Giáo trình Mô đun Động cơ điện vạn năng - Điện dân dụng

 các hư hỏng thông thường đạt các 
yêu cầu kỹ thuật, đảm bảo an toàn cho người và thiết bị. 
- Tuân thủ quy tắc an toàn khi sửa chữa máy đánh bóng sàn nhà 
- Rèn luyện tính tỷ mỉ, chính xác và an toàn vệ sinh công nghiệp 
Nội dung chính: 
1. Cấu tạo nguyên lý làm việc 
2. Hiện tượng, nguyên nhân và cách khắc phục các hư hỏng 
3. Tháo lắp, bảo dưỡng 
4. Sửa chữa các hư hỏng 
1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc cúa máy đánh bóng sàn nhà 
Mục tiêu: Máy đánh bóng sàn nhà là một dụng cụ cầm tay , muốm xử dụng 
được thì yêu cầu nắm vững nguyên lý hoạt động , cấu tạo các bộ phận điện , bộ 
phận cơ khí , trên cơ sở đó có biện pháp xử lý các trường hợp hư hỏng . 
1.1 Cấu tạo 
1.1.1.Cấu tạo phần điện : Máy đánh bóng sàn nhà thông dụng ngày nay hay 
dùng loại máy mài cầm tay thay vì gá đá mài ta gá phớt đánh bóng tùy theo sàn 
nhà là loại vật liệu gì . Do vậy cấu tạo phần điện chung như máy mài cầm tay . 
- Stato có cấu tạo giống như một số Satato của các loại động cơ vạn năng như 
máy khoan tay , máybào tay v.v 
Đầu dây vào bối dây 
 Đầu dây ra Lá thép cố định 
- Ro to có cấu tạo giống như một số rôto của các loại động cơ vạn năng như 
máy khoan tay , máy bào tay v.v 
vòng bi Thân rô to 
 Cánh quạt gió 
Vành chỉnh liu 
- Chổi than có cấu tạo giống như một số chổi than của các loại động cơ vạn 
năng như máy khoan tay , máy bào tay v.v 
 Chổi than Lò xo cân bằng 
Dây cáp dẫn nối 
 Bích hãm 
- Hệ thống công tắc gồm công tắc nguồn , và dây dẫn nguồn có cấu tạo giống 
như một số loại động cơ vạn năng như máy mài tay , máy bào tay v.vđều là 
nút bấm ấn . 
1.1.2 Cấu tạo phần cơ khí 
1.1.2 Cấu tạo phần cơ khí 
- Vỏ động cơ 
- Hệ truyền động : 
+ Bộ phận chuyển hướng 
Bánh răng chuyển hướng 
 Ốc hãm đá mài ( Cắt ) 
+ Vòng bi gá đỡ : gồm có các vòng bi đỡ rô to , vòng bi gá bánh răng chuyển 
hướng 
+ Bộ phận gá phớt . 
- Ngoài ra có các bộ phận phụ gồm dụng cụ mở đầu ốc hãm , ốc định vị , ốc 
hãm . 
1.2 nguyên lý làm việc cúa máy đánh bóng sàn nhà 
1.2.1.Phân tích nguyên lý 
 Khi cấp nguồn vào máy , ấn nút khởi động ; Rô to quay lực quay truyền qua 
hệ thống bánh răng chuyển hướng truyền động làm quay mâm gá , phớt quay 
theo, ta thấy chiều quay của phớt . Gió do cánh quạt bên trong thổi ra phía 
trước. 
1.2.2.Vận hành thử 
 Các bước vận hành thử : 
 Các bước vận hành thử 
+ Lắp phớt 
+ Cấp nguồn . 
+ Chuẩn bị sàn cần đánh bóng . 
+ Vệ sinh khu vực cần đánh bóng bằng máy hút bụi 
+ Dùng hóa chất đánh bóng đã pha đúng tỷ lệ , đúng chủng loại dùng cho sàn 
+ Ấn công tắc khởi động máy . 
+ Quan phớt quay hoạt động và độ sạch của khu vực đánh bóng . 
+ Dừng máy bằng cách không tác động vào công tắc khởi động . 
2. Hiện tượng, nguyên nhân và cách khắc phục các hư hỏng 
Mục tiêu: Quan sát hiện tượng hư hỏng , tìm ra nguyên nhân và có biện pháp 
sửa chữa đạt hiệu quả tốt . 
