Giáo trình Hệ thống máy lạnh dân dụng và thương nghiệp

n lạnh;
- Gọi tên được các thiết bị chính hệ thống lạnh
- Thành thạo quy trình tháo gỡ hệ thống lạnh
- Biết cách sử dụng các thiết bị để kiểm tra hệ thống lạnh
4
Thái độ
- Cẩn thận, lắng nghe, ghi chép, từ tốn, thực hiện tốt vệ sinh công nghiệp
2
Tổng
10
* Ghi nhớ:
- Phân tích được mục đích của quá trình vệ sinh và bảo dưỡng hệ thống lạnh
- Nắm được quy trình tháo gỡ, cách vệ sinh và bảo dưỡng hệ thống lạnh.
- Kiểm tra được hệ thống lạnh
BÀI 16: KIỂM TRA KẾT THÚC MÔ ĐUN
Mã bài: MĐ27 - 16
Giới thiệu:
	Qua bài này sẽ giúp sinh viên có cái nhìn tổng thể về hệ thống và giáo viên kiểm tra khả năng nắm bắt được kiến thức về môn học hệ thống máy lạnh dân dụng và thương nghiệp.
Mục tiêu:
	Trình bày được quy trình để hoàn thiện một tủ lạnh dân dụng.
	Trình bày được quy trình để hoàn thiện một tủ lạnh thương nghiệp.
	Cân cáp, thử kín, hút chân không, nạp gas tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp.
	Sử dụng và bảo dưỡng tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp đúng kỹ thuật.
	Cẩn thận, chính xác, nghiêm chỉnh thực hiện theo qui trình.
	Đảm bảo an toàn.
Nội dung chính:
1. HOÀN THIỆN MỘT TỦ LẠNH CÓ NHIỆT ĐỘ ĐẠT NHIỆT ĐỘ YÊU CẦU:
* Mục tiêu:
Lắp ráp được sơ đồ nhiệt.
Cân cáp.
Thử kín, hút chân không và nạp gas.
Lắp ráp mạch điện xả đá.
Mạch điện xả đá tự động dùng Timer loại 1 mắc nối tiếp
Mạch điện xả đá tự động dùng Timer loại 1 mắc song song
Mạch điện xả đá tự động dùng Timer loại 2
Vận hành.
2. HOÀN THIỆN MỘT TỦ LẠNH THƯƠNG NGHIỆP:
* Mục tiêu:
Lắp ráp được sơ đồ nhiệt.
Cân cáp
Thử kín, hút chân không và nạp gas.
Lắp ráp mạch điện.
Vận hành.
* Các bước và cách thức thực hiện công việc:
1. THIẾT BỊ, DỤNG CỤ, VẬT TƯ: 
(Tính cho một ca thực hành gồm 20HSSV)
TT
Loại trang thiết bị
Số lượng
1
Bản vẽ thi công và lắp đặt của các hệ thống lạnh thương nghiệp (tủ lạnh, thùng lạnh, tủ đông và tủ kết đông; tủ kín lạnh, quầy kín lạnh, tủ kín đông và quầy kín đông; tủ, quầy lạnh đông hở)
10 bản
2
Các thiết bị điện và thiết bị lạnh cần thiết theo bản vẽ yêu cầu của hệ thống tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp. 
10 bộ
3
Bộ đồ nghề điện lạnh chuyên dụng
10 bộ
4
Am pe kìm
10 bộ
5
Đồng hồ vạn năng
10 chiếc
6
Bộ uốn ống các loại
10 bộ
7
Bộ nong loe các loại
10 bộ
8
Mỏ lết các loại
10 bộ
9
Bộ hàn hơi O2 - C2H2
5 bộ
10
Bộ hàn hơi O2 - gas
5 bộ
11
Đèn hàn gas
10 bộ
12
Ống đồng các loại
5 kg
13
Đồng hồ ba dây
10 bộ
14
Van nạp
10 cái
15
Que hàn các loại 
1.5 kg
16
Chai gas
5 chai
17
Chai Ni tơ
5 chai
18
Bơm chân không
5 cái
19
Ống nước các loại
10 bộ
20
Đồng hồ Mê gôm 
5 chiếc
21
Giẻ lau, dây điện, công tắc, áp tô mát, đèn tín hiệu, co, cút các loại .
