫn tới hành vi bạo lực hoặc bị bạo lực [11]. 
Những HS là nạn nhân của BLHĐ thường chơi với 
nhóm bạn bè có đặc điểm: Thiếu kĩ năng kết bạn, ít bạn 
bè/không thuộc một nhóm bạn ở lớp hay trường học, 
thường bị bạn bè kì thị, cách li, chối bỏ; Thiếu các kĩ năng 
ứng xử, giao tiếp với bạn bè thì có xu hướng bị bạo lực 
hoặc có hành vi BLHĐ do không kiểm soát được hành 
vi [16]. 
Một đặc điểm nữa của trường học có thể là nguy cơ 
cho BLHĐ đó là: tình trạng quá tải về chương trình giáo 
dục tạo nên những áp lực về học tập cho HS; thiếu các 
hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho HS; sự liên kết lỏng 
lẻo của nhà trường với gia đình trong việc quản lí, kiểm 
soát và giáo dục HS, thái độ tiêu cực của GV, các quy 
định thiếu rõ ràng của nhà trường [16]. 
Một số yếu tố của trường học là điều kiện cho hành 
vi bạo lực xảy ra ở HS như: Quy mô trường học, địa 
điểm, tình trạng, những quy tắc đạo đức, chính sách của 
nhà trường đều có tác động đến số lượng, loại và mức 
độ nghiêm trọng của bạo lực. 
Từ những phân tích trên cho thấy, môi trường học 
đường cùng với mối quan hệ trong trường học, sự giám 
sát, nội quy, kỉ luật của nhà trường có vai trò quan trọng 
trong việc tạo điều kiện phát triển hay giảm bớt các hành 
vi BLHĐ. Do đó, mỗi nhà trường cần xây dựng một môi 
trường trường học an toàn, thân thiện và bình đẳng để 
ngăn ngừa hiện tượng bạo lực trong trường học hiện nay. 
2.2.3. Các yếu tố xã hội 
Tác động của môi trường xã hội cho thấy, những HS 
bị ảnh hưởng hoặc tham gia các tệ nạn xã hội, sử dụng 
mạng xã hội thường có xu hướng BLHĐ hơn những HS 
không tham gia, những hành vi BLHĐ của HS được 
“học” từ phim ảnh và trò chơi bạo lực [15]. Những HS 
có thói quen rất thích xem phim hành động, kinh dị của 
Mĩ và chơi các game có các cảnh bạo lực như Võ Lâm 
truyền kì, Biệt đội thần tốc, Đột kích... thường xuyên có 
hành vi BLHĐ [14]. Tác giả đã đưa ra các dẫn chứng cụ 
thể khi nghiên cứu trên 496 HS tại Quy Nhơn, trong đó 
có 18,4% HS chơi game ở tiệm internet và 24,8% chơi 
game ở nhà và quan sát cho thấy hầu hết các em chơi 
những trò chơi bạo lực. HS chơi game có tỉ lệ gây bạo 
lực thể chất cao hơn HS không chơi game (40,0% so với 
27,8%), trong đó tỉ lệ HS đánh nhau vượt trội là ở những 
HS chơi game ở tiệm internet (58,3%), có 02 trường hợp 
HS đánh thầy cô thì đều rơi vào nhóm HS chơi game, 
nghiện game này. Nhiều khi, mâu thuẫn trong quá trình 
chơi được các game thủ đưa ra giải quyết ngoài đời, 
80,4% HS nhận định BLHĐ bị ảnh hưởng từ game 
online, phim ảnh bạo lực. Bên cạnh đó, nhiều em coi 
mạng internet là phương tiện để thực hiện bạo lực tinh 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 448 (Kì 2 - 2/2019), tr 26-31 
30 
thần với bạn bè [14]. Việc lạm dụng mạng xã hội của HS 
là yếu tố nguy cơ đối với cả hành vi gây và bị bạo lực 
trong môi trường học đường, đối với cả hành vi bạo lực 
thể chất và bạo lực tinh thần giữa HS với nhau [17]. 
