Giáo trình mô đun Trồng một số loài cây cây công nghiệp

vụ, chân đất, cây trồng vụ trước, giống cụ 
thể mà bón cho thích hợp. Do vậy không có công thức chung cho tất cả các vụ, các vùng, 
các chân đất khác nhau được. Dựa trên kết quả nghiên cứu quy trình của Trung tâm 
nghiên cứu và phát triển đậu đỗ có nền phân bón như sau: 
- Lượng phân bón cho 1 ha 
30kg N + 60kg P2O5 + 60kg K2O + 8-10 tấn phân chuồng 
- Lượng phân bón cho 1 sào (360m2) 
Phân chuồng 300-360kg + Đạm urê 2-3kg + Supe lân 10kg + Kali clorua 4-5kg + 
Vôi 1,1-1,8kg trên chân đất chua và thường bón ở vụ xuân. 
Trong vụ hè có thể giảm lượng phân bón 1/3 tổng số. Trên đất phù sa bồi hàng năm 
thì không cần bón phân hữu cơ mà chỉ cần bón thêm ít phân khoáng như đạm, lân, kali. 
+ Bón lót: Toàn bộ lượng phân lân, phân chuồng và vôi khi làm đất 
+ Bón thúc lần 1: Khi cây có 2-3 lá thật, bón 1/2 đạm + 1/2 kali 
+ Bón thúc lần 2: Khi cây 4-5 lá thật, bón hết đạm và kali còn lại. 
3.3.4. Khoảng cách, mật độ 
Mật độ thích hợp là một trong các biện pháp quan trọng hàng đầu để tăng năng 
suất và chất lượng thu hoạch. Bởi vậy mật độ thích hợp mỗi giống sẽ cho cây sử dụng 
ánh sáng, chế độ dinh dưỡng, nước có hiệu quả hơn. 
Để xác định khoảng cách và mật độ gieo hợp lý phải căn cứ vào các yếu tố sau: 
Thời gian sinh trưởng của giống, khả năng phân cành, mùa vụ gieo trồng, phương thức 
trồng (trồng xen, trồng thuần), độ màu mỡ của đất và mức độ thâm canh. 
Mật độ khoảng cách đối với giống có thời gian sinh trưởng và số phân cành 1-2 
Gieo hạt chất lượng cao, lượng giống thích hợp để thu năng suất tối đa là 30-50 
hạt/m2. 
- Vụ xuân: 30-35 cây/m2, hàng cách hàng 40cm, hạt cách hạt 5-6cm hoặc gieo 2 
hạt/hốc, hốc cách hốc 11-13cm. 
- Vụ hè: 25-30 cây/m2, hàng cách hàng 40cm, hạt cách hạt 6-7cm, hoặc gieo 2 
hạt/hốc, hốc cách hốc 13-14cm. 
- Vụ đông: 40-45 cây/m2, hàng cách hàng 40cm, hạt cách hạt 5-6cm, hoặc gieo 2 
hạt/hốc, hốc cách hốc 8-10cm. 
Trong vụ đông, trên đất cát pha dùng giống đậu tương có thời gian sinh trưởng 
dưới 80 ngày để gieo mật độ 55-65 cây/m2. Trước khi gieo hạt nên thử lại sức nẩy mầm 
hạt giống. 
68 
4. CHĂM SÓC 
4.1. Xới vun, làm cỏ, bón thúc 
- Xới lần l: Khi cây có 2, 3 lá kép tiến hành xới lần 1 tạo điều kiện cho đất tơi xốp, 
bộ rễ phát triển thuận lợi, vi khuẩn nốt sần sớm cộng sinh với rễ. Kết hợp với xới lần 1 là 
bón thúc đạm diệt cỏ dại (chú ý không để phấn dính bám trên lá làm cháy lá và chết cây) 
- Xới lần 2: Tiến hành trước khi đậu tương ra hoa (sau lần 1 khoảng 12-15 ngày). 
Xới sâu 5-7cm, kết hợp vun cao chống đổ, trừ cỏ... 
Tùy theo tính hình cụ thể như mưa nhiều, đất đóng váng mà có thể xới lần 3. Sau 
ra hoa không nên xới, vun để tránh ảnh hưởng đến hoa, quả và bộ rễ. 
4.2. Tưới tiêu nước 
Đậu tương là cây trồng cạn nhưng kém chịu hạn. Nhu cầu nước của cây lớn nhất 
vào thời kỳ ra hoa, làm quả. Việc tưới nước cho đậu tương, ngoài việc căn cứ nhu cầu 
nước của cây còn phải dựa vào đặc điểm từng vụ. 
