Bài giảng Phương pháp đào tạo người lớn tuổi

óa học 30’ 
100 
1.2. Khung chƣơng trình đào tạo TOT về quản lý rừng cộng đồng cho 02 
tỉnh vùng Đông Bắc (Cao Bằng, Lạng Sơn) 
 Trên cơ sở kết quả đánh giá nhu cầu đào tạo của cán bộ cấp tỉnh, huyện, đối 
tượng để đào tạo tiểu giáo viên về quản lý RCĐ của dự án CFM2 của 02 tỉnh 
vùng Đông Bắc, chúng tôi đã xây dựng được chương trình đào tạo TOT chung 
cho 02 tỉnh vùng Đông Bắc, được thể hiện ở bảng 1.2. 
Bảng 1.2. Khung chƣơng trình đào tạo TOT chi tiết về quản lý rừng cộng 
đồng cho 02 tỉnh vùng Đông Bắc (Cao Bằng, Lạng Sơn) 
Ngày Buổi Nội dung / Hoạt động 
Thời 
gian 
Phƣơng 
pháp 
Phƣơng 
tiện, vật 
liệu GD 
Ngƣời 
chịu 
trách 
nhiệm 
Ngƣời 
tham 
gia 
1 Sáng -Khai mạc, tổ chức lớp 30’ Thuyết 
trình, phân 
nhóm 
Giảng có 
minh hoạ, 
vấn đáp, 
thảo luận 
nhóm 
Máy 
chiếu, 
Ao, thẻ 
màu, bút 
BTC 
GV 
Nhóm 
giảng 
viên 
VFU 
HV 
-Giới thiệu kế hoạch tập huấn 
tổng thể và tài liệu tập huấn 
TOT 
30’ 
- Giới thiệu phần 1: 
Phương pháp và kỹ năng 
đào tạo tập huấn 
 + Phương pháp và kỹ năng 
đào tạo 
 + Soạn bài giảng và chuẩn 
bị VLGD để tập huấn cho 
cộng đồng 
 + Bài tập thực hành phần 1 
100’ 
30’ 
50’ 
Chiều -Giới thiệu phần 2: Lập kế 
hoạch quản lý RCĐ 
 + Đánh giá tài nguyên RCĐ 
 + Giới thiệu khái quát về 
kế hoạch quản lý RCĐ 
 + Điều chỉnh kế hoạch quản 
lý RCĐ 
90’ 
60’ 
30’ 
Giảng có 
minh hoạ, 
vấn đáp, 
thảo luận 
nhóm 
Máy 
chiếu, 
Ao, thẻ 
màu, bút 
Nhóm 
giảng 
viên 
VFU 
HV 
101 
Ngày Buổi Nội dung / Hoạt động 
Thời 
gian 
Phƣơng 
pháp 
Phƣơng 
tiện, vật 
liệu GD 
Ngƣời 
chịu 
trách 
nhiệm 
Ngƣời 
tham 
gia 
- Giới thiệu phần 3: Xây 
dựng quy ước bảo vệ và 
phát triển RCĐ 
+ Các bước xây dựng quy ước 
+ Thảo luận nội dung giám 
sát, đánh giá thực hiện quy ước 
30’ 
20’ 
- Đánh giá ngày 1 10’ 
2 Sáng - Giới thiệu phần 2 (Tiếp) 
 + Khai thác rừng 
 + Trồng rừng 
 + Khoanh nuôi có trồng bổ xung 
 + Nuôi dưỡng rừng tự nhiên 
 + Bảo vệ rừng 
30’ 
60’ 
60’ 
30’ 
60’ 
Giảng có 
minh hoạ, 
vấn đáp, 
thảo luận 
nhóm 
Máy 
chiếu, 
Ao, thẻ 
màu, bút 
Nhóm 
giảng 
viên VfU 
HV 
Chiều + Bài tập thực hành phần 2 60’ Giảng có 
minh hoạ, 
vấn đáp, 
thảo luận 
nhóm 
Máy 
chiếu, 
Ao, thẻ 
màu, bút 
Nhóm 
giảng 
viên VfU 
HV 
- Giới thiệu phần 4: Thành 
lập, quản lý, sử dụng quỹ 
bảo vệ và phát triển RCĐ 
 + Thành lập, quản lý, sử 
dụng quỹ bảo vệ và phát triển 
RCĐ xã 
+ Thành lập, quản lý, sử 
dụng quỹ bảo vệ và phát 
triển RCĐ thôn 
+ Bài tập thực hành phần 4 
50’ 
50’ 
30’ 
- Lập kế hoạch đi thực tế 40’ 
- Đánh giá ngày 2 10’ 
102 
Ngày Buổi Nội dung / Hoạt động 
Thời 
gian 
Phƣơng 
pháp 
Phƣơng 
tiện, vật 
liệu GD 
Ngƣời 
chịu 
trách 
nhiệm 
Ngƣời 
tham 
gia 
3 - Thực hành hướng dẫn kỹ 
thuật lâm sinh tại hiện 
trường 
60’ Trình diễn 
kỹ năng, 
vấn đáp, 
thảo luận 
nhóm. 