Bên cạnh đó, các hành vi nguy cơ của HS như hút 
thuốc lá, sử dụng bia rượu, hút shisha, sử dụng các chất 
gây nghiện, kích thích cũng được chỉ ra là có môi liên hệ 
chặt chẽ đến hành vi gây bạo lực, bị bạo lực hoặc tự gây 
thương tích cho bản thân [17]. 
Như vậy, những HS bị ảnh hưởng bởi các tệ nạn xã 
hội và môi trường xã hội không lành mạnh thường có xu 
hướng gây bạo lực và ngược lại. Do đó, tìm hiểu nguyên 
nhân dẫn đến BLHĐ của HS cần chú ý đến những tác 
động của môi trường xã hội ảnh hưởng tới HS. 
Tóm lại, ảnh hưởng đến HS bị BLHĐ và gây ra hành 
vi bạo lực là từ các nhóm yếu tố tâm lí cá nhân và nhóm 
yếu tố môi trường xã hội. Việc chỉ ra và phân tích các 
nguyên nhân này chính là cơ sở để thực hiện các biện 
pháp phòng ngừa và can thiệp giảm thiểu BLHĐ. 
2.3. Vai trò của nhân viên công tác xã hội trường học 
trong giải quyết mối quan hệ giữa các yếu tố môi 
trường xã hội với vấn đề bạo lực học đường 
CTXH trường học chính là những ứng dụng của 
CTXH trong nhà trường. Ở đó, nhân viên CTXH thực 
hành kiến thức chuyên môn, kiến thức thực tế của mình 
và coi nhà trường là phạm vi hoạt động chủ yếu để liên 
kết giữa HS, phụ huynh, GV và cộng đồng dân cư, nhằm 
đưa ra những dịch vụ tương ứng với mục tiêu giáo dục 
của nhà trường, từ đó hỗ trợ HS giải quyết những vấn đề 
mà các em gặp phải và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh 
của các em, đồng thời cũng giúp nhà trường thực hiện 
được những tôn chỉ và mục đích đã đề ra [5]. 
Nhân viên CTXH học đường làm công tác phòng 
ngừa và trợ giúp cho HS có liên quan đến BLHĐ không 
chỉ làm việc với thủ phạm và nạn nhân, mà còn làm việc 
cha mẹ HS, GV, bạn bè, cán bộ tư vấn tâm lí trường 
học để tạo điều kiện môi trường xã hội lành mạnh và 
thuận lợi trong trợ giúp cho HS cũng như phòng ngừa 
vấn đề bạo lực trong trường học. 
Nhân viên CTXH cần xem xét các “hệ thống” xung 
quanh các HS có liên quan đến BLHĐ để tìm kiếm các 
nguồn lực, giải pháp phù hợp. Ví dụ, cần xác định xem 
các em chơi với nhóm bạn nào (tốt hay xấu); mối quan 
hệ của các em với bạn bè xung quanh, với đối tượng gây 
bạo lực ra sao; gia đình các em như thế nào, có người 
hiểu biết, bảo vệ và chăm sóc các em hay không; họ hàng, 
ông bà, cô, dì, chú, bác,... của các em như thế nào, liệu 
có thể có tác động tích cực trong việc ngăn ngừa đối 
tượng gây bạo lực và động viên, giúp đỡ nạn nhân không; 
lớp học, nhà trường có quy định gì liên quan hoặc có cơ 
chế gì giúp cho việc chia sẻ, báo cáo và xử lí vụ việc bạo 
lực hay không... Chính từ việc phân tích một cách tổng 
thể, có hệ thống những yếu tố tác động gây ra hành vi 
bạo lực, cũng như những yếu tố bảo vệ, trợ giúp nạn nhân 
mà nhân viên CTXH có thể tham vấn cho HS và các bên 
liên quan để đưa ra những giải pháp can thiệp phù hợp từ 
cấp độ vi mô, trung mô đến vĩ mô - tùy từng vụ việc cụ 
thể và kết quả phân tích, đánh giá hệ thống sinh thái cụ 
thể đối với từng trường hợp khác nhau. 