Ở nước ta, vụ đậu tương xuân thường hạn vào thời kỳ gieo hạt, thời kỳ cây con 
nên chú ý tưới nước vào thời kỳ này hoặc trước khi gieo hạt. 
Vụ đông thường hạn vào thời kỳ ra hoa làm qủa cần có biện pháp tưới nước bổ 
sung vào rãnh kịp thời khi hạn. Vụ hè miền Bắc gieo trồng trong mùa mưa cũng như các 
vụ đậu tương trong mùa mưa ở miền Nam, cần chú ý thoát nước kịp thời, nếu ngập nước 
lâu, hoa quả rụng nhiều, cây vàng héo 
4.3. Phòng trừ một số sâu bệnh hại chủ yếu 
4.3.1. Một số sâu hại chủ yếu 
a. Dòi đục thân 
- Đặc điểm gây hại 
Là những sâu hại quan trọng hàng đầu ở các vùng trồng đậu tương nước ta, dòi 
phá hoại chủ yếu ở giai đoạn cây con, từ khi cây đậu tương mới ra hai lá đơn đến ba lá 
kép, đục rỗng các mô tế bào phần trong cây, làm cây bị chết. Trong thời kỳ cây lớn, dòi 
đục thân có đục trên cành nhưng không tác hại nhiều mà chỉ héo ở từng bộ phận. 
- Đặc điểm sinh học và sinh thái 
Xuất hiện quanh năm trên đồng ruộng, gây hại quan trọng nhất cho đậu tương vụ 
đông (tháng 10-11) và vụ đậu tương xuân (tháng 2,3 và 4). 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Luân canh đậu tương với cây lúa nước có tác dụng hạn chế dòi đục thân. 
+ Loại bỏ cây bị hại, chăm sóc sớm và kịp thời. 
+ Dùng Basuzin 10G 20-25 kg/ha bón vào đất trước khi gieo hạt. 
+ Sử lý hạt giống trước khi gieo bằng thuốc Oftanol (40g/kg hạt giống). 
+ Phòng trừ thuốc hóa học. thời gian phun thuốc là khi cây mới có hai lá đơn 
(thường sau khi cây mọc 5-7 ngày) bằng thuốc Regen 800 WG (25-30g/ha), Selecron 500 
EC (0,8-1 lít/ha), với lượng thuốc đã pha là 320-450 lít/ha cho bình phun tay. 
b. Sâu cuốn lá 
- Đặc điểm phá hại 
Phá hại phổ biến trên các vùng trồng đậu tương cả nước, phá hại trên các lá bánh 
tẻ từ giai đoạn cây con đến khi cây có quả. Sâu non lúc nhỏ gặm biểu bì ở dưới mặt lá, 
69 
tưd tuổi 3 sâu bắt đầu nhả tơ cuốn gập lá hoặc gập dính hai lá với nhau nằm bên trong ăn 
chất xanh của lá. Sâu phá hại làm hỏng lá, giảm diện tích quang hợp cảu cây gây giảm 
năng suất. 
- Đặc điểm sinh học và sinh thái 
Sâu phát sinh quanh năm trên đồng ruộng. Mật độ của sâu tăng nhanh và gây hại 
mạnh nhất vào thời kỳ cây có 4-6 lá kép và đang hình thành quả. Đậu tương xuân thường 
bị hại vào cuối tháng 3 đầu tháng 4, vụ hè cuối tháng 8 và tháng 9, vụ đông trong tháng 11 
và 12. Mỗi bướm cái có thể đẻ từ 102 đến 115 quả trứng và tỷ lệ nở của trứng từ 80-90%. 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Luân canh cây đậu tương với các cây họ hòa thảo, bông có tác dụng hạn chế gây 
hại của sâu. 
+ Bảo vệ và tăng cường hoạt động của thiên địch bằng trồng xen với các cây trồng khác. 
+ Thời kỳ sâu gây hại nặng nhất từ 3-4 lá kép, dùng các loại thuốc như Peran 
50EC: 0,3-0,5 l/ha, Baythroid 50 EC: 0,6-0,8 l/ha, với lượng nước thuốc đã pha là 450-
600 lít/ha cho bình phun tay. 
c. Sâu đục quả 
- Đặc điểm 
Sâu phá hại mạnh nhất từ khi đậu tương bắt đầu ra quả cho đến khi thu hoạch. Sâu 
non gặm vỏ quả đục vào trong ăn hạt làm cho hạt bị khuyết từng phần hoặc đục rỗng cả 
bên trong, làm giảm năng suất và ảnh hưởng đến tỷ lệ nảy mầm của hạt giống đậu tương. 