10 bộ
22
Xưởng thực hành
1
2. QUI TRÌNH THỰC HIỆN:
2.1. Qui trình tổng quát: 
STT
Tên các bước công việc
Thiết bị, dụng cụ, vật tư
Tiêu chuẩn thực hiện công việc
Lỗi thường gặp, cách khắc phục
1
Đọc bản vẽ thi công.
- Bản vẽ thi công các hệ thống tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp.
- Sổ tay ghi chú hoặc máy tính.
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.1.
- Đọc không đúng bản vẽ hoặc không dự trù hết sự chênh lệch về khối lượng thiết bị cần thiết giữa bản vẽ và thực tế lắp đặt.
2
Lắp đặt máy nén dàn ngưng.
- Cụm máy nén dàn ngưng.
- Mặt bằng lắp đặt
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Am pe kìm
- Dây nguồn 220V – 50Hz, dây điện, băng cách điện, ...
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.2.
- Lắp đặt không đúng yêu cầu kỹ thuật của bản vẽ.
3
Lắp đặt dàn lạnh trong buồng lạnh
- dàn lạnh trong buồng lạnh
- Mặt bằng lắp đặt
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Ampe kìm
- Dây nguồn 220V – 50Hz, dây điện, băng cách điện, ...
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.3.
- Lắp đặt không đúng yêu cầu kỹ thuật của bản vẽ.
4
Lắp đặt đường ống dẫn gas và nước
- Các loại ống gas, ống nước, co cút 
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, 
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.4.
- Lắp đặt không đúng yêu cầu kỹ thuật của bản vẽ.
5
Lắp đặt hệ thống điện, mạch điện xã đá theo yêu cầu. 
- Các thiết bị điện cần thiết theo bản vẽ (đèn, nút nhấn, thermostat, timer, máy nén, điện trở xả đá, quạt, cầu chì nhiệt, cảm biến nhiệt âm, điện trở sấy, rơ le khởi động, rơ le bảo vệ quá dòng)
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Am pe kìm
- Dây nguồn 220V – 50Hz, dây điện, băng cách điện, 
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.5.
- Không kiểm tra thiết bị trước khi lắp mạch.
- Lắp đặt các thiết bị trong mạch không đúng.
6
Vệ sinh công nghiệp hệ thống
- Chai Ni tơ
- Dụng cụ làm vệ sinh
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.6.
- Làm vệ sinh không kỹ
7
Thử kín Hút chân không và hệ thống
- Chai Ni tơ
- Bơm chân không 
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Am pe kìm
- Dây nguồn 220V – 50Hz, dây điện, băng cách điện, ...
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.7.
- Hệ thống vẫn không kín hoàn toàn hoặc hút chân không chưa hết.
8
Nạp gas cho hệ thống
- Chai gas
- Bộ dụng cụ cơ khí, bộ dụng cụ điện lạnh chuyên dụng, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Am pe kìm
- Dây nguồn 220V – 50Hz, dây điện, băng cách điện, ...
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.8.
- Không dự trù được lượng gas nạp vào hệ thống dẫn đến nạp thiếu hoặc dư gas.
9
Chạy thử và vận hành hệ thống tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp
- Hệ thống tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp đã được lắp đặt hoàn chỉnh.
- Bộ dụng cụ cơ khí, dụng cụ điện, đồng hồ đo điện, Am pe kìm.
- Phải thực hiện đúng qui trình cụ thể ở mục 2.2.9.
- Không thực hiện đúng qui trình, qui định;
- Không chuẩn bị chu đáo các dụng cụ, vật tư
2.2. Qui trình cụ thể: 
2.2.1. Đọc bản vẽ thi công: 
- Xác định kích thước chiều dài và chiều rộng của mặt bằng.
- Xác định các kích thước móng trên mặt bằng.
- Xác định các vị trí lắp đặt . 
- Xác định các kích thước, khối lượng đường ống, van, co
- Xác định các thiết bị bọc cách nhiệt và chiều dày bọc cách nhiệt.
- Xác định kích thước, khối lượng đường ống thoát nước.
- Xác định khối lượng các thiết bị điện có trong hệ thống.
