Higher Education Accreditation and University Autonomy

ính sách tài chính. Về phí và giá cơ 
sở giáo dục sẽ trình bày về phí và lệ phí; giá 
giáo dục; quyền sinh viên được biết về các họat 
động như: học phí, phí bắt buộc, giá nhà đất, 
lịch hoàn trả và các khoản phí đặc biệt và tiền 
phạt. Về quần thể sinh viên cơ sở giáo dục có 
báo cáo chi tiết về sinh viên nhập học, về tốt 
nghiệp và lưu ban, về các thước đo thành tựu 
của sinh viên, báo cáo về sự bình đẳng giới và 
chủng tộc, tỷ lệ giảng viên/sinh viên, và môi 
trường học tập tại các khuôn viên bao gồm cả 
vấn đề bạo lực tình dục hoặc quấy rối tình dục. 
Nói cách khác, thông tin về hầu hết các hoạt 
động của cơ sở giáo dục đều có thể tìm thấy 
trên trang web với một cách trình bày trực quan 
và tường minh. Việc công khai minh bạch 
những thông tin khá chi tiết trên trang web về 
các hoạt động và trách nhiệm của cơ sở giáo 
dục (mà trước tiên là các thông tin về tài chính) 
là phổ biến ở các trường đại học của Hoa Kỳ 
[6], Canada và những nước phát triển khác [7]. 
5. Kiểm định chất lượng giáo dục như là một 
phương thức để cơ sở giáo dục thực hiện 
nghĩa vụ giải trình và chịu trách nhiệm 
Như đã trình bày ở trên, nhu cầu có một 
hình thức kiểm soát của xã hội đối với hoạt 
động của các trường đại học tự chủ ngày càng 
gia tăng và các trường đại học cũng tự giác 
minh bạch hóa thông tin và trách nhiệm của cơ 
sở giáo dục trên trang web với những cơ cấu 
khác nhau của các báo cáo của họ. Câu hỏi đặt 
ra là ai trong xã hội có điều kiện, khả năng để 
đọc, phân tích và phán xét về các báo cáo này, 
tức là ai có thể thực hiện chức năng kiểm soát 
này theo một cách đáp ứng có hiệu quả nhu cầu 
trừu tượng của xã hội mà không phải của một 
nhóm quyền lực đặc biệt trong xã hội. Mặt 
khác, bản thân cơ sở giáo dục cũng cần có một 
công cụ quản lý chất lượng hiệu quả cho các 
hoạt động trí tuệ và nhân văn rất đa dạng, 
phong phú (như một bức tranh rực rỡ muôn 
màu) trong một môi trường cạnh tranh ngày 
càng gay gắt tạo nên bởi cơ chế thị trường. 
Trong bối cảnh đó, về phía xã hội, kiểm 
định và công nhận chất lượng (accreditation) 
bởi một tổ chức độc lập trở thành một lựa chọn 
để thực hiện chức năng quản lý và kiểm soát 
việc giải trình và trách nhiệm của cơ sở giáo 
dục. Đồng thời, về phía nội bộ cơ sở giáo dục, 
kiểm định và công nhận chất lượng thúc đẩy 
các trường đại học phải xây dựng một hệ thống 
đảm bảo chất lượng nội bộ hiệu quả và bao phủ 
toàn bộ các hoạt động và các bên liên quan 
trong cơ sở giáo dục (Hình 3). 
Hình 3. Hệ đảm bảo chất lượng trường đại học. 