- Đặc điểm sinh học và sinh thái 
Phía Bắc sâu hại mạnh vào các tháng 5-6 trên đậu tương vụ xuân, tháng 7-8 vụ hè. 
Bướm đẻ trứng trên quả là chính, tuy nhiên chúng thường ưa thích đẻ trứng trên các 
giống đậu tương nhiều lông. Sâu non phân bố và gây hại trong ruộng đậu tương ở xung 
quanh bờ nhiều hơn ở giữa ruộng. 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Lựa chọn chế độ luân canh thích hợp với cây lúa, ngô, bông. 
+ Xử lý các cây ký chủ dại quanh bờ ruộng như muồng, cốt khí và làm sạch bờ 
ruộng trước mùa gieo hạt. 
+ Sau khi thu hoạch có điều kiện ngâm ruộng nước 2-3 ngày cũng hạn chế được 
nguồn tích lũy của sâu hại. 
+ Phơi nắng và tách hạt đậu ngay sau khi thu hoạch cũng hạn chế sự phá hại của 
sâu cho cả vụ sau. 
+ Kiểm tra đồng ruộng, phát hiện sâu sớm, thường khi thấy 3-4 con/10 cây đièu 
tra cần phải phun thuốc hóa học có hiệu lực cao như Fentac 2 EC, Fortac 5 EC: 0,4-0,6 
lít/ha, với lượng thuốc đã pha là 450-600 lít/ha cho bình phun tay. 
4.3.2. Một số bệnh hại chủ yếu 
a. Bệnh gỉ sắt đậu tương 
- Triệu chứng 
bệnh hại trên lá, thân, cuống quả và trên quả. bệnh xuất hiện ban đầu ở mặt dưới 
lá, những lá già phía dưới gần mặt đất và phát triển dần lên các bộ phận của cấy. Vết 
bệnh lúc đầu là những chấm nhỏ màu vàng trong, đường kính 0,2-0,3mm đến 1mm. sau 
đó vết bệnh nổi lên mặt trên của lá có màu vàng nâu, biểu bì lá tách ra để lộ bào tử có 
màu nâu vàng. 
70 
- Điều kiện phát sinh và phát triển của bệnh 
Giai đoạn đậu tương ra hoa là thời kỳ dễ mẫn cảm hơn ở giai đoạn cây con. Bệnh 
phát triển tăng dần từ đầu vụ cho tới khi gần thu hoạch. Vụ đông xuân thời tiết thuận lợi 
cho bệnh phát sinh phát triển, ổ bào tử lớn, vết bệnh thường to và nhiều hơn ở vụ hè. 
Bệnh gây hại nặng nhất trên vụ đậu tương xuân ở các tỉnh phái Bắc thường vào tháng 3-4 
khi nhiệt độ khoảng 18- 300C và cây đậu tương có 5 lá kép đến khi thu hoạch. 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Sử dụng giống chống chịu bệnh để trồng, đặc biệt trong vụ xuân. Chọn thờ vụ 
gieo trồng thích hợp cho các giống đậu tương. 
+ Luân canh đậu tương với cây trồng khác như cây lúa nước. 
+ Thu dọn tàn dư cây trồng sau khi thu hoạch. Xử lý hạt bằng thuốc trừ nấm như 
Roval 50WP: 2g/10kg hạt giống trước khi gieo trồng. 
+ Phun thuốc trừ bệnh khi bgệnh mới phát sinh nhẹ đặc biệt đối với đậu tương vụ 
xuân bằng các thuốc hiệu lực cao như Baycor 50EC: 10-15ml thuốc/10lít nước, Bayfidan 
25 EC: 0,4-0,5 lít thuốc/ha, phun 600 lít nước thuốc đã pha/1ha cho bình phun tay. 
b. Bệnh sương mai 
- Triệu chứng 
Gây hại chủ yếu trên lá, đồng thời gây hại cả ở thân và quả đậu tương. Trên lá đầu 
tiên vết bệnh là chấm nhỏ màu xanh vàng và xám dần. Vết bệnh lớn có hình đa giác hoặc 
hình dạng không cố định. Vết bệnh có thể rải giác trên lá, nhưng thường dọc các gân lá 
giai đoạn cuối vết bệnh có màu nâu vàng và khô cháy. 