2.1. phần điện 
 Phần điện gồm nhiều bộ phận hay hư hỏng 
+ Dây dẫn nguồn , phích cắm bị hư hỏng nhiều do quá trình vận hành , di 
chuyển , cất dữ vào hộp . Kiểm tra bằng đồng hồ vạn năng đo thông mạch . 
+ Công tắc khởi động thường bị hư hỏng do số lần thao tác nhiều , thời gian 
hoạt động của máy lâu dài , ngoài ra do ép máy làm việc quá tải .Khi dùng đồng 
hồ vạn năng kiểm tra thông mạch thấy độ tiếp xúc của tiếp điểm trong công tắc 
kém , hoặc không tiếp xúc , nên thay thế . 
+ Chổi than bị hỏng do làm việc lâu ngày , lực căng lò xo cân bằng lớn quá , 
hoặc do các lam đồng bị mòn xước nhiều ; gặp trường hợp này nên thay chổi 
than . 
+ Stato của máy hư hỏng do quá tải hoặc quá áp , hoặc lâu ngày bị ẩm hóa 
chất , ẩm nước, dễ bị chạm chập , gặp trường hợp này nên quấn lại . 
+ Rô to khi vận hành máy không đủ tốc độ do rô to bị chạm chập , dùng rô 
nha kiểm tra , nên quấn lại . Trước khi quấn lại cần vẽ lại sơ đồ , ghi lại thông số 
dây quấn . 
2.2. phần cơ khí 
+ Tay cầm , nắp vỏ máy mài tỷ lệ hư hỏng ít .nếu gặp trường hợp này nên thay 
thế . 
+ Vòng bi là bộ phận cơ khí hay hư hỏng , do máy làm việc nhiều , do bảo 
dưỡng ít , việc tra dầu mỡ không đúng .v.v. Vòng bi hư hỏng thường có hiện 
tượng máy kêu khác thường , khi kiểm tra vòng bi có độ dơ dọc , dơ ngang 
nhiều , nên thay thế vòng bi mới . 
+ Bộ phận bánh răng chuyển hướng thường mòn , do làm việc lâu năm , cũng 
nên thay thế 
+ Ngoài ra người xử dụng máy nên có kiến thức vật liệu , hiểu biết về hóa chất 
biết cách tránh các hóa chất tác dụng trực tiếp bằng cách có gang tay , khẩu 
trang ;và phải có bảo hộ lao động như kính bảo hộ . 
3 . Tháo lắp, bảo dưỡng 
Mục tiêu: Nắm vững cấu tạo của máy đánh bóng sàn nhà , quá trình tháo không 
gây hư hỏng , công việc bảo dưỡng dúng yêu cầu kỹ thuật, khi lắp vào máy vận 
hành tốt 
3.1 Tháo lắp bảo dưỡng phần điện 
 - Mục đích ,yêu cầu : - Mục đích ,yêu cầu Tháo lắp bảo dưỡng phần điện 
thành thạo đạt kết quả tốt 
 - Các bước tháo khi bảo dưỡng : Sau khi tháo phần vỏ ta tiến hành 
 + Tháo chổi than ; Lau sạch bụi bẩn trên các lam đồng , dùng chổi lông 
nhựa vệ sinh các khe giữa hai lam đồng , dùng máy xì gió thổi sạch các bụi than 
, bụi đồng v.v..ra khỏi các khe giữa hai lam đồng . 
 + Tháo roto , và stato . 
 + Bảo dưỡng : vệ sinh , dùng me ôm kế đo độ cách điện , sấy tẩm roto và 
stato 
3.2 Tháo lắp bảo dưỡng phần cơ khí 
 - Mục đích ,yêu cầu : Tháo lắp bảo dưỡng phần cơ khí thành thạo đạt kết quả 
tốt 
 - Các bước tháo khi bảo dưỡng 
 + Tháo vỏ và nắp bảo vệ 
 + Tháo bộ phận bánh răng chuyển hướng 
 + Tháo vòng bi 
 + Tháo đầu ốc hãm , ốc định vị 
 + Bảo dưỡng : vệ sinh , lau chùi sạch sẽ tra dầu mỡ đúng quy cách. 
4. Sửa chữa các hư hỏng 
Mục tiêu: Sửa chữa được các hư hỏng phần điện , phần cơ khí đạt kết quả tốt . 
4.1. phần điện 
 + Sửa chữa chổi than : Chổi than làm việc lâu ngày dễ bị mòn vẹt , bị vỡ , 
lực ép tác dụng lên lam đồng không còn tốt , ta kiểm tra và thay chổi than mới . 