Trong quá trình làm việc với HS, đặc biệt là HS liên 
quan đến BLHĐ, nhân viên CTXH cần đảm bảo các 
nguyên tắc là: bảo vệ, đảm bảo quyền lợi, đảm bảo tính 
chủ thể, đảm bảo cơ hội để phát triển và quan tâm [19]. 
3. Kết luận 
Bạo lực trong trường học hiện nay đang là một vấn 
nạn trong trường học, diễn ra ở nhiều cấp, bậc học khác 
nhau, với nhiều hình thức đa dạng và phức tạp. Hiện 
tượng này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến học tập, tâm 
lí và cuộc sống của HS sau này, thể hiện sự xói mòn đạo 
đức nghiêm trọng trong môi trường giáo dục. Bên cạnh 
các yếu tố thuộc về cá nhân, thì nhóm yếu tố môi trường 
xã hội bao gồm gia đình, nhà trường, mối quan hệ bạn bè 
và các yếu tố xã hội khác được cho là có mối quan hệ 
chặt chẽ và là nguyên nhân dẫn tới BLHĐ. Do vậy, nhân 
viên CTXH trường học cần vận dụng các lí thuyết về tâm 
lí xã hội, CTXH để giải quyết tốt mối quan hệ giữa HS 
với gia đình, bạn bè, nhà trường và xã hội góp phần 
phòng ngừa, can thiệp, hỗ trợ HS có liên quan đến 
BLHĐ, thực hiện môi trường học đường an toàn, thân 
thiện, bình đẳng hướng tới xây dựng “Nhà trường thân 
thiện, HS tích cực”. 
Bài viết này là kết quả của đề tài cấp Bộ “Mô hình 
công tác xã hội nhóm trong hỗ trợ học sinh có biểu 
hiện rối nhiễu hành vi trong trường học”, MS: B2017 
- SPH - 42. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Furlong and Gale Morison (200). School Violence: 
Definitions and Facts. Journal of emotional and 
behavioral disorders, Vol.8, No. 2, pp. 71-82. 
[2] Chính phủ (2017). Nghị quyết số 80/2017/NĐ-CP 
ngày 17/7/2017 quy định về môi trường giáo dục an 
toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực 
học đường. 
[3] Phan Thị Mai Hương (2009). Thực trạng bạo lực 
học đường hiện nay. Kỉ yếu Hội thảo khoa học quốc 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 448 (Kì 2 - 2/2019), tr 26-31 
31 
tế: Nhu cầu định hướng và đào tạo Tâm lí học đường 
tại Việt Nam, Hà Nội, tr 28-32. 
[4] Huỳnh Văn Sơn (2016). Bạo lực học đường - Cần 
có cái nhìn khoa học về khái niệm. Kỉ yếu Hội thảo 
Thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học 
đường trong trường phổ thông, Hà Nội, tr 60-65. 
[5] Nguyễn Văn Tường (2013). Công tác xã hội trường 
học và cơ chế phòng ngừa hành vi bạo lực học 
đường. Kỉ yếu Hội thảo khoa học quốc tế “Nâng cao 
tính chuyên nghiệp công tác xã hội vì phát triển và 
hội nhập” do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội 
và Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức. NXB 
Đại học Sư phạm, tr 568-575. 
[6] Nguyễn Văn Lượt (2009). Bạo lực học đường 
nguyên nhân và một số biện pháp hạn chế. Kỉ yếu 
Hội thảo khoa học toàn quốc: Nhà trường Việt Nam 
trong một nền giáo dục tiên tiến, mang đậm bản sắc 
dân tộc, TP. Hồ Chí Minh 11/2009, tr 322-325. 
[7] [7] Nguyễn Đắc Thanh (2013). Phân loại bạo lực 
học đường giữa học sinh và học sinh bậc trung học 
hiện nay. Tạp chí Giáo dục, số 310, tr 9-11. 
[8] Urie Bronfenbrenner (1979). The Ecology of Human 
Development Experiments by nature and design. 
Harverd university press Cambridge, Masschusets 
and London, England. 
[9] Phan Thị Mai Hương (2007). Cách ứng phó của trẻ 
vị thành niên với hoàn cảnh khó khăn. NXB Khoa 
học xã hội. 