- Điều kiện phát sinh và phát triển của bệnh 
Bệnh sương mai thường phát sinh trong điều kiện nhiệt độ trung bình thấp (200C) 
nên thường xuất hiện gây hại trong vụ xuân là chủ yếu. Bệnh xuất hiện khia cây đậu 
tương có 4-5 lá kép và gây hại nặng vào các tháng 3,4 và 5. Bệnh lưu truyền qua hạt 
giống và tàn dư cây trồng sau thu hoạch, ngoài ra còn thấy trên một số cây đậu mọc 
hoang dại. 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Dùng giống chống bệnh, gieo trôngf hạt giống từ các ruộng không bị bệnh. Xử 
lý hạt giống trước khi gieo trồng bằng thuốc trừ nấm như Thiram 80WP, Rovral 50WP 
2g/10 kg hạt giống. 
+ Luân canh cây đậu tương với các cây trồng khác họ hoặc với lúa nước 
+ Phun thuốc phòng trừ bệnh ở giai đoạn 4-5 lá kép cho tới trước khi cây ra hoa 
bằng các thuốc như Boođo1%, phun 600 lít nước đã pha/1ha cho bình phun tay 
c. Bệnh phấn trắng 
- Triệu chứng 
Bệnh gây hại tất cả các bộ phận của cây. Vết bệnh đầu tiên là những đốm màu 
xám tro với những quầng màu xanh xỉn ở bề mặt trên của lá. Mô bệnh được bao phủ bởi 
một lớp sợi nấm màu trắng. mặt dưới của lá mô bệnh có màu hồng nhạt đến đỏ đậm. Mô 
bệnh dễ biến đổi sang màu nâu tối nếu gặp điều kiện ẩm ướt. 
- Điều kiện phát sinh phát triển của bệnh 
Độ ẩm cao trên 85%, đêm có sương và nhiệt độ thấp 18-250C là thích hợp cho 
bệnh phát sinh và gây hại. bệnh phát sinh và gây hại ở các mùa vụ trồng đậu tươngk, tuy 
nhiên vụ đậu tương xuân bệnh tyhường phát sinh và gây hại nặng hơn các vụ khác. 
71 
- Biện pháp phòng trừ 
+ Dùng giống chống chịu bệnh, gieo đúng thời vụ 
+ thu dọn tàn dư, cây bệnh tiêu hủy sớm 
+ Dùng một số loại thuốc hóa học có hiệu lực cao phòng trừ bệnh Anvil 50 EC 
pha 15ml thuốc/10lít nước, phun 600 lít t5huốc đã pha/1ha với bình phun tay. 
5. THU HOẠCH, BẢO QUẢN 
5.1. Thu hoạch 
Khi lá khô, vàng rụng 50% thì thu hoạch. Lúc này quả đã vàng khô, đều. Nên thu 
vào lúc nắng ráo, phơi khô, đập ngay; hoặc đập sau ủ 1,2 ngày. Phơi hạt tới khi khô giòn 
(cắn hạt không dính răng) - độ ẩm hạt dưới 120. 
Với đậu tương làm giống, cần chọn và thu cây đẹp, đúng chủng loại giống, không 
sâu bệnh, quả chín đều. Không phơi trực tiếp xuống sân gạch mà ảnh hưởng đến chất 
lượng hạt giống. 
Thu hoạch trong vụ đông - xuân thường thiếu nắng, có mưa nhiều. Biện pháp tốt 
nhất là khi thu bó thành từng bó phơi trên dây thép, hoặc để nơi thoáng mát cho khô dần. 
5.2. Bảo quản 
Tùy theo cơ sở vật chất của từng địa phương mà điều kiện bảo quản khác nhau. 
Thường sau khi phơi khô 2-3 giờ, bảo quản trong chum (chum đã. được vệ sinh 
sạch sẽ). Chum đựng đậu giống phải đựng đầy, có biện pháp chống ẩm. Kho giống phải 
khô ráo, thoáng, có chất cách ẩm, giống xếp cách trần 30-40cm. 
Bảo quản trong điều kiện thủ công được 2 - 3 tháng, còn trong điều kiện kho lạnh 
có thể được 5- 6 tháng. 
Phần 2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH 
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH 
CÔNG VIỆC: Làm đất trồng đậu tương 1/B1/MĐ 
Bước 
công 
việc 
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật 
Dụng cụ, 
trang thiết bị 
Ghi chú 
1 Cày vỡ đất 
Cày sâu 20 -30cm, cày không 
được để lỏi 
Cày 
2 
Bừa làm nhỏ 
đất 
Đất nhỏ, tơi xốp nhưng không bị 
bí, nén chặt. 