Làm việc 
theo nhóm 
Dụng cụ, 
vật liệu, 
Ao, thẻ 
màu, bút, 
dây... 
Phiếu 
đánh giá 
Nhóm 
giảng 
viên 
VFU 
BTC 
HV 
- Thực hành phỏng vấn 
cộng đồng 
60’ 
- Thực hành soạn bài giảng 
về Quản lý 
RCĐ 
120’ 
- Đánh giá khóa học 30’ 
-Tổng kết khóa học 30’ 
103 
Phụ lục 04: Phiếu trắc nghiệm, đánh giá khóa tập huấn 
PHIẾU KIỂM TRA LỚP TẬP HUẤN 
“Lập kế hoạch phát triển thôn/bản, kế hoạch phát triển xã có sự tham gia” 
Họ và tên: 
Đơnvị:. 
Hướng dẫn trả lờ : Học v ên c ỉ cần đán dấu (×) vào cột úng oặc S 
Câu hỏi Đúng Sai 
1. PRA là phương pháp đánh giá nông thôn của các nhà nghiên 
cứu? 
2. Các chương trình dự án về phát triển nông thôn trước đây 
thường thất bại là do không chú trọng đến người dân? 
3. Cán bộ thúc đẩy là người làm giúp dân xây dựng kế hoạch phát 
triển sinh kế và kế hoạch quản lý rừng bền vững? 
4. Trong những cuộc phỏng vấn hay thảo luận nhóm, cán bộ thúc 
đẩy phải đặt các hỏi về vấn đề thảo luận cho người dân? 
5. Khi người dân nói quá dài, hoặc quá xa chủ đề thảo luận, cán 
bộ thúc đẩy phải lập tức ngắt lời và mời người khác lên? 
6. Người dân địa phương thường là những người thiếu hiểu biết, 
vì vậy cán bộ phải đến giảng giải và truyền tải kiến thức cho 
người dân? 
7. Địa điểm phỏng vấn cộng đồng nên là hội trường UBND xã 
hoặc nhà văn hóa thôn? 
8. Các đối tượng được lựa chọn tham gia các cuộc họp thôn/bản 
nên là những người có hiểu biết, lớn tuổi? 
9. Công cụ “Cây vấn đề” là để xác định tính logic các nguyên 
nhân gây ra vấn đề môi trường (kinh tế, xã hội) ở địa phương? 
10. Lịch mùa vụ là công cụ để lập kế hoạch phát triển thôn bản? 
11. Công cụ phân tích lúa nước chỉ cần thực hiện 3 bước? 
12. Tiến trình lập kế hoạch phát triển thôn bản gồm 6 bước? 
13. Cán bộ thúc đẩy khi hướng dẫn người dân lập kế hoạch luôn 
đưa ra thông tin phản hồi tích cực chủ quan? 
14. Công cụ bảng ghim và thẻ màu dễ áp dụng hơn công cụ trực 
104 
quan hóa thông tin trên giấy khổ lớn khi lập kế hoạch phát triển 
thôn bản. 
15. Công cụ cho điểm, phân loại, xếp hạng cây trồng/vật nuôi là 
công cụ để xác định các hoạt động tốt nhất cho kế hoạch phát 
triển sinh kế? 
16. Công cụ cho điểm, xếp hạng lựa chọn các hoạt động nên cố 
định theo thang điểm 1 đến 10? 
17. Khi cho điểm xếp hạng cây trồng/vật nuôi, cán bộ thúc đẩy phải 
đưa ra các tiêu chí đánh giá giúp người dân? 
18. Công cụ “Cây vấn đề”, “Cây mục tiêu” là những công cụ quan 
trọng, cần phải áp dụng khi lập kế hoạch phát triển thôn bản? 