 + Sửa chữa vành chỉnh liu : Vành chỉnh liu hay hư hỏng do máy làm việc lâu 
năm , hoặc do bụi bẩn , hay do chổi than gây nên . Khi vành chỉnh liu hỏng , các 
lam đồng xước , mòn , lõm , bề mặt không có độ nhẵn bóng nên cần thay thế . 
Khi thay dùng cảo 3 chấu cảo vành chỉnh liu . 
Chú ý : Lấy dấu trước khi tháo lắp vành chỉnh liu, và chọn đúng chủng loại vành 
chỉnh liu. 
 + Quấn rô to , stato : Kiểm tra roto , Stato nếu không thông mạch , độ cách 
điện kém ,cần quấn lại ; trước khi quấn lại nên lấy thông số dây quấn và vẽ sơ 
đồ . 
 + Thay công tắc khởi động : Các tiếp điểm trong công tắc thường hay hỏng 
do bụi bẩn , cong vênh , và bị rỗ mặt ; dùng đồng hồ vạn năng kiểm tra độ tiếp 
xúc cũng như thông mạch , kết quả đo được trị số điện trở (  ) lớn , ta mở 
phần nắp nhựa ,tiến hành đánh giá và ra quyết định sữa chữa . 
4.2. phần cơ khí 
 + Thay thế vòng bi : Dùng cảo tháo vòng bi , kiểm tra độ dơ ngang , dơ dọc . 
 Chú ý : Khi thay vòng bi nên dùng vam ép sơ mi vòng bi , hoặc dùng ống 
tuýp sắt đóng vào sơ mi ( Rãnh lăn trong) tuyệt đối không tác động vào bi , hoặc 
áo bi (Rãnh lăn ngoài ) 
 + Thay thế bánh răng chuyển hướng : bánh răng truyền động hay bị mòn , bị 
vỡ khi thay nên dùng cảo để tháo lắp . 
 + Thay thế ốc hãm đầu : ốc hãm đầu mâm gá thường bị hỏng do quá trình 
lắp phớt dùng lực siết quá mạnh nên các bước ren bị hỏng . Khi thay nên thay 
đúng loại . 
HƯỚNG DẪN TỔ CHỨC THỰC HÀNH 
Vật liệu : 
- Dây dẫn điện đơn 2x2.5 
- Cáp động lực 3 lõi , 4 lõi . 
- Đầu cốt các loại 
- Vòng số thứ tự . 
- Ống luồn dây định dạng được ( ống ruột gà ). 
- Dây nhựa buộc gút . 
Dụng cụ và trang thiết bị : 
Nguồn điện AC 3 pha , 1 pha . 
Nguồn điện DC điều chỉnh được . 
Bộ đồ nghề điện , cơ khí cầm tay . gồm : 
 + Mỏ hàn điện 
 + Dao kéo , búa nguội 250gr. 
 + Kìm điện các loại : Kìm B, kìm nhọn, kìm cắt , kìm tuốt dây , kìm bấm cốt . 
 + Bộ clê các cỡ . 
 + Bộ ta rô các cỡ từ 2mm đến 6mm. 
+ Bộ Khoan điện cầm tay . 
 + Bộ mũi khoan các cỡ từ 2mm đến 6mm. 
 + Máy mài . 
+ Máy quấn dây . 
 + Êtô, 
 + Tuốc nơ vít các loại từ 2mm đến 6mm. 
 + Đồng hồ VOM , M, Vol kế , Am pe kế . 
 + Giá thực tập , tủ điện thực tập . 
Mô hình các mạch máy sản xuất gồm : 
 + Mô đun các khí cụ điện , gồm : 
 + Mô đun công tắc tơ , rơ le nhiệt . rơ le điện áp , rơ le trung gian , rơ le tốc độ 
 + Mô đun nút bấm kép 
 + Mô đun cấp thiết bị nguồn 3 pha ,nguồn 1 pha 
 + Mô đun đèn tín hiệu 
 + Mô đun đo lường 
Học liệu : 
 + Hướng dẫn thực hành trang bị điện 1 
 + Phiếu thực hành , bài hướng dẫn thực hành . 
 + Trang bi điện – điện tử cho máy công nghiệp dùng chung - / Vũ Quang Hồi 
– NXB Giáo dục 1996. 
 + Các đặc tính của động cơ trong truyền động điện – Dịch giả Bùi Đình Tiếu – 
NXB khoa học Kỹ thuật 1979. 
 + Giáo trình chuyên nghành điện tập 1,2,3,4,- Nguyễn Đức Lợi – NXB 
Thống kê – 2001. 