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về chất 
lượng và quản lý chất lượng giáo dục, nhiều tổ 
chức trên thế giới, trong khu vực và ở Việt Nam 
đã triển khai việc kiểm định chất lượng cơ sở 
giáo dục cũng như các chương trình giáo dục 
đại học. Những quan điểm cơ bản của mô hình 
đảm bảo chất lượng có thể tóm tắt trong một số 
điểm sau đây: 
1. Có áp lực trên toàn thế giới lên giáo dục 
đại học về việc phải chịu trách nhiệm về chất 
lượng của nó. Cơ sở giáo dục phải đảm bảo chất 
lượng và phải thể hiện cho các bên liên quan, 
rằng nó có thể cung cấp sản phẩm có chất lượng 
như dự kiến. Vấn đề là các bên liên quan không 
phải lúc nào cũng nói cùng một ngôn ngữ khi 
họ nói về chất lượng. Không có định nghĩa 
khách quan về chất lượng, cũng không có tiêu 
D.U. Van, T.T.T. Hien / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 84-95 93 
chuẩn khách quan về chất lượng. Tiêu chuẩn đo 
lường chất lượng cần một sự thống nhất giữa 
nhà trường và các bên liên quan. Các cơ sở giáo 
dục vẫn phải đối phó với vấn đề này. Cách tốt 
nhất để nói về chất lượng là chia sẻ một quan 
niệm chung. Một quan niệm khả thi là: chất 
lượng đạt được mục tiêu và mong đợi do trường 
đại học đặt ra, với giả định rằng các mục tiêu và 
mong đợi này được xây dựng thông qua đối 
thoại và thảo luận và tạo sự thống nhất với tất 
cả các bên liên quan. 
2. Chất lượng như sự đáp ứng với mục tiêu 
(fitness for purpose). Với khái niệm về chất 
lượng này, câu hỏi cơ bản là liệu trường đại học 
có thể đạt được các mục tiêu đã được xây dựng 
của nó? Nó liên quan đến chất lượng của các 
quy trình. Khái niệm chất lượng này được cải 
thiện theo định hướng của nhà trường. Tuy 
nhiên, một tổ chức có thể đặt mục tiêu quá thấp, 
do đó có thể dễ dàng đạt được mục tiêu đề ra. 
Điều này có nghĩa rằng chúng ta không chỉ phải 
thảo luận về sự đáp ứng với mục tiêu, mà còn là 
sự phù hợp của mục tiêu (fitness of purpose). 
3. Trên thực tế, chúng ta phải kết luận rằng, 
chất lượng là một khái niệm rất phức tạp. 
Chúng ta không thể nói về “Chất lượng 
(THE quality - số ít)”, chúng ta cần nói về 
“qualities - số nhiều”. Để mục tiêu của một 
trường đại học được xem là phù hợp thì mỗi 
trường đại học phải phân biệt và đáp ứng các 
yêu cầu chất lượng rất đa dạng và nhiều chiều 
do sinh viên, do thế giới học thuật, do thị 
trường lao động (người sử dụng lao động)/xã 
hội, và do Chính phủ đặt ra. Chúng ta cần một 
cái nhìn tổng thể (holistic) về chất lượng nhưng 
chúng ta lại chỉ có thể xác định chất lượng khi 
xem xét các yếu tố cụ thể. 
4. Chất lượng chủ yếu là trách nhiệm của 
chính trường đại học. Mặc dù ở nhiều quốc gia, 
Chính phủ có một trách nhiệm đặc biệt liên 
quan đến đảm bảo chất lượng, nhưng chính là 
trường đại học (và đặc biệt là cán bộ, giảng 
viên, nhân viên và sinh viên) chịu trách nhiệm 
cung cấp và đảm bảo chất lượng. Do đó, điều 
quan trọng là mỗi trường đại học phát triển một 
hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong 
(Internal Quality Assurance) hiệu quả. Không 
có mô hình nào phù hợp với tất cả. Chính là các 
trường đại học cần quyết định mô hình phù hợp 
nhất với nó. Tuy nhiên, có một số điều kiện cơ 
bản phải được đáp ứng, có một số kinh nghiệm 
tại các trường đại học khác cũng nên được sử 
dụng trong việc phát triển một hệ thống IQA 
được trang bị bằng các yếu tố cơ bản để theo 
dõi, phán đoán mức độ hoàn thiện và cải tiến 
(xem Hình 3). Ít nhất hệ thống IQA phải bao 
gồm chu trình Deming: lập kế hoạch, thực hiện, 
kiểm tra và cải tiến (PDCA). Những gì xã hội 
chứng kiến và biết được về kiểm định và công 
nhận chất lượng chỉ là phần nổi của một tảng 
băng chìm hệ thống đảm bảo chất lượng và là 
giai đoạn cuối của quy trình đảm bảo chất 
lượng giáo dục đại học. 