- Xác định kích thước, khối lượng dây điện
2.2.2. Lắp đặt cụm máy nén dàn ngưng tủ lạnh, tủ lạnh thương nghiệp: 
- Xác định và chọn vị trí lắp đặt thông thoáng đảm bảo quá trình giải nhiệt là tốt nhất nhưng không ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, vị trí lắp đặt phải chắc chắn và chịu dao động của máy, tiện lợi cho việc bảo trì, sửa chữa.
- Kiểm tra cụm máy dàn ngưng: thông số kỹ thuật, model máy, phạm vi sử dụng và loại gas sử dụng.
- Lấy dấu vị trí lắp đặt cụm máy nén dàn ngưng, cố định giá đỡ lắp cụm máy nén ngưng tụ bằng ốc nở và bu lông đảm bảo độ cân bằng của cụm máy nén ngưng tụ.
2.2.3. Lắp đặt dàn lạnh trong buồng lạnh:
- Xác định và chọn vị trí lắp đặt của quầy lạnh đảm bảo thông thoáng không bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, vị trí lắp đặt phải cân bằng, chắc chắn chịu được trọng lượng và sự dao động của máy, tiện lợi cho việc bảo trì, sửa chữa sau này.
- Kiểm tra chất lượng, thông số kỹ thuật, vi sử dụng và loại gas dử dụng của dàn lạnh trong buồng lạnh.
- Lấy dấu vị trí lắp dàn lạnh sau đó đưa các dàn lạnh vào đúng vị trí và chức năng sử dụng dàn lạnh. Cố định các dàn lạnh tránh sự dịch chuyển gây rạn nứt đường ống gas và ống nước khi ta tiến hành kết nối với cụm máy nén dàn ngưng.
2.2.4. Lắp đặt đường ống dẫn gas và nước:
- Xác định và dự trù chiều dài các loại đường ống gas, ống nước, ống cách nhiệt...
- Chuẩn bị giá đỡ ống, kết nối đường ống gas, chú ý phải thổi nitơ đường ống trước và trong khi hàn ống với áp suất duy trì 2kg/cm2 trong khi hàn.
- Lắp đặt hệ thống đường thoát nước ngưng:
	+ Ống thoát nước ngưng cần đặt nghiêng dần từ trong ra ngoài để thuận loại quá trình thoát nước ngưng.
	+ Đường ống thoát nước ngưng đi dưới nền ta cần đào các con lươn và được xây hộp bằng gạch trát chất chống ẩm gây hỏng cách nhiệt.
	+ Rải ống nước từ vị trí đặt quầy lạnh tới hố gas.
	+ Kết nối các đoạn ống bằng keo sao cho trở lực trên đường ống là nhỏ nhất và đặc biệt phải có độ dốc để đảm bảo nước được thoát hết ra ngoài và không bám các cáu cặn gây tắc nghẽn đường ống thoát nước ngưng.
	+ Để đảm bảo an toàn tranh gây rò rỉ đường nước ngưng ta tiến hành thử kín để phát hiện rò rỉ và khắc phục kịp thời. 
	+ Bọc cách nhiệt kín các đầu nối sau khi đường ống được thử và kín hoàn toàn.
2.2.5. Lắp đặt hệ thống điện.
- Tiến hành kiểm tra toàn bộ các thiết bị điện có trong mạch điện.
- Lắp đặt mạch điện theo yêu cầu bản vẽ. ( tủ lạnh và tủ lạnh thương nghiệp) 
- Kiểm tra điện áp nguồn.
- Kiểm tra thông mạch, ngắn mạch trước khi vận hành.
- Kiểm tra các mối nối dây điện và các rắc cắm vào thiết bị.
- Kẹp ampe kiềm vào nguồn.
- Đo dòng làm việc bằng Ampe kìm, so sánh với các thông số định mức của tủ, nghe tiếng động của máy có gì bất thường.
- Dừng máy khẩn cấp khi tiếng máy hoạt động không bình thường hoặc giá trị dòng điện thực tế cao hơn giá trị dòng điện định mức.
2.2.6. Vệ sinh công nghiệp hệ thống
- Làm sạch bên trong hệ thống gas: Dùng khí N2 thổi mạnh vào đường ống sau khi kết nối xong để làm sạch hệ thống ống lần cuối cùng trước khi thử kín.
