Giáo trình Thực hành Trồng hoa, cây cảnh

an nhưng nhu cầu đối với ánh sáng ở mỗi giai đoạn cũng
khác nhau. Nhìn chung địa lan cần lượng ánh sáng từ 15.000-70.000lux.
 Khi lượng ánh sáng thỏa mãn, cây lan sinh trưởng phát triển rất khỏe, thân
vươn dài lá ngắn rộng, thịt lá dày, màu lá xanh nhạt hoặc xanh vàng, thân giả chắc mập,
77
nhiều hoa, tỷ lệ nở cao, màu hoa sặc sỡ. Nếu như độ chiếu sáng quá lớn (lớn hơn
70.000lux) sẽ ức chế quang hợp nhất là mùa hè thu, thời tiết khá ẩm, ẩm độ tương đối
thấp, ánh sáng trực xạ mạnh sẽ làm tổn thương lá. 
Vì vậy mùa hè và hè thu nên che nắng cho cây lan, giảm bớt lượng ánh sáng và
tăng độ ẩm không khí, tránh làm tổn thương đến cây lan. Trái lại khi thiếu ánh sáng
(<10.000lux) quang hợp của cây lan sẽ giảm, không đủ dinh dưỡng thường dẫn đến mọc
vống, lá nhỏ dài màu xanh sẫm, thịt lá mềm mỏng, lá chúc xuống, ra hoa ít, đóa hoa nhỏ,
màu hoa kém sặc sỡ. Bởi vậy trong điều kiện thiếu ánh sáng đặcbiệt là mùa đông, xuân
cần phải bỏ ngay vật liệu che nắng để cây lan có nhiều ánh sáng mặt trời. Nếu như thời
tiết âm u kéo dài khi cần biện pháp chiếu ánh sáng nhân tạo nhằm thỏa mãn nhu cầu sinh
trưởng phát triển của cây lan.
b. Nhiệt độ
Tính thích ứng của địa lan đối với nhiệt độ là tương đối rộng, nhiệt độ thích hợp
cho sinh trưởng là 10 - 250C, thông thường nhiệt độ bình quân khoảng 150C là cây lan có
thể ra mầm lá, 20-300C cây sinh trưởng tương đối nhanh, dưới 50C và trên 300C cây ở
trạng thái ngủ nghỉ. 
Nếu nhiệt độ dưới 00C trong thời gian ngắn chỉ có cây con bị chết rét, đối với cây
con đã lớn và cây trưởng thành ảnh hưởng không lớn. Khi nhiệt độ cao hơn 300C, mặc dù
ảnh hưởng không rõ đến cây lan, nhưng hay sinh ra hiện tượng hình thành hoa từ sớm,
mầm hoa thui chột. Trong thời gian cây sinh trưởng phát triển, điều kiện nhiệt độ ban
ngày 22-280C không thấp hơn 180C và không cao hơn 300C, ban đêm là 18-220C, tốt nhất
không thấp dưới 150C hoặc cao hơn 300C. 
Trong thời gian phân hóa mầm hoa, nhiệt độ ban ngày là 18-220C, tốt nhất là không
dưới 150C hoặc cao hơn 300C, ban đêm là 12-180C, tốt nhất không dưới 100C hoặc cao hơn
180C. Khi hoa nở nhiệt độ ban ngày 20-250C tốt nhất không dưới 180C hoặc cao hơn 280C,
nhiệt độ ban đêm là 15-200C, tốt nhất không cao hơn 210C cũng không dưới 100C.
c. Ẩm độ
Đa số giống địa lan có nguồn gốc từ các đồi của núi Hymalaya thích hợp với môi
trường sinh thái nhiều mưa. Vì vậy trồng địa lan phải thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho
giá thể và phun nước thường xuyên, duy trì nhiệt độ không khí ở mức độ khá cao. Nếu giá
thể quá khô rễ không thể hút được nước, trong khi cây lan không ngừng bốc hơi nước làm
cho cây lan bị héo rũ; giá thể quá ẩm, chậu lan đọng nước, rễ thiếu không khí, cây
thiếu Oxy dẫn đến ngạt thở. 