19. Dưới góc nhìn của cán bộ phát triển nông thôn thì mục tiêu 
quan trọng nhất của các kế hoạch phát triển thôn bản là để nâng 
cao đời sống của người dân? 
20. Kế hoạch phát triển thôn bản ở các địa phương trong huyện Na 
Rì là giống nhau? 
21. Cán bộ phát triển nông thôn phải chuẩn bị bản dự thảo kế hoạch 
phát triển thôn/bản, sau đó mang xuống thảo luận với người 
dân? 
22. Để lập kế hoạch phát triển thôn/bản thường chỉ phải tổ chức 
họp thôn 1 lần duy nhất? 
23. Sử dụng bộ công cụ PRA chỉ là một bước trong lập kế hoạch 
phát triển thôn bản? 
24. Khi lập kế hoạch phát triển thôn/bản cần phải áp dụng tất cả các 
công cụ của PRA? 
25. Các hoạt động trong kế hoạch phát triển thôn bản thường có khung 
thời gian giống nhau? 
105 
TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM 
PHIẾU NHẬN XÉT KHÓA TẬP HUẤN 
Nhằm rút kinh nghiệm để các khóa tập huấn sau được tốt hơn, Ban tổ 
chức khóa tập huấn rất mong nhận được ý kiến đánh giá của anh/chị về khóa tập 
huấn, anh/chị đánh dấu  vào ô thích hợp. 
1.Mức độ hữu ích của khóa tập huấn đối với anh/chị? 
Rất hữu ích □ Hữu ích □ Ít hữu ích □ 
Nhận xét khác: .. 
.... 
2. Phƣơng pháp truyền đạt thông tin 
Rất hiệu quả □ Hiệu quả □ Ít hiệu quả □ 
Nhận xét khác: .. 
.... 
3. Trang thiết bị, tài liệu cho khóa tập huấn 
Rất tốt □ Tốt □ Kém □ 
Nhận xét khác: .. 
.... 
4. Thời gian tập huấn 
Nhiều □ Vừa phải □ Ít □ 
Nhận xét khác: .. 
5. Tổ chức lớp học (khâu tổ chức, phòng tập huấn, các thiết bị, ) 
Rất tốt □ Tốt □ Kém □ 
Nhận xét khác: 
. 
6. Khối lƣợng các nội dung trong khóa tập huấn 
Nhiều □ Vừa phải □ Ít □ 
Nhận xét khác: 
106 
7. Anh/chị đề xuất các nội dung mong muốn đƣợc tập huấn tiếp (các nội 
dung liên quan đến lập kế hoạch thôn/bản, xã) 
.........
8. Nhận xét khác: 
.
.
. 
... 
 Cảm ơn sự hợp tác của anh/chị 
107 
MỤC LỤC 
LỜI NÓI ĐẦU...3 
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... 4 
Chƣơng 1.GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐÀO TẠO CHO NGƢỜI LỚN TUỔI ... 5 
1.1. Một số khái niệm ................................................................................................. 5 
1.2. Chu trình của PCD ............................................................................................... 8 
1.2.1. Cách tiếp cận trong phát triển chương trình đào tạo ........................................ 8 
1.2.2. Chu trình của PCD ............................................................................................ 8 
1.3. Các bên liên quan trong PCD .............................................................................. 9 
1.4. Đặc điểm việc học của người lớn tuổi ............................................................... 10 
1.5. Nguyên tắc học tập của người lớn tuổi .............................................................. 11 
1.6. Các chiến lược giúp người lớn học hiệu quả ..................................................... 11 
1.7. Lời khuyên cho các giáo viên dạy người lớn tuổi ............................................. 12 
Chƣơng 2.THIẾT KẾ CHƢƠNG TRÌNH VÀ CHUẨN BỊ ĐÀO TẠO CHO 
NGƢỜI LỚN TUỔI ............................................................................................... 14 
2.1. Giới thiệu chu trình đào tạo ............................................................................... 14 
2.2. Các bước thực hiện trong điều tra đánh giá nhu cầu đào tạo ............................ 15 
2.2.1. Xác định đối tượng đào tạo và đối tượng điều tra .......................................... 16 
2.2.2. Xác định nội dung điều tra ............................................................................. 17 
2.3. Khái niệm, sự cần thiết của thiết kế khóa đào tạo ngắn hạn cho người lớn tuổi24 
2.3.1. Khái niệm ....................................................................................................... 24 
2.3.2. Sự cần thiết của thiết kế khóa đào tạo ngắn hạn ............................................ 25 
2.4. Nội dung và phương pháp thiết kế khoá đào tạo ngắn hạn ............................... 25 
2.4.1. Xác định tên khóa đào tạo .............................................................................. 25 
2.4.2. Xác định lý do phải tổ chức khóa đào tạo ...................................................... 26 
2.4.3. Phân tích đối tượng đào tạo ............................................................................ 26 
2.4.4. Xác định mục tiêu của khóa đào tạo ............................................................... 26 
2.4.5. Xây dựng chương trình đào tạo ...................................................................... 31 
2.4.6. Xác định các chỉ số giám sát và đánh giá khóa đào tạo ................................. 33 