- Làm sạch bên ngoài hệ thống: dùng dẻ mềm để lau chùi bề mặt trong và ngoài các quầy lạnh và các thiết bị của hệ thống, thu gom các đồ nghề đã sử dụng xong trong quá trình lắp đặt vào thùng và tiến hành quét dọn xung quanh cho gọn để tiến hành công việc tiếp theo.
- Làm sạch mặt bằng thi công: lau chùi mặt bằng, thu gom các đồ nghề đã sử dụng và quét dọn xung quanh cho gọn để tiến hành công việc tiếp theo.
2.2.7. Thử kín và hút chân không hệ thống:
- Thử kín hệ thống, khắc phục chỗ rò rỉ
Nếu kim đồng hồ dịch chuyển đi lên hệ thống vẫn còn chỗ xì cần tiến hành thử kín như sau:
+ Lần thứ nhất: nạp nitơ với áp lực 5 kg/cm2 ~ 70 psi trong vòng 5 phút để kiểm tra các vị trí xì lớn. Nếu hệ thống không xì (áp suất không thay đổi) thì nạp tiếp lần 2.
+ Lần thứ hai: nạp thêm nitơ tăng áp lực lên 15 kg/cm2 ~ 215 psi. Trong vòng 5 phút để kiểm tra tiếp các vị trí xì lớn. Nếu không phát hiện chỗ xì (áp suất không thay đổi) thì nạp tiếp lần 3.
+ Lần thứ ba: nạp tiếp nitơ nâng áp lực lên: 28 kg/cm2 ~ 400 psi.
Duy trì trong 24 giờ để kiểm tra các vị trí xì nhỏ.
- Kết nối bơm chân không, đồng hồ sạc gas và chia gas vào hệ thống như hình vẽ 1.3.2.
- Cấp nguồn cho bơm chân không hoạt động và quan sát giá trị áp suất trên đồng hồ. Khi áp suất trên đồng hồ chỉ -30inHg thì khoá tất cả các van dừng bơm chân không.
- Kiểm xem tra áp suất trong hệ thống có tăng lên không bằng cách quan sát kim đồng hồ có thay đổi không. Nếu đồng hồ chỉ kim đứng yên thì hệ thống kín, nếu kim đồng hồ dịch chuyển đi lên hệ thống vẫn còn chỗ xì.
2.2.8. Nạp gas cho hệ thống:
- Bình gas được nối vào hệ thống trong quá trình hút chân không như hình 13.2. (Nếu trường hợp không hút chân không chai gas thì sau quá trình hút chân không tháo bơm chân không thay bằng chai gas, tiến hành đuổi khí)
- Nạp gas
+ Trường hợp máy là một tổ hợp lạnh hoàn chỉnh thì do lượng gas đã được nặp sẵn trong máy nên không cần nạp gas mà chỉ nạp gas bổ sung trong quá trình chạy thử.
+ Nếu máy chưa có gas thì tiến hành mở van đầu hút trên đồng hồ sạc gas và van trên chai gas đưa vào hệ thống 1 lượng gas theo quy định nhà sản xuất.
2.2.9. Chạy thử và vận hành hệ thống.
- Kiểm tra hệ thống.
	+ Kiểm tra toàn bộ hệ thống điện bao gồm các dây dẫn, tủ điện phải ở trạng thái an toàn. Tất cả các Automat, Chống giật, các công tắc khởi động thiết bị phải ở trạng thái ngắt.
	+ Kiểm tra an toàn điện trước khi cấp điện cho toàn hệ thống.
	+ Đo độ ồn độ rung của các thiết bị. 
	+ Đo nhiệt độ và độ ẩm của từng quầy lạnh.
	+ Đo các thông số về an toàn điện của hệ thống.
- Chạy thử hệ thống: Mở CB nguồn cho hệ thống hoạt động, khi hoạt động hệ thống cần đạt các thông số sau đây: 
	+ Đo dòng điện của tất cả các máy nén khi làm việc Ilv ≤ Iđm.
	+ Các thiết bị điều khiển ở trạng thái hoạt động tốt.
	+ Các thông số về nhiệt độ, độ ẩm, độ ồn, độ rung đạt yêu cầu kỹ thuật.
	+ Đạt các thông số về an toàn điện.
	+ Thiết bị làm việc ổn định trong thời gian 12h.