5. Chuyển sang khâu đảm bảo chất lượng 
bên ngoài sẽ nảy sinh một mâu thuẫn giữa việc 
lập chuẩn và tính tự chủ, sáng tạo của các 
trường đại học và sự phân kỳ của hệ thống 
trong giáo dục 4.04. Rõ ràng là cần thiết phải có 
các tiêu chuẩn và tiêu chí để có thể đánh giá hệ 
thống đảm bảo chất lượng. Một trường đại học 
sẽ thiết lập các tiêu chuẩn riêng của mình (xem 
các báo cáo tự chủ của một số trường đại học đã 
trích dẫn ở trên), nhưng làm như vậy, họ phải 
tính đến các tiêu chí và tiêu chuẩn được đặt ra ở 
thế giới bên ngoài khi họ muốn mở rộng quy 
mô và tầm hoạt động của cơ sở giáo dục. Mặt 
khác, hệ thống chuẩn cũng phải chuyển từ đánh 
giá tổng kết (summative) sang đánh giá quá 
trình (formative) để thích hợp với đặc điểm của 
giáo dục 4.05. 
Phân tích những đặc điểm cơ bản của Bộ 
tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục 
đại học cũ do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành 
năm 2007 với 10 tiêu chuẩn, 61 tiêu chí 
(có hiệu lực đến hết tháng 6 năm 2018) cho 
_______ 
4 Theo chuyên gia của INTELITEK Giáo dục 4.0 chính là 
nền giáo dục “may đo” (TailorED) có 4 đặc điểm chính: 
1. Quá trình học tập được thiết kế cho từng người học 
(tailor made); 2. Đánh giá kết quả học tập phải là đánh giá 
quá trình; 3. Giáo viên phải là người thông thái (mentors). 
4. Phân kỳ (deligence) và đa nguyên (pluralism) là 
phổ biến. 
5 Điều này thể hiện rõ nếu chúng ta so sánh hai bộ chuẩn 
đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục của Việt Nam. Bộ 
chuẩn mới ban hành theo Thông tư 12/2017/TT-BGDĐT 
ngày 19/5/2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã 
được xây dựng theo hướng này. 
D.U. Van, T.T.T. Hien / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 84-95 
94 
thấy, bộ tiêu chuẩn này thiên về định hướng 
đánh giá tổng kết hoạt động của một trường ĐH 
trong 5 năm, trong khi Bộ tiêu chuẩn mới với 
25 tiêu chuẩn, 111 tiêu chí ban hành theo 
Thông tư 12/2017/TT-BGDĐT ngày 19/5/2017 
đang được triển khai đã chú trọng nhiều hơn 
đến đánh giá quá trình thông qua việc sử dụng 
chu trình PDCA cho 3 cấp đảm bảo chất lượng 
trong cơ sở giáo dục: chiến lược, hệ thống và 
chức năng (21/25 tiêu chuẩn). Theo Bộ tiêu 
chuẩn mới, các trường đại học cho dù có quyền 
tự chủ cao thì vẫn phải chấp nhận một “luật 
chơi chung” có tính khuôn khổ mà các bên liên 
quan bao gồm cả xã hội và Nhà nước đã xây 
dựng và công nhận. Ban hành một chuẩn có 
tính khung như thế không những không hạn chế 
tính chủ động của hệ thống giáo dục đại học mà 
còn đòi hỏi các trường luôn sáng tạo và đổi mới 
trong chiến lược, cấu trúc hệ thống và chức 
năng để thu được những kết quả ngày càng tốt 
hơn. Điều bất biến mà Bộ tiêu chuẩn đòi hỏi 
chính là ở kết quả phải gia tăng ở cả 4 khâu: 
đào tạo, nghiên cứu khoa học, phục vụ cộng 
đồng và hoạt động tài chính. Điều vạn biến 
chính là ở sự sáng tạo trong công tác quản trị 
của mỗi cơ sở giáo dục và việc xây dựng mô 
hình phát triển mà cơ sở giáo dục theo đuổi. 