Nhưng nếu chỉ đảm bảo độ ẩm cho giá thể vẫn chưa đủ mà còn phải tìm mọi biện
pháp để duy trì độ ẩm không khí, bởi vì độ ẩm không khí quá thấp, cây lan sinh trưởng
kém, thường là rễ sinh trưởng yếu, nhỏ bé, lá hơi vàng. Bởi vậy tưới nước cho lan phải
căn cứ vào chậu to hay nhỏ, giá thể nhiều hay ít, độ to nhỏ của giá thể và khả năng giữ
78
nước, điều kiện ánh sáng nhiệt độ của mùa sinh trưởng và nhu cầu sinh trưởng và phát
triển của cây lan ở giai đoạn khác nhau mà cấp nước kịp thời, đầy đủ. 
Định kỳ tưới nước duy trì giá thể ẩm ướt, thường xuyên phun nước tăng cường độ
ẩm không khí. Thông thường trong thời gian sinh trưởng địa lan cần nước đầy đủ và duy
trì độ ẩm không khí khá cao, tốt nhất là từ 70-80%, tối thấp không thể thấp hơn 60%, tối
cao không thể quá 95%. Thời gian hoa nở cần lượng nước vừa phải, nhiều nước quá sẽ
dẫn đến trao đổi chất tăng, phát sinh nấm bệnh... làm cho thời gian hoa nở rút ngắn
làm giảm giá trị cành hoa, cung cấp nước ít không thể thỏa mãn hoa nở, dễ dẫn đến rụng
nụ, rụng hoa, đồng thời sẽ làm cho thời gian ra hoa ngắn lại. Độ ẩm không khí tốt nhất là
60-70%, tối cao không quá 80%, tối thấp không quá 50%.
d. Thông gió
Nguyên chủng đại lan thuộc loại lan phụ sinh, bán khí dễ ưa môi trường thoáng
gió, môi trường thoáng gió dễ dẫn đến tình trạng thái CO2, ảnh hưởng đến quang hợp và
dễ phát sinh bệnh. Bởi vậy chọn môi trường trồng lan lý tưởng ngoài việc chú ý đến ánh
sáng, nhiệt độ, độ ẩm còn phải chú ý đến thông gió, thoáng khí, giữ cho không khí trong
lành. Trong cả quá trình sinh trưởng và phát triển của địa lan cần có gió (thông thường khi
thấy đuôi lá lan bị gió lay là được) để cuốn đi hơi nước thoát ra từ lá và khí bị ô nhiễm,
thúc đẩy sự tuần hoàn nước được đẩy từ rễ và bốc hơi qua lá, khiến cho cây sinh trưởng
nhanh. Đặc biệt cũng cần chú ý tới độ đối lưu của không khí theo mùa sinh trưởng và
trạng thái sinh trưởng và phát triển của cây lan, tránh sự đối lưu không khí quá nhanh làm
tổn thương đến lá lan. Những nơi mùa đông giá lạnh cần chú ý sự xâm nhập của không
khí lạnh, thường thường chỉ nên thay đổi không khí trong vườn hoa vào buổi trưa, khi trời
râm sẽ đáp ứng sinh trưởng phát triển bình thường của cây lan.
3.4.2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc
3.4.2.1. Kỹ thuật trồng
a. Xử lý cây trước khi trồng
Nếu là cây đang ở chậu cũ có thể dùng dao sắc để tách hoặc tách bằng tay, khi
tách xong thì dùng que sắt khoảng 2cm đem nung nóng rồi sát vào phần vừa tách đến
khi vết đó khô sau đó quét sơn vào và chờ khô. Bước làm này giúp cây tránh mầm bệnh
và không bị mất nước.
Chỉ tách khi khóm cây có nhiều hơn 5 khóm, mỗi khóm tách có ít nhất 2 thân.
Loại bỏ các nhánh hỏng, lá úa, chỉ giữ lại những nhánh khỏe mạnh nhất.
b. Tiến hành trồng địa lan
Bước 1: Xếp khóm lan làm giống vào chậu theo nguyên tắc, khóm già xoay vào
tâm, khóm non hướng ra miệng chậu. Làm như vậy khi cây non nứt ra từ khóm già sẽ
mọc tỏa ra mép chậu.
79
Bước 2: Cho chất trồng vào chậu sao cho chất trồng phủ kín ⅓ thân lan. Cố định
khóm lan giống để tránh bị lung lay hay tổn thương khi tiếp xúc với chất trồng. Ấn nhẹ
nhàng chất trồng cho chặt rồi dùng dương xỉ, vụn xỉ than hoặc rêu phủ lên đều được để
giữ ẩm cho cây trong quá trình chăm sóc sau này.
Tưới nước để cây hồi sức, nếu mặt lá bị bẩn có thể dùng khăn thấm nước lau sạch.
