Giải pháp cho vấn đề tăng dân số trên địa bàn tỉnh Nghệ An

nh tháp). Tháp dân số được chia thành hai 
phần bởi đường cao từ đáy tháp lên đỉnh 
tháp, trong đó phần phía bên phải biểu thị 
dân số nữ và phía bên trái biểu thị dân số 
nam. 
Hình dạng của tháp dân số không chỉ 
cung cấp các thông tin khái quát về cơ cấu 
tuổi và giới tính của dân số vào thời điểm xác 
định mà còn sử dụng để đánh giá sự chuyển 
dịch cấu trúc dân số qua các năm; bề rộng 
của nhóm tuổi trẻ nhất (đáy tháp) phản ánh 
sự tăng hay giảm của mức sinh so với những 
năm trước trong khi bề rộng của nhóm tuổi 
cao nhất (đỉnh tháp) phản ánh sự thay đổi 
hay xu hướng già hóa dân số. 
Có sự khác biệt ở phần đáy tháp của 
năm 2019 so với năm 2009, cho thấy mức 
sinh đã có sự thay đổi, nhóm dân số trẻ em 
toàn tỉnh (0-4 tuổi) tăng từ 8,1% năm 2009 
lên 10% năm 2019 (cụ thể dân số nam từ 
4,2% lên 5,2% và nữ từ 3,9% lên 4,8%); 
nhóm tuổi dân số (5-9 tuổi) tăng từ 7,6% 
năm 2009 lên 9,3 % năm 2019 (cụ thể dân 
số nam từ 3,9% lên 4,8% và nữ từ 3,7% lên 
4,4%). Trong khi đó nhóm dân số già (65+ 
tuổi) lại tăng từ 7,3% năm 2009 lên 8,3% 
năm 2019 (cụ thể dân số nam từ 2,9% lên 
3,3% và nữ từ 4,3% lên 5%). Cấu trúc tuổi 
này gây áp lực lên việc cung cấp các dịch vụ 
giáo dục, thực phẩm, bệnh viện và nhà ở cho 
thanh thiếu niên, tiêu tốn một phần lớn ngân 
sách tỉnh nhà. Việc xem xét các kim tự tháp 
dân số đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá 
các xu hướng trong tương lai. 
➢➢➢ 
48 
Tháp dân số Nghệ An, 2009 – 2019 
Phần trăm 
Phần trăm 
Nguồn: Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2009, 2019 
Khi dân số trẻ chuyển sang khung tuổi 
trưởng thành (có nghĩa là di chuyển vào 
nhóm tuổi lao động), các chương trình phúc 
lợi xã hội sẽ còn đối mặt với nhiều áp lực 
hơn. Các vấn đề như thất nghiệp, thiếu lương 
thực và điều kiện sống thấp ảnh hưởng 
nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của 
tỉnh nhà. 
Trên thực tế, dân số ổn định thì phát 
triển kinh tế xã hội bền vững, đảm bảo chất 
lượng cuộc sống tốt cho cộng đồng. Dân số 
và Phát triển (DS&PT) tác động qua lại chặt 
chẽ với nhau. Bước tiến của lĩnh vực này thúc 
đẩy, tạo thuận lợi cho lĩnh vực kia. Đại hội 
Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đặt 
ra yêu cầu: Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện 
chính sách dân số; thực hiện tốt Chiến lược 
Quốc gia Dân số và Sức khỏe sinh sản; đầu 
tư nâng cao chất lượng dân số, chỉ số phát 
triển con người; bảo đảm tổng tỷ suất sinh 
thay thế, giảm dần sự mất cân bằng tỷ lệ giới 
tính khi sinh và đảm bảo quyền trẻ em. Nhờ 
có những chủ trương đúng đắn của Đảng, 
dân số nước ta đã đạt được bước phát triển 
đáng ghi nhận. Tuy nhiên, đánh giá khách 
quan, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành 
Trung ương Khóa XII cũng đã chỉ rõ: Công 
tác Dân số và Phát triển vẫn còn nhiều hạn 
chế ảnh hưởng đến chất lượng dân số. Mức 
sinh giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể. 
Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh, 
đã và đang ở mức nghiêm trọng. Chưa có 
giải pháp đồng bộ phát huy lợi thế của thời 
kỳ dân số vàng và thích ứng với già hóa dân 
số. Chỉ số phát triển con người Nghệ An 
(HDI) còn thấp; tỷ lệ suy dinh dưỡng, tử 
vong bà mẹ, trẻ em còn cao; tuổi thọ bình 
quân tăng nhưng số năm sống khỏe mạnh 
thấp so với nhiều nước trên thế giới. Phân bố 
dân số, quản lý nhập cư, di dân còn nhiều 
bất cập. Việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ 
bản của người di cư và ở nhiều đô thị, khu 
công nghiệp còn nhiều hạn chế. 
Như vậy có thể khẳng định Dân số 
được coi là yếu tố đầu tiên cấu thành nên 
một quốc gia và có vai trò trọng yếu đối với 
sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia 
đó. Và mỗi chúng ta hôm nay, thật sự quan 
0-4
 5-9
 10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80+
0-4
 5-9
 10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80+
 8 6 4 2 0 0 2 4 6 8 
Nam Nữ 
Năm 2009 
 8 6 4 2 0 0 2 4 6 8 
Nam Nữ 
Năm 2019 
  
49 
ngại về các nguy cơ có thể xảy ra với tình 
trạng bùng nổ dân số mà thế giới phải đối 
mặt. Tuy nhiên đến thời điểm hiện nay, thay 
vì mối lo bùng nổ dân số, mối quan tâm của 
nhiều nước trên thế giới lại chính là tình 
trạng suy thoái. Các vấn đề xoay quanh sự 
suy thoái dân số thường tập trung vào tình 
trạng dân số già hóa, giảm tỷ lệ sinh, lựa 
chọn giới tính khi sinh, di cư, 
Điểm qua các nước ở đông dân đang 
phải đối mặt mới việc tăng Dân số để thấy 
bức tranh sáng tối từ đó rút ra bài học kinh 
nghiệm cho Việt Nam nói chung và Nghệ An 
nói riêng: 
Trung Quốc và Ấn Độ hiện chiếm 37% 
trong 7,7 tỷ dân trên toàn cầu, trong đó 
Trung Quốc có khoảng 1,4 tỷ người, còn Ấn 
Độ là 1,3 tỷ. Tuy nhiên, theo báo cáo Triển 
vọng Dân số Thế giới 2019 của Liên Hợp 
Quốc được công bố hôm 17/6/2019, đến 
năm 2027, Ấn Độ sẽ có đông dân hơn Trung 
Quốc và vào năm 2050, cụ thể Trung Quốc 
dự kiến giảm còn 1,1 tỷ người, trong khi dân 
số của Ấn Độ sẽ là 1,5 tỷ người. Đến năm 
2050, báo cáo dự đoán dân số toàn cầu là 
9,7 tỷ người, mức tăng đáng kinh ngạc chỉ 
trong một thế kỷ. 5 năm sau khi Liên Hợp 
Quốc thành lập vào năm 1950, dân số thế 
giới khi đó chỉ là 2,6 tỷ người. 
Tuy là nước đông dân nhưng Trung 
Quốc đang đối diện với tình trạng dân số 
ngày càng già đi sau nhiều năm siết chặt 
chính sách 1 con, qua đó là những hệ lụy về 
thiếu hụt lao động trẻ, ảnh hưởng đến sự 
phát triển của nền kinh tế đang ngày càng rõ 
ràng. Và một hệ lụy Chính phủ Trung Quốc 
đang ngày càng lo lắng là cuộc sống của 
người già ngày càng cô đơn trong xã hội hiện 
đại. 