- Điều chỉnh hệ thống lạnh: 
 	+ Khi hệ thống hoạt động ta cần hiệu chỉnh các thiết bị như: thermostat, các rơ le bảo vệ áp suất, rơ le nhiệt trên khởi động từ cho chính xác để hệ thống hoạt động đạt yêu cầu và chuẩn xác.
- Ghi chép các thông số kỹ thuật của tủ, quầy vào sổ tay, vở, hoặc nhật ký vận hành.
- Dừng máy khẩn cấp khi tiếng máy hoạt động không bình thường hoặc giá trị dòng điện thực tế cao hơn giá trị dòng điện định mức.
* Bài tập thực hành của học sinh, sinh viên: 
1. Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, vật tư.
2. Chia nhóm: 
	Mỗi nhóm từ 2 – 4 SV thực hành trên 1 loại tủ, sau đó luân chuyển sang các loại tủ, quầy kiểu khác, cố gắng sắp xếp để có sự đa dạng đảm bảo tối thiểu: 01 tủ, tủ lạnh thương nghiệp mỗi kiểu cho mỗi nhóm sinh viên.
3. Thực hiện qui trình tổng quát và cụ thể.
* Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập: 
 Mục tiêu
Nội dung
Điểm
Kiến thức
- Trình bày và phân tích được quy trình tiến hành lắp đặt , thử kín, hút chân không, nạp gasvận hành của các loại hệ thống tủ lạnh ,tủ lạnh thương nghiệp 
4
Kỹ năng
- Lắp đặt được các hệ thống lạnh thương nghiệp theo yêu cầu bản vẽ thi công, lắp đặt.
- Vận hành được các hệ thống lạnh thương nghiệp đúng qui trình đảm bảo an toàn điện lạnh.
- Ghi được các thông số kỹ thuật, đọc đúng được các trị số của các hệ thống lạnh thương nghiệp.
4
Thái độ
- Cẩn thận, lắng nghe, ghi chép, từ tốn, thực hiện tốt vệ sinh công nghiệp
2
Tổng
10
* Ghi nhớ:
Quy trình thực hiện và những vấn đề cần lưu ý trong tất cả các khâu như đọc bản vẽ thi công, lắp đặt cụm máy nén dàn ngưng, lắp đặt dàn lạnh trong buồng lạnh, lắp đặt đường ống dẫn gas và nước, lắp đặt hệ thống điện theo yêu cầu , vệ sinh công nghiệp hệ thống, thử kín hút chân không hệ thống, nạp gas cho hệ thống, và vận hành hệ thống.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Đức Lợi, Phạm Văn Tùy - Máy và thiết bị lạnh - Nhà xuất bản giáo dục, Hà Nội – 2005.
[2] Nguyễn Đức Lợi - Hướng dẫn thiết kế hệ thống lạnh - Nhà xuất bản khoa học kỹ thuật, Hà Nội – 2002.
[3] Nguyễn Đức Lợi, Phạm Văn Tùy, Đinh Văn Thuận - Kỹ thuật lạnh ứng dụng. Nhà xuất bản giáo dục, Hà Nội – 2002.
[4] Nguyễn Đức Lợi, Phạm Văn Tùy - Kỹ thuật lạnh cơ sở. Nhà xuất bản giáo dục, Hà Nội – 2005.
[5] Nguyễn Đức Lợi – Sửa Chữa Máy Lạnh và Điều Hòa Không Khí – NXBKHKT – 2008.
[6] Nguyễn Văn Tài – Thực Hành Lạnh Cơ Bản – NXBKHKT – 2010.
[7] Trần Đức Ba, Phạm Văn Bôn, Nguyễn Văn Tài, kỹ thuật công nghiệp lạnh đông, NXB Đại học Quốc Gia TP HCM.
[8] Trần Đức Ba (chủ biên), công nghệ lạnh nhiệt đới, NXB Nông nghiệp TP HCM - 1996.
[9] Tạp chí khoa học và công nghệ nhiệt (2012).
[10] PGS.TS. Đinh Văn Thuận, PGS.TS. Võ Chí Chính, Hệ thống máy và thiết bị lạnh, NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội – 2006.
[11] Dạy nghề sửa chữa tủ lạnh và sửa chữa điều hòa không khí – Nguyễn Đức Lợi.