3.4.2.2. Chăm sóc địa lan
a. Tưới nước
Điều kiện đầu tiên để cây phát triển khỏe mạnh là nguồn nước tưới phải sạch, không
nhiễm bẩn. Khi tưới không chỉ làm ướt bề mặt mà phải để nước thấm dưới đáy chậu.
Tùy vào điều kiện khí hậu mà ta cung cấp đủ lượng nước để địa lan phát triển tốt.
Có thể dùng ống nước hoặc múc từng gáo để điều chỉnh lượng nước tưới cho cây.
Không nên tưới quá mạnh làm hỏng các chồi non và mầm hoa bị biến dạng.
Trong mùa khô, cần kiểm soát độ ẩm ở mức từ 40 – 60%, mùa hè cần duy trì độ
ẩm từ 70 đến 90%. Vào những ngày nóng, độ ẩm không khí thấp thì có thể tưới nước 2
lần/ ngày, vào những ngày mưa, độ ẩm cao thì không cần tưới, nếu bị ngập úng thì thoát
nước ngay tránh nước đọng làm thối rễ cây.
b. Cắt tỉa cành
Địa lan hơn nhau không chỉ hương hoa mà còn là dáng hoa. Để có dáng đẹp, cần
thường xuyên cắt tỉa, uốn nắn cho cây.
Để phòng trừ sâu bệnh, mỗi ngày phải thu nhặt hoa rụng, loại bỏ lá vàng úa. nếu
phát hiện dấu hiệu bệnh phải xử lý và cách ly ngay nếu trồng nhiều chậu hoa.
c. Phân bón cho hoa địa lan
Lan cần nhiều dưỡng chất trong giai đoạn phát triển. Vì vậy cần tăng cường
lượng phân bón, đặc biệt là N trong thời điểm này.
Những tháng mùa đông lạnh nên giảm số lượng bón phân xuống còn 1 tháng 1
lần, kết hợp phân hữu cơ và phân hóa học. Đặc biệt chú ý trong thời gian cây phát triển
chồi hoa tuyệt đối không dùng các loại phân bón qua lá vì phân đọng trên chồi hoa dễ
hỏng hoa.
3.4.3. Sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ 
So với các loài cây khác, địa lan ít mắc bệnh hơn. Nhưng điều đó không có nghĩa
nó kháng mọi loại sâu bệnh. Nếu chăm sóc sai quy cách lan rất dễ mắc các bệnh như
vàng lá, đốm nâu, thối rễ, cháy lá
Trong trường hợp một số biện pháp thủ công không có hiệu quả để diệt sâu bệnh
thì có thể sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật. Khi dùng thuốc này cần lưu ý đến liều
lượng và cách phun. Không chỉ phun một điểm mà phun toàn bộ cây để tránh lây lan.
80
Kinh nghiệm cho thấy, dùng thường xuyên một loại thuốc bảo hóa chất không tốt
cho cây, vậy nên cần thay đổi và xen kẽ các loại thuốc để đạt hiệu quả cao nhất.
* Những lưu ý khác
Lá và hoa úa tàn là môi trường thuận lợi cho nấm bệnh phát sinh. Vì vậy, phải
nhặt bỏ toàn bộ lá và hoa úa vàng. Bước chăm sóc này cũng giúp cây hoa trổ bông đều
và thẩm mỹ hơn.
Sau một vài năm, khi lớp đất cũ đã hết dưỡng chất nên tiến hành thay đất cho lan. Bên
cạnh đó, cần loại bỏ bớt rễ phụ và thay chậu mới để cây có không gian phát triển tốt hơn.
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Anh (chị ) hãy trình bày kỹ thuật thu hoạch, chăm sóc, bảo quản sau thu hoạch
đối với cây hoa?
2. hãy mô tả đặc điểm thực vật học của cây hoa cúc?
3. Trình bày yêu cầu ngoại cảnh của cây hoa cúc?
4. Trình bày kỹ thuật gieo trồng hoa cúc?
5. Trình bày kỹ thuật chăm sóc cây hoa cúc?
6. Trình bày sâu bệnh hại hoa cúc và biện pháp phòng trừ?
7. Trình bày kỹ thuật trồng hoa hồng?
8. Trình bày sâu bệnh hại hoa hồng và biện pháp phòng trừ?
9. Trình bày kỹ thuật trồng hoa lay ơn?
10. Kỹ thuật trồng và chăm sóc hoa địa lan như thế nào?
11. Biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại địa lan?
Phần 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
NHÂN GIỐNG HOA CÚC 1/B3/MĐ 34
Bước
công
việc
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Vật tư, vật liệu Ghi chú
Bước 1 Chuẩn bị Vườn cây mẹ đủ tiêuchuẩn làm giống
Bước 2: Chuẩn bị nhà
giâm nền giâm
- Nhà giâm làm từ cây
tre uốn thành hình
Cuốc, xẻng, dao, tre,
nứa
81
vòm cung, chiều rộng
vòm 2,2-2,5m, chiều
cao từ 1,8-2m, vòm
được che phủ 2 lớp.