Nguồn lực khác : 
+ PC 
+ Phần mềm chuyên dùng . 
+ Projector . 
+ O ver head . 
+ Máy chiếu vật thể ba chiều . 
Công việc chuẩn bị thực hành : 
- Xưởng thực hành có đầy đủ các thiết bị , dụng cụ đồ nghề cần thiết . 
- Các loại phương tiện giảng dạy phù hợp cho xưởng thực hành . 
- Các phim miếng trong phù hợp với nội dung bài giảng . 
- Các slide điện tử và phần mềm trình chiếu phù hợp . 
- Một số bài tập mẫu có bài giảng hướng dẫn chi tiết . 
Tổ chức hoạt động dạy – học : 
 - Hướng dẫn ban đầu có thao tác mẫu : 
*Lắp đặt , kiểm tra , vận hành và sửa chữa 
+Nhận dạng các loại khí cụ điện phỏ thông . 
+ Trình diễn mẫu, giải thích kết cấu mô hình ,đặc điểm , cách xử dụng , nguyên 
lý hoạt động Máy đánh bóng sàn nhà . 
*Tổ chức thực hành : 
+ Tổ chức hoạt động nhóm ( tùy nội dung mỗi nhóm từ 2 đến 4 học viên ) : quan 
sát theo dõi quá trình làm việc của học viên . 
+ Nêu vấn đề gợi ý dẫn hướng các yêu cấu của bài thực hành , bài tập . 
+ Rèn luyên uốn nắn thao tác chuẩn xác cho học viên . 
+ Tạo các hư hỏng giả định ( đánh ban ) , hướng dẫn , gợi ý cho học viên cách 
khắc phục . 
+Giải đáp thắc mắc của học viên , chỉ định học viên thao tác hoặc lắp mạch thực 
hành . 
+ Tổ chức quản lý xuyên suốt , đảm bảo giờ học an toàn , hiệu quả . 
Gợi ý thảo luận nhóm và kết hợp đàm thoại về: 
+ Phương pháp tối ưu để lắp ,dò tìm và sửa chữa hư hỏng đạt hiệu quả , năng 
xuất cao nhất . 
+ Nên xử dụng phim trong hoặc các slide điện tử và phần mềm trình chiếu phù 
hợp các hình ảnh liên quan đến nội dung bài thực hành và sự đối chiếu so sánh . 
+ Hướng dẫn học viên nguyên tắc lắp đạt hiệu quả nhất . 
+ Trong quá trình hướng dẫn nên khai thác nhiều vào phương pháp chất vấn học 
viên để tăng cường khả năng tư duy sáng tạo . 
+ Phương pháp nhận dạng động cơ điện vạn năng, xác định đầu dây ở Stato, rô 
to . 
+ Nguyên tắc vận hành động cơ điện vạn năng,của Máy đánh bóng sàn nhà. 
 Phương pháp nhận dạng các loại Máy đánh bóng sàn nhà qua kết cấu ngoài , 
qua khảo sát sơ đồ .. 
Lưu ý chung : 
+ Tùy tình hình cơ sở vật chất từng trường / cơ sở dạy nghề mà bố trí các thực 
hành , phân bổ tổ nhóm phù hợp có thể trên các mô hình mô phỏng hoặc trên 
các Máy đánh bóng sàn nhà thật càng tốt . Có thể kết hợp với các xưởng trong , 
ngoài trường để tổ chức cho học viên tham quan khảo sát thêm. mỗi nhóm thực 
hành không quá 4 học viên. 
+ Nội dung bài học không cứng nhắc như trong giáo trình mà trường/ cơ sở dạy 
nghề có thể linh động giảng dạy các nội dung khác có ý nghĩa tương đương sao 
cho đảm bảo mục tiêu của bài học 
+ Rèn luyện kỹ năng cần thiết thật nhuần nhuyễn . 
+ Đặc biệt chú ý chủng loại , sơ đồ Máy đánh bóng sàn nhà. 
+ Căn cứ vào trọng tâm bài học , học viên thực hiện được một số quy trình công 
nghệ cụ thể ,( phương pháp này rất tốt ) 
Cách thức kiểm tra đánh giá của bài : 
+ Sau mỗi buổi học , giáo viên cho học viên một số câu hỏi củng cố bài để học 
viên tự ôn luyện ở nhà . Hoặc cuối buổi học có thể áp dụng các câu hỏi trả lời 
nhanh hoặc bài tập tại chỗ . 