Đất không bị nhão bết hoặc dính, 
quánh 
Gom được cỏ dại khi cày vùi 
xuống tầng đất dưới 
Bừa 
3 
Vơ cỏ dại còn 
sót lại trên 
đồng ruộng 
Thu 
Thu gom hết cả gốc, rễ và thân 
cỏ dại đem đốt 
Dụng cụ đựng 
cỏ, cào, cuốc 
72 
4 
San phẳng bề 
mặt luống 
Trên bề mặt luống không lồi, 
lõm để tránh bị úng cục bộ. 
Cào, cuốc 
5 Lên luống 
Luống có thể theo chiều hoặc 
chiều ngang của thửa ruộng 
nhưng phải thoát nước tốt. 
Chiều rộng của luống 1 -1,2m, 
cao 30 -40 cm, rãnh luống 
rộng20 -30cm và sâu 15 -20cm. 
Cào, cuốc 
CÔNG VIỆC: Bón phân cho đậu tương 1/B2/MĐ2 
Bước 
công 
việc 
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật 
Dụng cụ, 
trang thiết bị 
Ghi chú 
1 
Xác định thời 
điểm 
bón 
- Lần 1: khi cây ra được 2-3 lá 
thật 
- Lần 2: khi cây ra được 5-6 lá 
thật 
2 
Chuẩn bị 
phân bón: 
- Xác định 
loại, dạng 
phân cần 
- Tính lượng 
phân cần có 
để bón 
Tính và mua đủ lượng, đúng các 
loại phân bón cần có để bón cho 
lần bón cụ thể 
Cân đồng hồ, 
Phân bón, 
cuốc, đồ dùng 
đựng phân 
3 
Trộn hỗn hợp 
đều các loại 
phân trước 
khi 
bón 
Đảo trộn đều, đủ lượng, đúng tỷ 
lệ các loại phân trước khi bón 
Phân bón, đồ 
đựng phân bón, 
găng tay, khẩu 
trang, cuốc, 
sẻng 
4 Rải phân 
- Rải đều, đúng vị trí, đủ lượng 
phân cần bón 
- Không làm rơi vãi, mất mát 
phân 
Phân bón, găng 
tay, khẩu trang, 
5 Lấp phân 
Đảo trộn đều phân với đất; lấp 
đất kín phân 
Phân bón, đồ 
đựng phân bón, 
găng tay, khẩu 
trang, cuốc, 
sẻng 
73 
CÔNG VIỆC: Phun thuốc trừ sâu bệnh hại cây đậu tương 1/B3/MĐ2 
Bước 
công 
việc 
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật 
Dụng cụ, 
trang thiết bị 
Ghi chú 
1 Chuẩn bị Chuẩn bị đúng dụng cụ, vật tư 
2 Pha thuốc 
- Xác định đúng thuốc cần sử 
dụng 
- Pha đúng liều theo hướng dẫn 
trên bao bì 
Thuốc, bình 
bơm, khẩu 
trang, găng tay, 
ủng, bảo hộ lao 
động 
3 
Tiến hành 
phun thuốc 
Phun đúng cách 
Thuốc, bình 
bơm, khẩu 
trang, găng tay, 
ủng, bảo hộ lao 
động 
74 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bùi Tiến Đạt – PGS. PTS. Vũ Khắc Nhượng. Kỹ thuật gieo trồng chế biến chè 
và cà phê. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 
2. Giáo trình khuyến nông kỹ thuật nông nghiệp chè – NXB Nông nghiệp năm 
2005. 
3. Lê Song Dự, Nguyễn Thế Côn, (1979), Giáo trình cây lạc, NXB Nông Nghiệp. 
4. Đinh Xuân Đức, (2009), Bài giảng cây công nghiệp dài ngày, Trường Đại học 
Nông Lâm Huế. 
5. Đoàn Thị Thanh Nhàn,(1996), Giáo trình cây công nghiệp - Trường ĐHNNI Hà 
Nội, Nhà xuất bản nông nghiệp. 
6. Trần Văn Lài (chủ biên) Trần nghĩa, Ngô Quang Thắng, Lê Trần Tùng, Ngô 
Đức Dương (1993), Kỹ thuật gieo trồng lạc, đậu, vừng, NXB Nông Thôn. 
7. Lê Tất Khương,(2003), Giáo trình cây chè, Nhà xuất bản nông nghiệp 
8. Ma Thị Phương, (2008), Bài giảng cậy lạc- Cây đậu tương, Đại học Nông Lâm 
Thái Nguyên. 
9 . Phạm văn Thiều,(2000), Cây đậu tương kỹ thuật trồng và chế biến, NXBNN, 
Hà Nội 
10. Trần Thị Trường cùng cộng sự,(2005), Sản xuất đậu tương, đậu xanh năng 
suất cao, NXBNN, Hà Nội