Lớp trên là loại lưới
che, có tác dụng hạn
chế cường độ ánh sáng
và làm giảm nhiệt độ.
- Nền giâm cúc có thể
là đất phù sa, đất thịt
nhẹ hay đất bùn ao,
nhưng tốt nhất là chọn
cát sạch.
Bước 3: Chọn cành giâm
- Chọn cành giâm
bánh tẻ, không quá
già, không quá non. -
Chiều dài cành giâm
6-8cm, có khoảng 3-4
lá/cành. Các lá trên
cành đều xanh tốt,
không bị sâu bệnh, sức
sống cành giâm khoẻ.
Cành giâm đủ tiêu
chuẩn
Bước 4: Giâm cành
- Giâm khô là cắm
ngọn giâm vào cát sau
đó mới tưới đẫm nước.
- Giâm ướt là tưới
đẫm nước vào cát sau
đó cắm ngọn giâm.
Sau khi giâm phải che
kín gió, che bớt ánh
sáng từ 5-7 ngày để
tạo bóng tối cho cành
giâm nhanh phát sinh
rễ non.
Cành giâm đã xử lý,
luống đất (luống bầu),
que cấy
Bước 5 Chăm sóc cành
giâm
- Luôn giữa ẩm cho
luống giâm.
- Luôn giữ cho lá cây
Bình phun, nước, thuốc
BVTV
82
xanh tốt.
- Phòng trừ sâu bệnh
cho cây giâm.
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
NHÂN GIỐNG HOA HỒNG 2/B3/MĐ 34
Bước
công
việc
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, vật tư Ghi chú
Bước 1 Chuẩn bị
- Cuốc, xẻng, dao tay,
kéo cắt cành, giá thể
giâm, bình phun thuốc.
Vườn hoa đủ tiêu chuẩn
làm giống, cành giâm,
thuốc KTST, thuốc
BVTV.
Bước 2
Chuẩn bị
giá thể
giâm
- Giá thể giâm hồng làm
bằng vật liệu vừa đảm bảo
sự tơi xốp, có khả năng thoát
nước tốt, đồng thời có tính
giữ ẩm cao.
Cuốc, xẻng, dao tay, giá
thể giâm cành
Bước 3 Chọn, cắtcành giâm
- Dùng loại cành bánh tẻ
không quá già hoặc quá non.
- Chiều dài của đoạn cành
dùng để giâm từ 8-10 cm,
trên đó có từ 2 - 4 mắt. Khi
cắt cành, cắt vát khoảng 30O
Cành giâm đủ tiêu
chuẩn
Bước 4 Xử lýthuốc
- Thực hiện đúng thời gian
ngâm thuốc KTST.
Thuốc KTST, cành
giâm
Bước 5 Thao tácgiâm cành
Cắm cành giâm đúng vị trí
và đúng độ sâu của cành
giâm.
Cành giâm đã xử lý,
luống đất (luống bầu),
que cấy
83
Bước 6
Kỹ thuật
phun, tưới
nước
Phải luôn luôn đảm bảo độ
ẩm cho cây theo đúng yêu
cầu kỹ thuật.
Bình phun, nước, thuốc
BVTV
Bước 7 Chăm sóccành giâm
- Pha thuốc đúng nồng độ
hướng dẫn trên bao bì.
- Nhặt bỏ những cành lá úa.
Xén, thuốc BVTV, bình
phun thuốc
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
TRỒNG HOA LAY ƠN 3/B3/MĐ 34
Bước
công
việc
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, vật tư Ghi chú
Bước 1 Chuẩn bị
- Cuốc, xẻng, thước,
xén, xô, chậu.
- Vôi bột, phân hữu cơ,
phân lân, củ giống đạt
tiêu chuẩn, thuốc
BVTV, nước sạch
Bước 2
Làm đất và
bón lót
phân
- Đất được cày bừa kỹ, làm
sạch cỏ dại.
- Rắc đều vôi sau đó xới xáo
đều một lượt.