[10] Mikayo Ando-Takashi Asakura-Bruce Simons-
Morton (2005). Psychosocial Influences on 
Physical, Verbal, and Indirect Bullying Among 
Japanese Early Adolescents. The Journal of Early 
Adolescence, Vol. 25; No. 268. 
[11] Ji-Kang Chen (2008). School social dynamics as 
mediators of students’ personal traots and family 
factors on the perpetration of school violence in 
Taiwan. Doctor of philosophy (Social work). 
[12] Kristin D. Eisenbraun (2007). Violence in schools: 
Prevalence, prediction, and prevention. Aggression 
and Violent Behavior, pp. 459-469. 
[13] Stuart Henry (2000). What Is School Violence? An 
Integrated Definition. The ANNALS of the 
American Academy of Political and Social Science, 
Vol. 567, issue 1, pp. 16-29. 
[14] Đinh Anh Tuấn (2015). Bạo lực học đường trong 
học sinh trung học trên địa bàn thành phố Quy 
Nhơn, tỉnh Bình Định hiện nay: Thực trạng và các 
nhân tố ảnh hưởng. Luận án tiến sĩ chuyên ngành 
Xã hội học. 
[15] Đỗ Ngọc Khanh (2014). Một số yếu tố chi phối bạo 
lực học đường nhìn từ góc độ hành vi. Tạp chí Tâm 
lí học, số 11 (188), tr 36-49. 
[16] Phan Đức Nam (2016). Một số đặc trưng xã hội và 
nhân tố ảnh hưởng đến tình trạng bắt nạt trong học 
sinh trung học phổ thông hiện nay. Tạp chí Xã hội 
học, số 4 (136), tr 55-66. 
[17] Dương Thị Thu Hương (2016). Các yếu tố xã hội có 
liên quan đến hành vi bạo lực học đường của học 
sinh trung học phổ thông tại Hà Nội. Tạp chí Nghiên 
cứu Gia đình và Giới, số 4, tr 51-63. 
[18] Phạm Minh Thu (2017). Hành vi bạo lực học 
đường của học sinh. Tạp chí Tâm lí học, số 5 
(218), tr 54-66. 
[19] Nguyễn Văn Tường (2012). Những khó khăn trong 
việc thực hiện các nguyên tắc đạo đức của người 
làm công tác xã hội thanh thiếu niên. Kỉ yếu khoa 
học Hội thảo quốc tế về chia sẻ kinh nghiệm quốc tế 
về công tác xã hội và an sinh xã hội. NXB Đại học 
Quốc gia Hà Nội, tr 410-419. 
[20] Holan Liang - Alan J. Flisher B - Carl J. Lombard C 
(2007). Bullying, violence, and risk behavior in 
South African school students. Child Abuse & 
Neglect, Vol. 31, pp. 161-171. 
[21] Killam-Wendy K. Roland-Catherine B. Weber-Bill 
(2014). Violence Prevention in Middle School: A 
Preliminary Study. Michigan Journal of Counseling, 
Vol. 40, No. 2, Fall-Winter. 
[22] Lưu Song Hà (2004). Hành vi sai lệch chuẩn mực 
xã hội. Tạp chí Tâm lí học, số 7, tr 44-47. 
KÍNH MỜI BẠN ĐỌC ĐẶT MUA 
TẠP CHÍ GIÁO DỤC NĂM 2019 
Tạp chí Giáo dục ra 1 tháng 2 kì, đặt mua 
thuận tiện tại các bưu cục địa phương, (Mã 
số C192) hoặc đặt mua trực tiếp tại Tòa soạn 
(số lượng lớn) theo địa chỉ: TẠP CHÍ 
GIÁO DỤC, 4 Trịnh Hoài Đức, quận 
Đống Đa, Hà Nội. 
Kính mời bạn đọc, các đơn vị giáo dục, 
trường học đặt mua Tạp chí Giáo dục năm 
2019. Mọi liên hệ xin gửi về địa chỉ trên hoặc 
liên lạc qua số điện thoại: 024.37345363; Fax: 
024.37345363. 
Xin trân trọng cảm ơn. 
TẠP CHÍ GIÁO DỤC