6. Cuối cùng là công tác kiểm định và công 
nhận. Khi đã có những chuẩn khung thì việc 
đánh giá ngoài phải dựa vào những tổ chức 
chuyên nghiệp, những chuyên gia có năng lực 
và am hiểu về giáo dục đại học để thẩm định, 
đánh giá và phán xét sự đáp ứng các tiêu chuẩn 
chất lượng qua các báo cáo tự đánh giá của cơ 
sở giáo dục cũng như những thông tin mà họ 
cung cấp trong các báo cáo giải trình và trách 
nhiệm và thu được khi khảo sát trực tiếp. 
Cuối cùng, từ việc phân tích những nội 
dung cơ bản của khái niệm tự chủ, khái niệm 
giải trình và chịu trách nhiệm của một trường 
đại học - một khái niệm không thể tách rời với 
khái niệm tự chủ cả về lý luận và thực tiễn; và 
những quan điểm cơ bản của mô hình đảm bảo 
chất lượng đang được triển khai trong khu vực 
và ở nước ta chúng ta đã có cơ sở để trả lời câu 
hỏi nghiên cứu: Kiểm định chất lượng giáo dục 
không phải là một cách hạn chế tự chủ của các 
trường đại học. kiểm định chất lượng giáo dục 
là một phương thức giám sát của Nhà nước và 
xã hội đối với việc thực hiện quyền tự chủ và 
việc giải trình của cơ sở giáo dục, đồng thời là 
công cụ quản lý hiệu quả của một trường đại 
học đáp ứng các yêu cầu đa dạng, đa phương từ 
Nhà nước và xã hội trên cơ sở xây dựng một 
mô hình đảm bảo chất lượng bên trong thích 
hợp và hiệu quả. 
6. Kết luận, khuyến nghị 
Từ những phân tích nêu trên, chúng tôi có 
một số kết luận và khuyến nghị sau đây: 
Thứ nhất, để thúc đẩy sự phát triển trong 
tương lai của hệ thống giáo dục đại học thì việc 
trao quyền tự chủ cho các trường và đòi hỏi giải 
trình và trách nhiệm của họ bao gồm cả tự chủ 
tổ chức, tài chính, nhân sự và học thuật là cần 
thiết. Nước ta nên cố gắng trao cho các trường 
đại học quyền tự chủ tương đương với mức 
trung bình của 20 nước Châu Âu có chất lượng 
học thuật cao (có trường đại học top 500 thế 
giới theo Bảng xếp hạng đại học Giao thông 
Thượng Hải). Những cải cách trong tương lai 
nên tập trung vào tự chủ học thuật giảm bớt các 
từ “theo quy định” trong lĩnh vực này. Cụ thể là 
nên tạo cho các trường đại học tự do hơn trong 
việc đưa ra các tiêu chuẩn nhập học riêng, mở 
ngành mới để đáp ứng những biến động của thị 
trường nhân lực và việc làm. 