+ Đánh giá qua sản phẩm thực hành của học viên trong từng buổi học . Giáo 
viên nhận xét , cho ý kiến và sửa sai tại chỗ cho học viên . 
+ Kết thúc bài học sẽ có bài kiểm tra cuối bài . 
 ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN MÔ ĐUN: 
- Vật liệu: Dầu, mỡ bôi trơn; Giấy ráp; Dây điện từ các cỡ; bìa, giấy cách điện 
và các vật liệu dẫn điện, cách điện khác liên quan sửa chữa bảo dưỡng, sửa chữa 
các loại động cơ điện vạn năng. 
- Dụng cụ và trang thiết bị: Các loại động cơ điên vạn năng; Các loạị thiết bị 
điện dân dụng có sử dụng động cơ điện vạn năng; Dụng cụ cầm tay của nghề 
điện dân dụng; Bàn quấn dây, dụng cụ bổ trợ quấn dây máy điện; Lò sấy; Máy 
khoan, máy mài; Máy chiếu 
- Nguồn lực khác: xưởng trường, các tài liệu kỹ thuật liên quan thiết bị. 
 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ: 
Nội dung đánh giá: 
- Kiến thức: 
+ Cấu tạo, nguyên lý làm việc của động cơ xoay điện vạn năng 
+ Đặc điểm cấu tạo các loạị thiết bị điện dân dụng sử dụng động cơ điện 
vạn năng 
- Kỹ năng: Thay thế sửa chữa các bộ phận hư hỏng của động cơ điện vạn năng 
và các loại thiết bị điện dân dụng sử dụng động cơ điện vạn năng. 
- Thái độ: 
+ Nghiêm túc trong học tập 
+ Trung thực trong kiểm tra 
+ Kiên trì, cẩn thận và nghiêm túc trong công việc luôn luôn tuân thủ các 
biện pháp an toàn 
+ Nghiêm túc, cẩn thận, có ý thức bảo vệ dụng cụ thiết bị, tiết kiệm vật tư 
Phương pháp đánh giá: 
Trắc nghiệm khách quan 
Dựa vào sản phẩm của học viên, đánh giá theo các tiêu chí: 
+ Hoạt động của mạch theo yêu cầu kỹ thuật 
+ Thời gian thực hiện 
+ Thẩm mỹ 
+ Thái độ thực hiện và bảo quản dụng cụ, thiết bị 
 HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN MÔ ĐUN: 
1. Phạm vi áp dụng chương trình: Chương trình môn học được sử dụng để giảng 
dạy cho trình độ trung cấp nghề và cao đẳng nghề điện dân dụng. 
2. Hướng dẫn một số điểm chính về phương pháp giảng dạy môn học: 
- Trước khi giảng dạy, giáo viên cần phải căn cứ vào mục tiêu và nội dung của 
từng bài học, chọn phương pháp giảng dạy phù hợp, đặc biệt quan tâm phương 
pháp dạy học tích cực để người học có thể tham gia xây dựng bài học. Ngoài 
phương tiện giảng dạy truyền thống, nếu có điều kiện giáo viên nên sử dụng 
máy chiếu projector, Laptop, và các phần mềm minh họa nhằm làm rõ và sinh 
động nội dung bài học. 
- Đối với các giờ thực hành, giáo viên cần chuẩn bị điều kiện thực hiện bài tập 
thực hành đầy đủ cho người học. 
3. Những trọng tâm chương trình cần chú ý: 
- Cấu tạo, nguyên lý làm việc của động cơ xoay điện vạn năng 
- Đặc điểm cấu tạo các loạị thiết bị điện dân dụng sử dụng động cơ điện vạn 
năng 
- Thay thế sửa chữa các bộ phận hư hỏng của động cơ điện vạn năng và các loại 
thiết bị điện dân dụng sử dụng động cơ điện vạn năng 
4. Tài liệu cần tham khảo: 
- Vân Anh (dịch) – Sửa chữa những hư hỏng thông thường các loại máy điện gia 
dụng – NXB Tổng hợp Đồng Tháp - 1996 
- A.V. Ivanov Smolenski: Dịch Vũ Gia Hạnh, Phan Tử Thu – Máy điện (Tập 3) 
– NXB Khoa học và kỹ thuật - 1992 
5. Ghi chú và giải thích: 
- Phổ biến nội quy xưởng cho người học trước khi tiến hành thực hành. 
- Trước khi kết thúc buổi thực hành, phải để dành thời gian phù hợp để người 
học làm vệ sinh công nghiệp và bảo quản dụng cụ, thiết bị.