Ấn Độ với dân số hơn 1,3 tỷ người, đã 
chứng kiến sự tăng trưởng kinh tế rõ rệt 
trong những năm gần đây. Phát triển kinh tế 
và công nghiệp đã góp phần đưa sản lượng 
lương thực tăng gần gấp hai lần trong hai 
thập kỷ qua. Hiện quốc gia này là địa chỉ sản 
xuất lúa gạo lớn thứ hai, chỉ đứng sau Trung 
Quốc. Tuy nhiên, dù năng suất lúa gạo tăng 
cao nhưng tình trạng đói nghèo ở Ấn Độ vẫn 
bị xếp hạng ở mức “nghiêm trọng”. Trong 
Báo cáo An ninh lương thực thế giới năm 
2017 của Tổ chức Nông nghiệp và Lương 
thực của LHQ (FAO), Ấn Độ có 190,7 triệu 
người suy dinh dưỡng, tương đương 14,5% 
dân số. Với tỷ lệ này, Ấn Độ là quốc gia có số 
người suy dinh dưỡng nhiều nhất trên thế 
giới. Ngoài ra, khoảng 51,4% số phụ nữ 
trong độ tuổi sinh đẻ (từ 15 đến 49 tuổi) bị 
thiếu máu, 38,4% số trẻ em dưới năm tuổi 
gầy yếu hoặc thấp còi. Trẻ bị suy dinh dưỡng 
có nguy cơ tử vong cao do các bệnh như tiêu 
chảy, viêm phổi và sốt rét. Vì vậy, năm 2017, 
Ấn Độ được xếp hạng 100 trong số 119 quốc 
gia trong bảng đánh giá GHI (Chỉ số đói 
nghèo toàn cầu), tụt ba bậc so năm 2016. 
GHI được xây dựng dựa trên các chỉ số như 
tỷ lệ suy dinh dưỡng, tỷ lệ gầy yếu, thấp còi 
và tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới năm tuổi. Về 
bản chất, chỉ số đói nghèo chính là tiêu chí 
xếp loại về mức độ suy dinh dưỡng và thiếu 
dinh dưỡng trên tổng dân số của một quốc 
gia. Như vậy, trong một năm qua, tỷ lệ phụ 
nữ và trẻ em bị suy dinh dưỡng ở Ấn Độ 
không những không giảm mà còn có chiều 
hướng tăng. Nghịch cảnh kinh tế phát triển 
nhưng dinh dưỡng kém đang đặt ra bài toán 
hóc búa đối với giới chức nước này. 
Sau Ấn Độ và Trung Quốc, báo cáo cho 
biết Nigeria sẽ là quốc gia đông dân thứ ba 
thế giới vào năm 2050 với khoảng 733 triệu 
người. Vị trí của Mỹ rơi xuống thứ tư với dân 
số 434 triệu người và quốc gia đông dân thứ 
5 thế giới sẽ là Pakistan. 
Phần đa dân số tăng nhanh nhất ở các 
nước nghèo nhất, nơi tăng trưởng dân số đi 
kèm với những thách thức (nghèo đói, thất 
nghiệp,), nguy hiểm nhất của sự gia tăng 
dân số đó là nó gây sức ép nặng nề tới môi 
trường toàn cầu, gây biến đổi khí hậu thế 
➢➢➢ 
50 
giới, hiệu ứng nhà kính. 
Quay trở lại với công tác dân số hiện 
nay của tỉnh nhà, từ đó xác định những điểm 
cần lưu tâm nhằm đưa ra những sáng kiến 
thiết thực cho Nghệ An, khi mà những hệ lụy 
của các nước trên thế giới đang hiện hữu rõ 
ràng, thì tỉnh nhà cần sáng suốt để có hướng 
đi phù hợp. 