2.4.7. Lập kế hoạch và thời gian biểu cho khóa đào tạo .......................................... 33 
2.4.8. Lập kế hoạch bài giảng ................................................................................... 33 
2.4.9. Cách thức kiểm tra, đánh giá khóa đào tạo .................................................... 34 
2.4.10. Các tài liệu phát tay ...................................................................................... 34 
2.4.11. Xác định địa điểm đào tạo ............................................................................ 34 
2.4.12. Xác định hình thức và các công cụ đánh giá khóa đào tạo qua học viên ..... 35 
2.4.13. Xác định ngân sách cho một khoá đào tạo ngắn hạn.................................... 35 
2.5. Một số lưu ý khi thiết kế một khóa đào tạo ngắn hạn cho người lớn tuổi......... 36 
108 
2.5.1. Những phẩm chất tích cực của nông dân Việt Nam ....................................... 36 
2.5.2. Những hạn chế của nông dân Việt Nam ......................................................... 37 
2.5.3. Những diễn biến tâm lý mới của người nông dân thời kỳ đất nước hội nhập 38 
2.5.4. Đặc điểm tâm lý của người lớn tuổi trong đào tạo ......................................... 38 
2.6. Một số phương pháp giảng dạy mà trong đào tạo cho người lớn tuổi có thể áp 
dụng .......................................................................................................................... 39 
2.6.1. Phương pháp dạy học lấy học viên làm trung tâm ......................................... 39 
2.6.2. Phương pháp giảng dạy lý thuyết ................................................................... 43 
2.7. Soạn giáo án....................................................................................................... 56 
2.7.1. Kế hoạch bài giảng ......................................................................................... 56 
2.7.2. Lựa chọn nội dung .......................................................................................... 56 
2.7.3. Sắp xếp nội dung ............................................................................................ 57 
2.8. Phát triển vật liệu giảng dạy .............................................................................. 57 
2.8.1. Khái niệm về vật liệu giảng dạy ..................................................................... 57 
2.8.2. Mục đích của phát triển vật liệu giảng dạy .................................................... 57 
2.8.3. Các bước xây dựng vật liệu giảng dạy ........................................................... 58 
Chƣơng 3. KỸ NĂNG CƠ BẢN TRONG ĐÀO TẠO CHO NGƢỜI LỚN ...... 59 
3.1. Kỹ năng hỗ trợ ................................................................................................... 59 
3.1.1. Khái niệm ....................................................................................................... 59 
3.1.2. Các kỹ năng chính của một cán bộ hỗ trợ giỏi ............................................... 59 
3.2. Kỹ năng đưa và nhận thông tin phản hồi ........................................................... 61 
3.3. Một số kỹ năng đứng lớp cơ bản ....................................................................... 67 
3.4. Kỹ thuật sử dụng một số phương tiện, vật liệu giảng dạy ................................. 71 
3.4. 1. Máy Overhead ............................................................................................... 71 
3.4.2. Máy chiếu đa năng .......................................................................................... 72 
Chƣơng 4. TỔ CHỨC ĐÀO TẠO CHO NGƢỜI LỚN TUỔI ........................... 74 
4.1. Công tác chuẩn bị đào tạo ................................................................................. 74 
4.1.1. Sự cần thiết của công tác chuẩn bị ................................................................. 74 
4.2.2. Nội dung công tác chuẩn bị ............................................................................ 74 
4.2. Tổ chức tập huấn ............................................................................................... 75 
4.3. Giám sát và đánh giá khóa tập huấn .................................................................. 76 
4.3.1. Khái niệm ....................................................................................................... 76 
4.3.2. Các mức độ đánh giá ...................................................................................... 77 
4.3.4. Các phương pháp đánh giá ............................................................................. 80 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 86 
PHẦN PHỤ LỤC .................................................................................................... 87