- Lên luống cao 20-25cm
- Mặt luống rộng 1,2-1,3m
- Mặt luống phẳng
- Bón toàn bộ phân hữu cơ
và phân lân, rắc đều phân
trên mặt luống xới qua một
lần rồi đánh rạch.
- Cuốc, xẻng, thước dây
- Phân hữu cơ, phân lân,
vôi bột
Bước 3
Xác định
mật độ
khoảng
cách
- Khoảng cách trồng: Cây
cách cây 20cm, hàng cách
hàng 20cm.
- Độ sâu trồng củ 10cm
Xác định đúng mật độ
khoảng cách trồng.
Cuốc, xẻng, Thước kẻ,
Xén
Bước 4 Chọn và - Chọn củ giống đạt tiêu - Xô, chậu, que khuấy,
84
xử lý củ
giống
chuẩn đem trồng
- Pha thuốc đúng nồng độ 
- Ngâm củ đúng thời gian
- Vớt củ sau khi đủ thời gian
ngâm thuốc
rổ rá
- Củ giống, thuốc nấm
bệnh, nước sạch.
Bước 5 Kỹ thuậttrồng
- Rạch hàng thẳng, khoảng
cách giữa các hàng đều nhau
- Đặt củ ngay ngắn vào các
rãnh đã rạch, mầm hướng
lên trên.
- Lấp đất dày khoảng 2,5-
3cm, tránh không làm củ bị
nghiêng và gãy mầm
Thực hiện các bước trồng
đúng yêu cầu kỹ thuật.
Cuốc, xẻng, củ giống đã
xử lý
Bước 6 Chăm sóc
Luôn luôn giữ ẩm cho luống
hoa, kiểm tra sâu bệnh hại
thường xuyên để kịp thời
phòng trị.
- Bình phun thuốc, ô
doa, cuốc, xẻng
- Thuốc BVTV, nước
sạch tưới
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
TRỒNG VÀ CHĂM SÓC HOA ĐỊA LAN 3/B3/MĐ34
Bước
công
việc
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, vật tư Ghi chú
Bước 1 Chuẩn bị
- Dao con, que sắt, chậu
trồng.
- Sơ dừa, rêu, gỗ mục,
dương xỉ, nước tưới
Bước 2 Xử lý cây
trước khi
dùng que sắt khoảng 2cm
đem nung nóng rồi sát vào
- Dao con, que sắt
85
trồng
phần vừa tách đến khi vết
đó khô sau đó quét sơn vào
và chờ khô. Bước làm này
giúp cây tránh mầm bệnh và
không bị mất nước.
Bước 3 Tiến hànhtrồng
Bước 1: Xếp khóm lan làm
giống vào chậu theo nguyên
tắc, khóm già xoay vào tâm,
khóm non hướng ra miệng
chậu. 
Bước 2: Cho chất trồng vào
chậu sao cho chất trồng phủ
kín ⅓ thân lan. Cố định
khóm lan giống để tránh bị
lung lay hay tổn thương khi
tiếp xúc với chất trồng. Ấn
nhẹ nhàng chất trồng cho
chặt rồi dùng dương xỉ, vụn
xỉ than hoặc rêu phủ lên đều
được để giữ ẩm cho cây
trong quá trình chăm sóc
sau này.
Chậu trồng, chất để
trồng
Bước 4 Chăm sóc
- Luôn tưới nước để giữ ẩm
cho cây
- Cắt tỉa cành tạo dáng cho
hoa. Để phòng trừ sâu bệnh,
mỗi ngày phải thu nhặt hoa
rụng, loại bỏ lá vàng úa.
- Trong giai đoạn phát triển
lan cần bón phân đầy đủ để
sinh trưởng phát triển tốt.
- Kéo cắt cành, bình
phun thuốc.
- Nước sạch tưới, thuốc
BVTV, phân bón.
86
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Công nghệ mới trồng hoa cho thu nhập cao. NXB lao động-xã hội.
2. Hỏi đáp về kỹ thuật nuôi trồng hoa và cây cảnh. NXB Nông nghiệp.
3. Trồng hoa cây cảnh trong gia đình. NXB Nông nghiệp.
4. Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây cảnh. NXB Nông nghiệp.
5. Những kiến thức cơ bản về trồng hoa cây cảnh. NXB Nông nghiệp.
6. Kỹ thuật trồng hoa cây cảnh. NXB Nông nghiệp.
7. Cẩm nang hướng dẫn trồng hoa và cây cảnh đơn giản. NXB Nông nghiệp.
8. WWW. Bạn nhà nông.vn
87