Trong sự thuận lợi của công tác dân số 
trên địa bàn tỉnh năm 2019 như: công tác 
DS&PT tiếp tục nhận được sự quan tâm của 
lãnh đạo các cấp mà cụ thể là Lãnh đạo tỉnh 
Nghệ An đã thực hiện lãnh đạo, chỉ đạo kịp 
thời của cấp ủy Đảng, chính quyền từ tỉnh 
đến cơ sở và phối hợp tích cực của các ban, 
ngành, đoàn thể các cấp, tạo điều kiện thuận 
lợi cho ngành Dân số tập trung triển khai và 
tổ chức thực hiện công tác DS&PT; Đội ngũ 
cán bộ làm công tác DS&PT các cấp, nhất là 
cơ sở đã được đào tạo đạt chuẩn viên chức 
dân số, chế độ chính sách, nhất là phụ cấp 
ưu đãi nghề được đảm bảo nên yên tâm, 
nhiệt tình và trách nhiệm với công việc; Đại 
bộ phận nhân dân ngày càng hiểu và tự 
nguyện hơn trong thực hiện chính sách 
DS&PT; thì khó khăn, thách thức của công 
tác DS&PT tỉnh nhà vẫn đang phải tiếp tục 
đối mặt đó là: quy mô dân số lớn, mức sinh 
và tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên vẫn còn cao 
(cao thứ 7 cả nước); cơ cấu dân số có sự 
chuyển biến lớn, tình trạng mất cân bằng giới 
tính khi sinh còn cao; già hóa dân số; chất 
lượng dân số tuy được nâng lên nhưng vẫn 
còn thấp; Kinh phí chương trình mục tiêu y tế 
- dân số bị cắt giảm rất nhiều hoạt động, ảnh 
hưởng rất lớn đến việc triển khai thực hiện 
các hoạt động, nhất là ở cơ sở; Trước quan 
điểm, chủ trương chuyển trọng tâm từ DS-
KHHGĐ sang dân số phát triển tại Nghị quyết 
số 21 của Ban chấp hành Trung ương, cộng 
với UBND tỉnh Nghệ An bổ sung, sửa đổi một 
số điều của Quy định ban hành kèm theo 
Quyết định số 43, Nghị quyết 170/2015/NQ-
HĐND ngày 10/7/2015 của Hội đồng nhân 
dân tỉnh về quy định một số chính sách Dân 
số - KHHGĐ trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có 
nhiều người dân, thậm chí cán bộ, đảng viên 
đã hiểu chưa đúng và truyền miệng về việc 
Đảng và Nhà nước không hạn chế sinh con 
thứ 3 trở lên. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn 
đến hiệu quả tuyên truyền, vận động thực 
hiện chính sách DS&PT tại cơ sở; Hiện nay 
Trung ương, Tỉnh đang có chủ trương kiện 
toàn, sắp xếp lại tổ chức bộ máy trong đó có 
ngành y tế, dân số, quá trình xây dựng Đề án 
sáp nhập Trung tâm DS-KHHGĐ vào Trung 
tâm Y tế tuyến huyện còn có nhiều ý kiến trái 
chiều từ cơ sở. Điều này cũng phần nào ảnh 
hưởng đến ổn định tổ chức bộ máy và tâm tư 
nguyện vọng của đội ngũ cán bộ làm công 
tác DS&PT ở cơ sở. 
2. Các giải pháp giảm mức tăng 
dân số và công tác dân số hiện nay 
Trên hiện trạng và bất cập nêu trên thì 
tỉnh Nghệ An cần thực hiện đồng bộ các giải 
pháp sau: 
(1) Tỉnh nhà cần thực hiện quyết liệt 
hơn trong việc thực hiện quyết định số 
11/2018/QĐ-UBND tỉnh Nghệ An ngày 
13/02/2018 về sửa đổi, bổ sung một số Điều 
của Quy định ban hành, kèm theo Quyết định 
số 43/2015/QĐ-UBND ngày 21/8/2015 của 
Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An quy định một 
số chính sách dân số - kế hoạch hoá gia đình 
trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Và giải pháp hiện 
tại của ngành Y tế Nghệ An là nỗ lực tuyên 
truyền mỗi gia đình sinh đủ hai con để duy trì 
mức sinh hợp lý mang lại lợi ích cho gia đình 
và xã hội. 
(2) Tuyên truyền và thực hiện hiệu quả 
quan điểm chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung 
ương Khóa XII trong Nghị quyết 21-NQ/TW 
về Công tác dân số trong tình hình mới: Dân 
số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự 
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công 
tác Dân số và Phát triển là nhiệm vụ chiến 
lược, vừa cấp thiết vừa lâu dài; là sự nghiệp 
của toàn Đảng, toàn dân. Cụ thể tiếp tục 
  
51 
chuyển trọng tâm chính sách dân số từ 
KHHGĐ sang "Dân số và Phát triển" (DS 
&PT). Theo đó, công tác dân số chú trọng 
toàn diện hơn các mặt quy mô, cơ cấu, phân 
bố, đặc biệt là chất lượng dân số đặt trong 
mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, 
xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo đảm phát 
triển nhanh, bền vững. 