Thứ hai, cần phải khẳng định, cơ sở giáo 
dục có quyền tự chủ càng cao thì yêu cầu về 
giải trình và trách nhiệm càng phải cao. Nói 
cách khác, giải trình và trách nhiệm tỷ lệ thuận 
với mức độ tự chủ của cơ sở giáo dục. Báo cáo 
giải trình và trách nhiệm của cơ sở giáo dục 
phải được công khai, chi tiết và đầy đủ bao phủ 
toàn bộ các lĩnh vực hoạt động của cơ sở giáo 
dục cũng như của mỗi cán bộ, giảng viên và 
nhân viên. Bên cạnh đó, cơ sở giáo dục tự chủ 
cần được sự trợ giúp nâng cao năng lực quản trị 
ở tầm tương ứng. 
Thứ ba, không phải tự chủ là cây đũa thần 
và chìa khóa vạn năng để phát triển giáo dục đại 
học. Nguồn lực cho giáo dục đại học là hết sức 
quan trọng. Chỉ trông chờ vào nguồn thu học 
phí thì không thể bứt phá về chất lượng được. 
D.U. Van, T.T.T. Hien / VNU Journal of Science: Education Research, Vol. 35, No. 1 (2019) 84-95 95 
Việc đầu tư phát triển khoa học và công nghệ 
của Nhà nước cho các trường đại học cần được 
thực hiện theo các chương trình tài trợ 
cạnh tranh. 
Thứ tư, hoạt động kiểm định (và công 
nhận) chất lượng, khâu cuối trong quy trình 
đảm bảo chất lượng cần được xem là công cụ 
của Nhà nước và xã hội giám sát việc thực hiện 
quyền tự chủ và trách nhiệm của các trường đại 
học. Mặt khác, việc kiểm định chất lượng, trên 
thực tế sẽ buộc các trường đại học phải xây 
dựng hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong, 
giúp cho các trường đại học dần nâng cao năng 
lực tự chủ và ý thức trách nhiệm để có thể tự 
quyết định và chịu trách nhiệm cuối cùng về 
các quyết định này trong các hoạt động đào tạo, 
nghiên cứu khoa học, phục vụ cộng đồng và tài 
chính. Được như vậy, Nhà nước có thể chuyển 
từ Nhà nước cai quản sang Nhà nước giám sát 
(nhà nước hành chính sang nhà nước pháp 
quyền) và giảm tối thiểu việc ban hành các định 
chế (deregulation) mà lâu nay vẫn 
thực hiện. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Đặng Ứng Vận, Nguyễn Thị Huyền Trang, Tự 
chủ đại học Việt Nam: nội dung, nguồn lực và 
trách nhiệm, Tạp chí Khoa học Giáo dục. số 141 
tháng 6 (2017) 5-8. 
[2] Thomas Estermann, Terhi Nokkala, Monika 
Steinel, University Autonomy in Europe II The 
Scorecard, European University Association. 
Belgium, 2011. 
[3] R. Kelchen, Higher Education Accountability 
Johns Hopkins University Press, 2018, ISBN: 
9781421424736. 
[4] University of Wisconson System, UW System 
Accountability Dashboard 
https://www.wisconsin.edu/accountability/ truy 
cập ngày 10/12/2018. 
[5] University of Oregon, University Overview: 
What's New https://ir.uoregon.edu/overview truy 
cập ngày 10/12/2018. 
[6] The University of Iowa, Accountability to Donors, 
Alumni, and the Public. 
https://www.foriowa.org/accountability; 
University of California. Accountability Report 2018. 
https://accountability.universityofcalifornia.edu/2018/; 
University of Waterloo. Accountability. 
https://uwaterloo.ca/about/accountability; 
University of Victoria. Accountability. 
https://www.uvic.ca/home/about/facts-
reports/accountability/index.php; 
Texas A&M University. Accountability Measuring 
the Pursuit of Excellence. 
Academic Planning and Institutional Research. 
Accountability Report. 
https://apir.wisc.edu/institution/accountability-reports/. 
[7] Council of Ontario Universities. University 
Accountability. 
accountability/; 
University College Cork, Ireland. Accountability. 
https://www.ucc.ie/en/gdpr/accountability/