(3) Dưới những áp lực do tăng trưởng 
dân số, thì cải thiện năng suất lao động là 
điều kiện tiên quyết, tối quan trọng cần được 
tỉnh nhà đề ra phương án thực hiện. Theo 
đó, có thể đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế 
thông qua cải cách công nghệ và thực hiện 
chính sách đã được các nền kinh tế phát triển 
sử dụng, đơn cử là việc tận dụng tối đa sự 
phát triển và hỗ trợ của máy móc, robot... 
(4) Đẩy mạnh công tác tuyên truyền 
vận động cán bộ và nhân dân thực hiện 
chính sách DS & PT trong tình hình mới một 
cách có trách nhiệm. Tuyên truyền và tổ 
chức ký cam kết thực hiện chính sách DS & 
PT trong toàn dân, nhất là tại vùng biển, 
vùng đặc thù có mức sinh cao. 
(5) Thực hiện phối hợp chặt chẽ của 
các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở 
trong việc tăng cường tổ chức các hoạt động 
tuyên truyền, vận động đảng viên, cán bộ, 
công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên và 
nhân dân thực hiện nghiêm chính sách DS & 
PT của Đảng và Nhà nước. 
(6) Xây dựng và nhân rộng các mô hình, 
điển hình trong thực hiện chính sách DS & PT. 
(7) Đẩy mạnh các hoạt động truyền 
thông nhân dịp tổ chức các hoạt động kỷ 
niệm các ngày lễ của ngành như: Ngày Dân 
số Thế giới (11/7), Ngày Dân số Việt Nam 
(26/12), Tháng hành động quốc gia về Dân 
số và các ngày lễ lớn trong năm. Xây dựng 
kế hoạch cụ thể và triển khai các hoạt động 
sớm, kịp thời, có hiệu quả. 
(8) Kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng 
cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số theo 
hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả; 
bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy 
Đảng, chính quyền địa phương, đồng thời 
thực hiện quản lý chuyên môn thống nhất. 
Có chính sách đãi ngộ thỏa đáng, nâng cao 
hiệu quả hoạt động của đội ngũ cộng tác 
viên ở thôn, bản, tổ dân phố... Đẩy mạnh 
công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng 
lực, thực hiện chuẩn hóa đội ngũ cán bộ dân 
số các cấp, các ngành đáp ứng yêu cầu 
chuyển hướng sang chính sách Dân số và 
Phát triển. Xây dựng cơ chế phối hợp liên 
ngành nhằm tăng cường chỉ đạo, điều phối 
hoạt động của các ngành, cơ quan có chức 
năng quản lý các lĩnh vực liên quan tới dân 
số và phát triển 
(9) Chỉ đạo, hướng dẫn cơ sở tăng 
cường tham mưu đầu tư ngân sách địa 
phương đáp ứng yêu cầu triển khai toàn diện 
công tác dân số. Ưu tiên bố trí ngân sách cho 
các hoạt động vùng đặc thù, vùng giáo, vùng 
có mức sinh cao; Nâng cao hiệu quả quản lý 
và sử dụng kinh phí, tài sản; đảm bảo giải 
ngân kịp thời và đúng quy định của Luật 
ngân sách. Đảm bảo 100% kế toán các đơn 
vị làm công tác dân số sử dụng thành thạo 
phần mềm kế toán. 
(10) Tập trung thực hiện có hiệu quả 
Đề án “Xã hội hóa cung cấp phương tiện 
tránh thai và dịch vụ KHHGĐ/SKSS tại khu 
vực thành thị và nông thôn phát triển giai 
đoạn 2015 - 2020” trên địa bàn tỉnh Nghệ 
An, đây là giai đoạn cần nhất vì là thời điểm 
dịch bệnh COVID-19 đang quay trở lại, và 
việc cách ly xã hội đang được thực hiện ở 
từng địa bàn. 
Tài liệu tham khảo 
(1) Niên giám Cục Thống kê Nghệ An 
năm 2020. 
(2) Kết quả Tổng điều tra Dân số thời 
điểm 01/4/2009 và 01/4/2019. 
(3) https://vnexpress.net/an-do-sap-vuot-
mat-trung-quoc-tro-thanh-quoc-gia-dong-dan-
nhat-the-gioi-3941101.html